ការបំពុលក្នុងខ្យល់ និងទឹក សម្លាប់មនុស្ស ៩លាននាក់ នៅក្នុងពិភពលោក
នៅឆ្នាំ ២០១៥ ផ្សែងពុលបរិយាកាស ការបំពុលក្នុងទឹក និងការបំពុលបង្កដោយសារសារធាតុគីមី ជាដើមហេតុ ធ្វើមនុស្ស៩លាននាក់ នៅក្នុងពិភពលោក ស្លាប់មុនអាយុ។ នេះបើតាមរបាយការណ៍ របស់គណៈកម្មការអង់គ្លេស ដែលទស្សនាវដ្តីឈ្មោះ The lancetចេញផ្សាយនៅថ្ងៃសុក្រនេះ។ តាមរបាយការណ៍ អ្នកស្លាប់ដោយសារផ្សែងពុល និងទឹកមានជាតិពុល មានចំនួនច្រើនជាងចំនួនអ្នកដែលស្លាប់ដោយសារតែជម្ងឺអេដស៍ របេង នឹងគ្រុនចាញ់ ដល់ទៅបីដង។
ចុះផ្សាយនៅថ្ងៃ៖
ខ្យល់ពុលបរិយាកាស និងសារធាតុពុលក្នុងទឹកបានសម្លាប់មនុស្ស៩លាននាក់ នៅក្នុងពិភពលោក។ អាចនិយាយបានថា មនុស្សម្នាក់ ក្នុងចំណោម៦នាក់ ដែលស្លាប់នៅក្នុងពិភពលោក គឺស្លាប់ដោយសារការបំពុល នៅក្នុងបរិយាកាស និងក្នុងទឹក។
របាយការណ៍ចេញផ្សាយនៅថ្ងៃនេះ ជាលទ្ធផលនៃការស្រាវជ្រាវរយៈពេល២ឆ្នាំ របស់គណៈកម្មការអង់គ្លេសមួយ ដែលបានសហការជាមួយ អង្គការខាងសុខភាព និងបរិស្ថាន រួមជាមួយនឹងអ្នកជំនាញប្រមាណ៤០នាក់ នៅក្នុងពិភពលោក។
មានចំណងជើងថា ការបំពុល សុខភាព និងផែនដី របាយការណ៍នេះត្រូវបានចេញផ្សាយ ដោយទស្សនាវដ្តីសុខភាពដ៏ល្បីឈ្មោះមួយរបស់អង់គ្លេស ឈ្មោះ The Lancet។ របាយការណ៍នេះ ផ្តោតសំខាន់ទៅលើការបំពុលបរិយាកាស និងទឹក ដែលជាដើមហេតុធ្វើឲ្យមនុស្ស៩លាននាក់ នៅក្នុងពិភពលោក ស្លាប់ នៅឆ្នាំ ២០១៥។ ចំនួនមនុស្សស្លាប់ដោយសារការបំពុលបរិយាកាស និងទឹក ស្មើនឹងបីដងនៃចំនួន មនុស្សដែលស្លាប់ដោយសារជម្ងឺអេដស៍ គ្រុនចាញ់ និងរបេងទៅទៀត។ មានន័យថា ចំនួនមនុស្សដែលស្លាប់ដោយសារជម្ងឺអេដស៍ របង និងគ្រុនចាញ់ បូកចូលគ្នា ក៏នៅតែតិចជាងចំនួនមនុស្សដែលស្លាប់ដោយសារខ្យល់ពុលបរិយាកាស និងទឹកដែរ។
ជារួម ខ្យល់ពុលបរិយាកាស ទាំងក្នុង និងនៅក្រៅផ្ទះ បានសម្លាប់មនុស្សច្រើនជាងគេ គឺ ដល់ទៅ ៦លាន ៥សែននាក់ នៅក្នុងពិភពលោក នៅឆ្នាំ ២០១៥។ ទឹកដែលមានសារធាតុពុល ទឹកមានមេក្រុប ដែលអាចបង្កឲ្យមានជម្ងឺរលាកបំពង់រំលាយអាហារ បានសម្លាប់មនុស្ស១លាន ៨សែននាក់។ ចំណែកមនុស្ស៨សែននាក់ផ្សេងទៀត ស្លាប់ ដោយសារការបំពុលទាក់ទងនឹងសារធាតុគីមី និងជាតិពុល នៅកន្លែងធ្វើការ ដូចជានៅក្នុងអណ្តូងរ៉ែ ជាដើម។
ផ្សែងពុលបរិយាកាស ដែលជាដើមហេតុបង្កឲ្យមានជម្ងឺ មិនឆ្លង ដូចជាជម្ងឺគាំងបេះដូង មហារីកសួត គ្រោះថ្នាក់ដាច់សរសៃឈាម ឬជម្ងឺរលាកទងសួតរាំរ៉ៃ ដែលបានសម្លាប់មនុស្ស៦លាន ៥សែននាក់។
នៅក្នុងផ្សែងពុលបរិយាកាស ដូចជាឧស្ម័នអូហ្សូន ឬឧស្ម័នកាបូនិក គឺមានសំបូរទៅដោយសារសារធាតុល្អិតឆ្មារ ដែលមានទំហំតូចជាងសរសៃសក់ដល់ទៅ ១០ ដង ឬមានទំហំប៉ុនបាក់តេរី ដែលគេមិនអាចមើលឃើញនឹងភ្នែក។ សារធាតុល្អិតឆ្មារនេះ មាននៅក្នុងឧស្ម័នពុល ដូចជាផ្សែងរថយន្ត ផ្សែងចេញពីរោងចក្រឧស្សាហកម្ម ដែលដុតធ្យូងថ្ម។ សូម្បីផ្សែងអុសដែលដុតចេញពីចង្រ្កានបាយ ឬចង្រ្កានសម្រាប់កំដៅនៅក្នុងប្រទេសមានអាកាសធាតុត្រជាក់ខ្លាំង ក្តី ក៏មានសារធាតុល្អិតឆ្មារ ដែលអាចចូលទៅបំផ្លាញ សួត និងធ្វើឲ្យមនុស្សស្លាប់ដោយសាររោគគាំងបេះដូងបានដែរ។
ប្រជាជនក្រីក្រ មានប្រាក់ចំណូលទាបដែលរងគ្រោះមុនគេដោយសារខ្យល់ពុលបរិយាកាស
ការបំពុលបរិយាកាស មាននៅសឹងគ្រប់ប្រទេស មិនថា នៅក្នុងប្រទេសដែលកំពុងអភិវឌ្ឍ ឬប្រទេសអភិវឌ្ឍ។ ប៉ុន្តែ អ្វីដែលសោកស្តាយ គឺថា មានតែប្រទេសដែលកំពុងអភិវឌ្ឍដែលត្រូវខាតបង់ រងគ្រោះខ្លាំងជាងគេ។ អ្នកសរសេររបាយការណ៍របស់គណៈកម្មការThe Lancet បានលើកឡើងពីបរិស្ថានអយុត្តិធម៌ ព្រោះថា ៩២ភាគរយនៃចំនួនមនុស្សដែលស្លាប់ ដោយសារការផ្សែងពុល ទឹកមានជាតិពុល មានរស់នៅក្នុងប្រទេសដែលមានប្រាក់ចំណូលទាប។ ឧទាហរណ៍ ពាក់កណ្តាលទៅហើយ នៃមនុស្សដែល ស្លាប់មុនអាយុនៅឆ្នាំ ២០១៥ ដោយសារខ្យល់ពុល និងទឹកពុល គឺជាប្រជាជនរស់នៅប្រទេសឥណ្ឌា និងចិន។ ឥណ្ឌា ចិន ស្ថិតនៅជួរមុខជាមួយប្រទេសកេនយ៉ា ប៉ាគីស្ថាន និងម៉ាដាហ្កាស្កា ដែលនៅទីនោះ មនុស្សម្នាក់ ក្នុងចំណោម៤នាក់ ដែលស្លាប់ នៅឆ្នាំ ២០១៥ គឺស្លាប់ដោយសារតែផ្សែពុល ទឹកពុល ឬសារធាតុគីមីនោះឯង។
អ្នកដែលស្លាប់មុនអាយុទាំងនោះ ភាគច្រើនគឺក្រុមមនុស្សក្រីក្រ តោកយ៉ាក ដែលរស់នៅ ឆ្ងាយដាច់ពីគេឯង។ គេបានលើកយកករណីរបស់ជនរងគ្រោះ ដែលធ្លាប់រស់នៅក្បែរចំណតរថយន្តក្រុង ក្នុងទីក្រុងញូវយ៉ក។ នៅទីនោះ ពួកគេស្រូបយកផ្សែងពុល ចេញពីម៉ាស៊ីនរថយន្តក្រុង ពេញៗ សួត ជារៀងរាល់ថ្ងៃ។
ជារួមគេបានវាយតម្លៃថា ការស្លាប់មុនអាយុ ហើយនិងជម្ងឺរាំរ៉ៃរបស់មនុស្ស ដែលបង្កឡើងដោយសារការបំពុលបរិយាកាស ហើយនិងទឹកមិនស្អាតបានធ្វើឲ្យ គេខាតបង់ថវិកាដល់ទៅ ៤ពាន់ ៦រយ ពាន់លានដុល្លារ នៅក្នុងពិភពលោក។ អ្វីដែលអ្នកសរសេររបាយការណ៍ចង់ទាញចំណាប់អារម្មណ៍ គឺថា ការបាត់បង់ជីវិត ដោយសារការបំពុលនៅក្នុងខ្យល់ និងទឹក ធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ខ្លាំងដល់សេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក ប៉ុន្តែ រហូតមកដល់ពេលនេះ ពិភពលោក នៅមិនទាន់មានវិធានការម៉ត់ចត់ណាមួយ ដើម្បី ឆ្លើយតបនឹងបញ្ហានេះនៅឡើយទេ។ តាមរយៈរបាយការណ៍នេះ ដែលគេឃើញ តួលេខដ៏ព្រឺក្បាល នៃមនុស្សដែលស្លាប់ដោយសារផ្សែងពុលបរិយាកាស គណៈកម្មការសង្ឃឹមចង់ឲ្យសហគមន៍អន្តរជាតិ ចេញជាវិធានការរួមមួយ ថ្នាក់អន្តរជាតិដើម្បីប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងបញ្ហាខ្យល់ពុលបរិយាកាស និងទឹកមានសារធាតុពុល នៅក្នុងពិភពលោក៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ