លោកមូហ្កាបេ មេដឹកនាំផ្តាច់ការរបស់ស៊ីមបាវ៉េ ទទួលមរណភាព
ចុះផ្សាយនៅថ្ងៃ៖
ស្តាប់ - ០៨:៥៦
លោករូប៊ែរ មូហ្កាបេ Robert Mugabe អតីតប្រធានាធិបតីផ្តាច់ការរបស់ស៊ីមបាវ៉េ បានទទួលមរណភាព ក្នុងជន្មាយុ ៩៥ឆ្នាំ។ ប្រធានាធិបតី ស៊ីមបាវ៉េ លោក Emmerson Mnangagwaបានប្រកាសដំណឹងនេះ នៅព្រឹកថ្ងៃសុក្រ។ តាមប្រមុខរដ្ឋាភិបាលអាហ្វ្រិកខាងត្បូង លោកមូហ្កាបេ ដែលត្រូវបានកងទ័ពចាប់បង្ខំឲ្យចុះចេញពីតំណែង នៅឆ្នាំ ២០១៧ បានទទួលមរណភាព នៅមន្ទីរពេទ្យ សិង្ហបុរី ជាទីដែលលោកឧស្សាហ៍ទៅព្យាបាលជម្ងឺ តាំងពីឆ្នាំ ២០១៧។
អតីតប្រធានាធិបតី ស៊ីមបាវ៉េ លោករ៉ូប៊ែរ មូហ្កាបេ ដែលបានដឹកនាំប្រទេស អស់រយៈពេល ៣៧ឆ្នាំ បានទទួលមរណភាពនៅមន្ទីរពេទ្យសិង្ហបុរី។ នេះបើតាមការប្រកាសរបស់ប្រធានាធិបតីស៊ីមបាវ៉េ នៅថ្ងៃសុក្រនេះ។
លោក មូហ្កាបេ ត្រូវបានគេចាត់ទុកថា ជាមេដឹកនាំដែលមានអាយុ ច្រើនជាងគេ នៅក្នុងពិភពលោក។ លោកបានចុះចេញពីអំណាច នៅអាយុ ៩៣ឆ្នាំ កាលពីឆ្នាំ ២០១៧ នៅក្រោមសំពាធរបស់កងទ័ពដែលធ្លាប់ជាសម្ព័ន្ធមិត្ត និងជាមិត្តរួមអាវុធរបស់លោក ក្នុងចលនាទាមទារឯករាជ្យស៊ីមបាវ៉េ ពីម្ចាស់អាណានិគមនិយមអង់គ្លេស នៅឆ្នាំ ១៩៨០។
សម្រាប់ប្រធានាធិបតីអាហ្វ្រិកខាងត្បូង និងមេដឹកនាំរបស់បណ្តាប្រទេសអាហ្រិក ផ្សេងទៀត លោកមូហ្កាបេ ជាជើងឯកខាងតស៊ូប្រឆាំងអាណានិគមនិយម។ នៅក្រោយការប្រកាសដំណឹងមរណភាពរបស់មូហ្កាបេ ទីក្រុងប៉េកាំង វិញ ដែលជាសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់អតីតមេដឹកនាំស៊ីមបាវ៉េបាន ស្វាគម ចាត់ទុក លោករូប៊ែរ មូហ្កាបេ ថា ជាមេដឹកនាំពិសេស ដែលបានការពារដែនអធិបតេយ្យភាពរបស់ប្រទេស ប្រឆាំងដាច់ខាតនឹងការលូកដៃ របស់បរទេស។
ទីក្រុងប៉េកាំងរំលឹកថា គឺលោកមូហ្កាបេ ដែលបានជួយជំរុញផងដែរ មិត្តភាពសហប្រតិបត្តិការរវាងចិន ហើយនិងបណ្តាប្រទេស នៅតំបន់អាហ្វ្រិក។
មានឈ្មោះពេញថា Robert Gabriel Mugabe លោកមូហ្កាបេកើតនៅឆ្នាំ ១៩២៤ នៅភាគកណ្តាលប្រទេស Rhodesia ដែលក្រោយមក បានប្តូរឈ្មោះជាស៊ីមបាវ៉េ នៅពេលទទួលបានឯករាជ្យពីអង់គ្លេស នៅឆ្នាំ ១៩៨០។ កុមារមូហ្កាបេ ដែលមានឪពុកជាជាងឈើ ត្រូវបានគេរៀបរាប់ថា ជាកុមារដែលចូលចិត្តនៅម្នាក់ឯង និងតែងកាន់សៀវភៅអានជានិច្ច នៅពេលចេញទៅឃ្វាលគោ។ បានទទួលអាហារូបករណ៍ ឲ្យសិក្សា នៅសកលវិទ្យាល័យ សម្រាប់តែសិស្សស្បែកខ្មៅ នៅអាហ្វ្រិកខាងត្បូង មូហ្កាបេបានទទួលសញ្ញាប័ត្រដល់ទៅ ៧ មុននឹងក្លាយជាគ្រូបង្រៀននៅប្រទេសហ្កាណា។
នៅឆ្នាំ ១៩៦០ លោកបានចូលរួមក្នុងចលនាតស៊ូ ដែលប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងរដ្ឋអំណាច របស់ប្រទេស Rhodesia ដែលជំនាន់ នោះ ដឹកនាំដោយសហគមន៍ ស្បែកស ដែលរើងអើង ប្រកាន់ពូជសាសន៍ ទៅលើប្រជាជនស្បែកខ្មៅ។
នៅឆ្នាំ ១៩៦៤ លោកមូហ្កាបេត្រូវបានអាជ្ញាធររបស់រដ្ឋាភិបាលស្បែកស នៅRhodesia ចាប់ដាក់ពន្ធនាគារអស់១០ឆ្នាំ ដោយគ្មានការជំនុំជម្រះនៅតុលាការអ្វីទាំងអស់។ នៅក្រោយដោះលែងឲ្យមានសេរីភាព លោកមូហ្កាបេបានរត់ទៅជ្រកកោននៅប្រទេសជិតខាង ម៉ូសំប៊ិក ជាទីដែលលោកដឹកនាំចលនាតស៊ូប្រដាប់អាវុធ រហូត ដល់ថ្ងៃ ដែលRhodesia បានទទួលឯករាជ្យ ជាផ្លូវការ ពី អង់គ្លេស នៅឆ្នាំ ១៩៨០ និងបានប្រែឈ្មោះមកជាប្រទេសស៊ីមបាវ៉េវិញ។ នៅក្នុងដំណើរជីវិតតស៊ូរហូតមក លោកមូហ្កាបេ បានបង្ហាញពីការប្តេជ្ញាចិត្តខ្ពស់ ហើយនិងប្រាជ្ញាឆ្លាតវៀងវៃ។
ចលនាតស៊ូរបស់លោក ដែលទាមទារសេរីភាព ឲ្យប្រជាជនស្បែកខ្មៅ និងប្រឆាំងរដ្ឋាភិបាលស្បែកស ដែលរើសអើងប្រកាន់ពូជសាសន៍ បានធ្វើឲ្យលោក មូហ្កាបេ ទទួលជ័យជំនះ ដ៏ធំធេង នៅឆ្នាំ ១៩៨០។ ប៉ុន្តែ ជាជាង រករឿង សងសឹក លោកមូហ្កាបេ បានដើរនយោបាយជាអ្នកផ្សះផ្សារ បង្រួបបង្រួមជាតិ ដោយបានអនុញ្ញាតឲ្យអតីតនាយករដ្ឋមន្រ្តីស្បែកស ជាតិអង់គ្លេស នៅបន្ត រស់នៅ ស៊ីមបាវេ និងបានសម្រេចប្រគល់តំណែងសំខាន់ៗរបស់ប្រទេស ដូចជារដ្ឋមន្រ្តីសេដ្ឋកិច្ចពាណិជ្ជកម្ម ទៅឲ្យជនស្បែកស។ នៅក្នុងរយៈពេល១០ឆ្នាំ ដំបូង លោកមូហ្កាបេ បានក្លាយមេដឹកនាំគំរូ ដោយបានជួយឲ្យប្រទេសបោះជំហាន រីកចម្រើន ក្នុងល្បឿនមួយដ៏លឿន។ ធ្លាប់រៀន ទទួលបានសញ្ញាប័ត្រ ដ៏ច្រើន លោកមូហ្កាបេ បានជំរុញខ្លាំង វិស័យអប់រំ។ សាលារៀន មន្ទីរពេទ្យ និងលំនៅឋាន សម្រាប់ប្រជាជនស្បែកខ្មៅ បានដុះដូចផ្សិត នៅក្នុងរយៈពេល១០ឆ្នាំដំបូង នៃរបស់រដ្ឋាភិបាលដឹកនាំដោយលោកមូហ្កាបេ។
មេដឹកនាំគំរូ នៅអាហ្វ្រិក និងជាវីរជនទាមទារឯករាជ្យពីអាណានិគមអង់គ្លេស
ក្នុងក្រសែភ្នែករបស់ប្រជាជនស៊ីមបាវ៉េ លោក មូហ្កាបេ ជាវីរជន ទាមទារឯករាជ្យ រំដោះប្រទេស ឲ្យរួចផុតពី រដ្ឋាភិបាលស្បែកស ដែសរើសអើងប្រកាន់ពូជសាសន៍។ ដោយសារតែនយោបាយបង្រួបបង្រួមជាតិ និងបោះដៃ ធ្វើការជាមួយមន្រ្តី រដ្ឋាភិបាលស្បែកស ដែលអតីតសត្រូវរបស់លោកយ៉ាងដូច្នេះ លោកមូហ្កាបេបានទទួលការលើកសរសើរខ្លាំងពីប្រទេសលោកខាងលិច ជាពិសេសអង់គ្លេស ដែលធា្លប់ជាម្ចាស់អាណានិគម។ លោកបានទទួលមេដាយសរសើរពីមហាក្សត្រីយ៉ានីអេលីហ្សាបែត។ អន្តរជាតិ នៅ បានបិទភ្នែក គ្មានប្រតិកម្មអ្វីទេ នៅពេលលោកមូហ្កាបេ បញ្ជូនទ័ព ទៅបង្រ្កាប សម្លាប់ក្រុមបះបោរ ប្រឆាំងនឹងលោក ដល់ទៅ ២ម៉ឺននាក់។
ប៉ុន្តែ ទំនាក់ទំនងរវាងលោកមូហ្កាបេ និងប្រទេសលោកខាងលិច បានចាប់ផ្តើមល្អក់កករ ថ្នាំងថ្នាក់នឹងគ្នាវិញ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ ២០០០។ រឿងរ៉ាវចាប់ផ្តើមកើតចេញមកពីនយោបាយកំណែទម្រង់ដីកសិកម្មរបស់លោក មូហ្កាបេ នៅអំឡុងឆ្នាំ ២០០០។ កំណែទម្រង់ដីកសិកម្ម របស់លោកមូហ្កាបេ មានគោលដៅ បែងចែកដីកសិកម្មឲ្យស្មើភាពរវាងក្រុមប្រជាជនស្បែកស ហើយនិង ប្រជាជនស្បែកខ្មៅ។ ប្រជាជនស្បែកខ្មៅ រាប់សែននាក់បានក្លាយជាម្ចាស់កម្មសិទ្ធិដីធ្លីពិតមែន ប៉ុន្តែ ប្រើអំពើហិង្សា ប្លន់យកដីពីម្ចាស់កសិដ្ឋានស្បែកស។ អំពើហិង្សា ជំនាន់នោះបានធ្វើឲ្យម្ចាស់កសិដ្ឋានស្បែកស ជាង ៤ពាន់រត់ ចាកចេញ ពីប្រទេសស៊ីមបាវ៉េ។ នៅក្រោយ ព័ត៌មានចុះផ្សាយនៅ លើទំព័រមុខរបស់កាសែតបរទេស រដ្ឋាភិបាលរបស់មូហ្កាបេ ក្លាយជាផ្ទាំងស៊ីបរិះគន់ ពីប្រទេសលោកខាងលិច។
មួយវិញទៀត លោកមូហ្កាបេ បានក្លាយពីវីរជន គួរឲ្យគោរពស្រឡាញ់ ទៅជាមេដឹកនាំផ្តាច់ការក៏គួរឲ្យស្អប់ ក៏ដោយសារនយោបាយផ្តាច់ការរបស់លោកដែរ។ អ្នកសរសេរប្រវត្តិរូបរបស់លោកមូហ្កាបេ ជាច្រើន បាននិយាយថា លោកRobert Mugabe គ្មានចិត្តលោភលន់ចង់បានទ្រព្យសម្បត្តិផ្ទាល់ខ្លួនទេ ប៉ុន្តែ លោកស្រឡាញ់អំណាចខ្លាំង។
អាចថា ដោយសារតែស្រឡាញ់ក្រាញអំណាច បានជាលោកមូហ្កាបេក្លាយពី វីរជនមកជាមេដឹកនាំដ៏សំអប់យ៉ាងដូច្នេះ។
ត្រូវដឹងថា ចាប់តាំងពីឆ្នាំ ២០០៨ លោកឈ្នះឆ្នោតរហូត មិនដែលចាញ់ ព្រោះលោកបានប្រើអំណាច គាបសង្កត់ បង្រ្កាបយ៉ាងហិង្សាលើក្រុមបក្សប្រឆាំង ដែលចាប់ផ្តើមប្រមូលកម្លាំង និងបានទទួលការគាំទ្រកាន់តែច្រើនពីប្រជាជន។ ការបង្រ្កាបហិង្សារបស់លោកមូហ្កាបេ ទៅលើក្រុមប្រឆាំង បានធ្វើប្រទេសលោកខាងលិច ដូចជាអង់គ្លេសនិងអាមេរិក ដាក់ឈ្មោះលោក ជាមេដឹកនាំផ្តាច់ការ និងដែលគេមិនស្វាគមឲ្យជាន់ទឹកដីរបស់គេ។ សហគមន៍អន្តរជាតិដាក់ទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ចទៅលើប្រទេសស៊ីមបាវ៉េ ដែលរងការចោទប្រកាន់ ក្នុងបទរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស ចាប់ខ្លួន ក្រុមអ្នកប្រឆាំង បិទសិទ្ធិសេរីភាពដល់អ្នកកាសែត។
ប្រតិកម្មទៅនឹងការដាក់ទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ច ហើយនិងមតិរិះគន់របស់ប្រទេសលោកខាងលិច លោកមូហ្កាបេនៅតែរក្សាជំហរ ដូចដើម គឺមិនចុះញ៉ម នឹងការដាក់សម្ពាធ និងបានវាយបកវិញថា គេដាក់ទណ្ឌកម្មប្រជាជនស៊ីមបាវ៉េ ព្រោះប្រទេសចក្រពត្តិទាំងនោះចង់បានកេរមរតករបស់ស៊ីមបាវ៉េ។
ការគ្រប់គ្រងអំណាចផ្តាច់ការ និងបញ្ហាសេដ្ឋកិច្ច ក្រោយទណ្ឌកម្មរបស់ប្រទេសលោកខាងលិច
លោកមូហ្កាបេ ធ្លាប់បានប្រកាសថា លោកនឹងបន្តតំណែងជាប្រធានាធិបតី រហូតដល់ថ្ងៃដែលព្រះដកយកពីលោកវិញ។ លោកហ៊ានថា ដូច្នេះ ដោយសារលោកមានជំនឿទុកចិត្តលើកងទ័ពដែលស្មោះស្ម័គ្រខ្លាំងនឹងលោក។ប៉ុន្តែ នៅឆ្នាំ ២០១៧ លោកមូហ្កាបេបានប្រព្រឹត្តកំហុសមួយ។ លោកបានបណ្តេញអនុប្រធានាធិបតី ដែលធ្លាប់ជាមនុស្សស្និទ្ធនឹងលោក នៅក្នុងបក្ស ដោយសារចង់ លើកភរិយារបស់លោកឲ្យចូលកាន់តំណែង បន្តពីលោក។ លោកមូហ្កាបេដែលមានសុខភាពចុះខ្សោយ និងឧស្សាហ៍ចេញទៅព្យាបាលនៅប្រទេសសិង្ហបុរី ត្រូវបានគេជឿថា កំពុងមានជម្ងឺមហារីក។
ប៉ុន្តែ ការសម្រេចយ៉ាងដូច្នេះ បានធ្វើឲ្យមានតវ៉ាខ្លាំងពីអនុប្រធានាធិបតី ដែលបានការគាំទ្រពីកងទ័ព។ នៅខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ ២០១៧ បន្ទាប់ពីកាន់តំណែង អស់ ៣៧ ឆ្នាំ លោកមូហ្កាបេ បានបង្ខំចិត្តចុះចេញពីតំណែង ទៅតាមការទាមទាររបស់កងទ័ព។
ប្រជាជនស៊ីមបាវ៉េជាទូទៅ ក៏គាំទ្រគំនិត ឲ្យមានការផ្លាស់ប្តូរក្បាលម៉ាស៊ីនដឹកនាំដែរ ព្រោះថា នៅក្រោមការដឹកនាំរបស់លោកប្រធានាធិបតី មូហ្កាបេ សេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសបានធ្លាក់សឹងដល់កម្រិតសូន្យ។ ដោយសារតែ ទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ច ហើយនិង អសមត្ថភាពមិនចេះគ្រប់គ្រង កសិកម្ម អាជីវកម្មរ៉ែជាដើម រដ្ឋាភិបាលស៊ីមបាវ៉េជួបវិបត្តិខ្វះថវិកា និងអតិផរណា ខ្ពស់កប់ពពក។ ៩០ភាគរយនៃប្រជាជនពេញកម្លាំងនៅស៊ីមបាវ៉េ គ្មានការងារធ្វើ៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ