ក្រមព្រហ្មទណ្ឌខ្មែរ៖ ប្រភេទនៃទោសព្រហ្មទណ្ឌ និងការអនុវត្ត
ចុះផ្សាយនៅថ្ងៃ៖
ស្តាប់ - ០៨:០៨
តាមគោលការណ៍នីត្យានុកូលភាព នៃបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌ អំពើណាមួយ ដែលអាចជាបទល្មើស លុះត្រាតែអំពើនោះមានចែងក្នុងច្បាប់ជាធរមាន។ ទោស ដែលអាចប្រកាសបាន ក៏ទាល់តែមានចែងក្នុងច្បាប់ដែរ។ ហេតុដូច្នេះហើយបានជា នៅក្នុងក្រមព្រហ្មទណ្ឌខ្មែរ (២០០៩) សម្រាប់រាល់បទល្មើសទាំងអស់ គឺតែងតែមានចែងអំពីនិយមន័យ និងធាតុផ្សំនៃបទល្មើស និងអំពីទោស ដែលត្រូវអនុវត្តចំពោះអំពើល្មើសនោះ។ ខាងក្រោមនេះ គឺជាសំណួរ-ចម្លើយ ស្តីអំពីប្រភេទនៃទោស និងការអនុវត្តទោស នៅក្នុងក្រមព្រហ្មទណ្ឌខ្មែរ។
សំណួរ- តើប្រភេទទោសអ្វីខ្លះ ដែលមានចែងក្នុងក្រមព្រហ្មទណ្ឌខ្មែរ?
ចម្លើយ-បើយើងនិយាយដោយសង្ខេប ទោសព្រហ្មទណ្ឌ ត្រូវបានបែងចែកជាពីរប្រភេទធំៗ៖ មូលទោស និងទោសបន្ថែម។
មូលទោស (មាត្រា ៤៣) គឺរួមមាន ទោសដាក់ពន្ធនាគារ និងទោសពិន័យជាប្រាក់។
នៅក្នុងបទល្មើសខ្លះ ជាពិសេស បទឧក្រិដ្ឋភាគច្រើន គឺមានតែទោសដាក់ពន្ធនាគារប៉ុណ្ណោះ ដោយមិនមានទោសពិន័យជាប្រាក់ទេ។ បទល្មើសខ្លះទៀត ជាពិសេស បទលហុភាគច្រើន គឺមានតែទោសពិន័យជាប្រាក់ ហើយមិនមានទោសដាក់ពន្ធនាគារទេ។ ចំណែកបទល្មើសខ្លះទៀត ជាពិសេស គឺបទមជ្ឈិម គឺមានទាំងទោសដាក់ពន្ធនាគារ និងទោសពិន័យជាប្រាក់។
សំណួរ-តើទោសពិន័យជាប្រាក់ និងសំណងជំងឺចិត្តខុសគ្នាយ៉ាងដូចម្តេច?
ទោសពិន័យជាប្រាក់ គឺជាទោសព្រហ្មទណ្ឌ។ ដូច្នេះ ទាល់តែមានច្បាប់ចែងថា បទល្មើសណា ដែលត្រូវពិន័យជាប្រាក់ ទើបចៅក្រមអាចប្រកាសទោសពិន័យជាប្រាក់បាន។ ប្រាក់ ដែលពិន័យ គឺត្រូវបង់ទៅឲ្យរដ្ឋ។
ចំណែកសំណងជំងឺចិត្តវិញ គឺជាទោសរដ្ឋប្បវេណី ហើយមិនចាំបាច់ត្រូវតែមានចែងក្នុងក្រមព្រហ្មទណ្ឌទេ។ ចៅក្រមអាចប្រកាសទោសសំណងជំងឺចិត្តបាន គឺទាល់តែមានការទាមទារពីដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី ហើយទាល់តែដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីនេះពិតជាបានទទួលរងព្យសនកម្ម (ការខូតខាត) បង្កឡើងដោយទង្វើរបស់ជនល្មើសមែន។ សំណងជំងឺចិត្ត គឺត្រូវបង់ទៅឲ្យជនរងគ្រោះ ដែលជាដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី ហើយចំនួនទឹកប្រាក់ គឺត្រូវសមាមាត្រទៅនឹងព្យសនកម្ម។
ឧទាហរណ៍៖ក្នុងករណី បង្ករបួសស្នាមដោយចេតនា (ក្នុងក្រមព្រហ្មទណ្ឌថ្មី ត្រង់មាត្រា ២១៧ គេឲ្យឈ្មោះថា “បទហិង្សាដោយចេតនា”) បើសិនជាចៅក្រមរកឃើញថាមានទោសមែន ជនល្មើសអាចត្រូវទទួលទោសដាក់ពន្ធនាគារ ពី១ឆ្នាំ ទៅ៣ឆ្នាំ និងពិន័យជាប្រាក់ ពី២លាន ទៅ៦លានរៀល។ ២លាន ទៅ៦លានរៀលនេះ គឺជាទោសព្រហ្មទណ្ឌ ដែលត្រូវបង់ទៅឲ្យរដ្ឋ។ ទោះបីមាន ឬក៏គ្មានដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី ក៏ជនល្មើសត្រូវតែបង់ដែរ។
ក៏ប៉ុន្តែ ការបង្ករបួសស្នាម គឺបង្កទៅលើអ្នកដទៃ។ ដូច្នេះ តែងតែមានជនរងគ្រោះ។ បើសិនជាជនរងគ្រោះទាមទារសំណងជំងឺចិត្ត ចៅក្រមអាចសម្រេចឲ្យជនល្មើសបង់សំណងជំងឺចិត្តទៅជនរងគ្រោះ បន្ថែមពីលើលុយពិន័យ ដែលត្រូវបង់ទៅឲ្យរដ្ឋ។
សំណួរ-នៅក្នុងបទល្មើសខ្លះ យើងឃើញមានចែងកំណត់ទោសថា ត្រូវដាក់ពន្ធនាគារពីប៉ុណ្ណេះឆ្នាំ ដល់ប៉ុណ្ណោះឆ្នាំ ឬត្រូវពិន័យជាប្រាក់ពីប៉ុណ្ណេះរៀល ទៅប៉ុណ្ណោះរៀល។ តើនេះមានន័យដូចម្តេច?
មានន័យថា ច្បាប់កំណត់តែកម្រិតអប្បរមា និងអតិបរមានៃទោសប៉ុណ្ណោះ។ ចំណែកឯការប្រកាសទោសជាក់ស្តែង គឺត្រូវទុកឲ្យចៅក្រមជាអ្នកសម្រេច ដោយយោងទៅលើករណីជាក់ស្តែងនីមួយៗ ដែលអាចខុសគ្នា អាស្រ័យទៅតាមបុគ្គលិកលក្ខណៈរបស់ជនល្មើស និងកាលៈទេសៈនៃការប្រព្រឹត្តអំពើល្មើស។ ក៏ប៉ុន្តែ ទោស ដែលប្រកាសដោយចៅក្រម មិនអាចទាបជាងកម្រិតអប្បបរមា ឬខ្ពស់ជាងកម្រិតអតិបរមា ដែលកំណត់ដោយក្រមព្រហ្មទណ្ឌនោះទេ លើកលែងតែក្នុងករណីពិសេស ដែលមានស្ថានសម្រាលទោស ឬស្ថានទម្ងន់ទោស ដែលមានចែងច្បាស់លាស់ក្នុងក្រមព្រហ្មទណ្ឌនេះស្រាប់។ ឧទាហរណ៍ ដូចជា ក្នុងករណីជនល្មើសជាអនីតិជន ជាដើម ដែលច្បាប់តម្រូវឲ្យបន្ថយទោសពាក់កណ្តាល។
សំណួរ- តើទោសបន្ថែមមានអ្វីខ្លះ? តើក្នុងករណីណាខ្លះ ដែលចៅក្រមអាចប្រកាសទោសបន្ថែមបាន?
ទោសបន្ថែមអាចមានច្រើនប្រភេទ ដែលមានចែងក្នុងមាត្រា ៥៣ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ។ បទប្បញ្ញត្តិដោយឡែកផ្សេងទៀត ក៏អាចបង្កើតទោសបន្ថែមផ្សេងៗទៀតបានដែរ។
និយាយដោយត្រួសៗ ទោសបន្ថែម គឺអាចជា៖
- ការដកសិទ្ធិពលរដ្ឋខ្លះ ដូចជា ការដកសិទ្ធិបោះឆ្នោត, សិទ្ធិឈរឈ្មោះឲ្យគេបោះឆ្នោត, សិទ្ធិបំពេញការងារជាមន្រ្តីរាជការ ជាដើម។
- ការរឹបអូសឧបករណ៍ ដែលប្រើប្រាស់ក្នុងការប្រព្រឹត្តបទល្មើស ឬការរឹបអូសទ្រព្យសម្បត្តិ ដែលបានមកពីការប្រព្រឹត្តបទល្មើស។
- ការហាមឃាត់មិនឲ្យចាកចេញពីប្រទេសកម្ពុជា ឬការហាមឃាត់មិនឲ្យចូលមកក្នុងប្រទេសកម្ពុជា (បើជនល្មើសជាជនបរទេស)។
- ការផ្សាយសេចក្តីសម្រេចទោស នៅតាមបណ្តាញសារព័ត៌មាន ។ល។
ទោសបន្ថែម គឺជាទោស ដែលចៅក្រមអាចប្រកាសដាក់បន្ថែមពីលើមូលទោស (ទោសដាក់ពន្ធនាគារ និងទោសពិន័យជាប្រាក់)។ ចៅក្រមអាចប្រកាសទោសបន្ថែមបាន លុះត្រាតែទោសនោះត្រូវបានចែងច្បាស់លាស់ក្នុងច្បាប់ ចំពោះបទល្មើស ដែលត្រូវចោទប្រកាន់។
ទោសបន្ថែម ចៅក្រមអាចប្រកាសក៏បាន មិនប្រកាសក៏បានដែរ លើកលែងតែក្នុងករណីខ្លះ ដែលច្បាប់ចែងច្បាស់លាស់ថា ត្រូវតែប្រកាសទោសបន្ថែម ទើបចៅក្រមមានកាតព្វកិច្ចត្រូវតែប្រកាសទោសបន្ថែម។
សំណួរ-ក្នុងករណីខ្លះ តុលាការសម្រេចព្យួរទោស។ តើការព្យួរទោសមានន័យដូចម្តេច?
ការព្យួរទោស (មាត្រា ១០៤ ដល់ ១៣៥) មានន័យថា ជនល្មើស គឺពិតជាមានពិរុទ្ធភាព ហើយចៅក្រមបានប្រកាសផ្តន្ទាទោស ក៏ប៉ុន្តែ ទោសនេះមិនត្រូវយកទៅអនុវត្តទេ។
ឧទាហរណ៍៖ ក្នុងករណីបទហិង្សាដោយចេតនា ចៅក្រមប្រកាសថា ជនល្មើសពិតជាមានទោស ហើយត្រូវផ្តន្ទាទោសដាក់ពន្ធនាគារ រយៈពេល ១ឆ្នាំ និងពិន័យជាប្រាក់ ២លានរៀល។ ប្រសិនបើចៅក្រមសម្រេចព្យួរទោសនេះ មានន័យថា ពិរុទ្ធជនមិនត្រូវជាប់ពន្ធនាគារទេ គឺអាចមានសេរីភាពធម្មតា។ លុយពិន័យក៏អាចត្រូវព្យួរដោយមិនបាច់បង់ដែរ។ ក៏ប៉ុន្តែ ការព្យួរទោស គឺមានសុពលភាពតែទៅលើទោសព្រហ្មទណ្ឌប៉ុណ្ណោះ។ បើសិនជាត្រូវមានសំណងជំងឺចិត្ត ដែលត្រូវបង់ទៅឲ្យជនរងគ្រោះ ជនល្មើសត្រូវតែបង់ ទោះបីជាត្រូវព្យួរទោសក៏ដោយ។
ក្នុងពេលព្យួរទោស បើសិនជាទណ្ឌិតមានប្រព្រឹត្តបទល្មើសអ្វីណាមួយផ្សេងទៀត ការព្យួរទោសនឹងត្រូវបញ្ចប់ ហើយទោសនឹងត្រូវចាប់អនុវត្តទាំងស្រុង។ ម្យ៉ាងទៀត ទោសដែលត្រូវព្យួរ ក្នុងបទល្មើសមុន មិនត្រូវយកមកលាយឡំគ្នា ជាមួយទោសបទល្មើសក្រោយនេះទេ ព្រោះជាបទល្មើសពីរដាច់ពីគ្នា ដូច្នេះ ជាទោសពីរដាច់ពីគ្នា។ ទោសបទល្មើសមុន ចៅក្រមសម្រេចរួចហើយ គ្រាន់តែមិនទាន់អនុវត្ត ដូច្នេះ ត្រូវយកមកអនុវត្ត។ ចំណែកបទល្មើសក្រោយ គឺអាចមានទោសផ្សេង ទៅតាមការសម្រេចរបស់ចៅក្រម។
ការព្យួរទោសអាចជាការព្យួរទោសទាំងអស់ ឬក៏ព្យួរមួយផ្នែក។ ឧទាហរណ៍ ត្រូវជាប់ពន្ធនាគារ ១ឆ្នាំ ប៉ុន្តែ ព្យួរ ៩ខែ ហើយ ៣ខែទៀតត្រូវអនុវត្តធម្មតា។
អាចជាការព្យួរទោសធម្មតា ឬក៏ជាការព្យួរទោសសាកល្បង។ បើជាការព្យួរទោសធម្មតា ពិរុទ្ធជន គឺអាចរស់នៅក្រៅឃុំ ដោយមានសេរីភាពធម្មតា។ បើសិនជាការព្យួទោសសាកល្បង ជនល្មើសអាចស្ថិតនៅក្រៅពន្ធនាគារដែរ ប៉ុន្តែ ត្រូវស្ថិតក្រោមវិធានការត្រួតពិនិត្យ និងត្រូវគោរពនូវកាតព្វកិច្ចដោយឡែកណាមួយ ទៅតាមការកំណត់របស់ចៅក្រម នៅក្នុងរយៈពេលសាកល្បង ដូចជា៖
- ត្រូវមកបង្ហាញខ្លួន នៅពេលដែលមានដីកាកោះរបស់ព្រះរាជអាជ្ញា
- ត្រូវជូនដំណឹងអំពីការផ្លាស់ប្តូរអាសយដ្ឋាន ឬផ្លាស់ប្តូរមុខរបរ
- ត្រូវសុំការអនុញ្ញាតពីព្រះរាជអាជ្ញាជាមុន មុននឹងធ្វើដំណើរចេញទៅបរទេស ។ល។ (មាត្រា ១១៩ និងមាត្រា ១២០ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ)
ម្យ៉ាងទៀត កាតព្វកិច្ច គឺអាចជាកិច្ច ដែលជនល្មើសត្រូវតែធ្វើ ឬអាចជាបម្រាម ដែលជនល្មើសមិនត្រូវបំពាន។
សំណួរ-តើក្នុងករណីណាខ្លះ ដែលចៅក្រមអាចប្រកាសព្យួរទោសបាន?
ការព្យួរទោសធម្មតា អាចប្រកាសទៅបាន គឺត្រូវគោរពទៅតាមលក្ខខណ្ឌពីរ៖
លក្ខខណ្ឌទាក់ទងនឹងជនល្មើស (មាត្រា ១០៦)
ចៅក្រមអាចប្រកាសព្យួរទោសបាន លុះត្រាតែ ក្នុងរយៈពេល ៥ឆ្នាំមុនអំពើល្មើសនេះ ជនល្មើសមិនធ្លាប់មានការផ្តន្ទាទោសពីបទល្មើសណាមួយផ្សេងទៀត។
ឧបមាថា កាលពី ៤ឆ្នាំមុន ជនល្មើសធ្លាប់ប្រព្រឹត្តបទល្មើសអ្វីមួយ ហើយត្រូវបានតុលាការកាត់ទោសជាស្ថាពររួចហើយ ស្រាប់តែ ៤ឆ្នាំក្រោយ ប្រព្រឹត្តបទល្មើសណាមួយទៀត។ សម្រាប់បទល្មើសលើកក្រោយនេះ ចៅក្រមមិនអាចប្រកាសព្យួរទោសបានទេ។
លក្ខខណ្ឌទាក់ទងនឹងប្រភេទទោស (មាត្រា ១០៧)
ចៅក្រមអាចប្រកាសព្យួរទោសបាន លុះត្រាតែទោសជាប់ពន្ធនាគារមានរយៈពេលមិនលើសពី ៥ឆ្នាំ៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ