ខួប៦០ឆ្នាំនៃបដិវត្តទីបេ ៖ ប៉េកាំងថាសម្តេចសង្ឃដាឡៃឡាម៉ា គ្មាននាំប្រយោជន៍ឱ្យទីបេ
ចុះផ្សាយនៅថ្ងៃ៖
ស្តាប់ - ០៧:៣៧
១០ មីនា ២០១៩- ១០មីនា ១៩៥៩ ថ្ងៃនេះជាគម្រប់ខួប៦០គត់ នៃការងើបបះបោររបស់ប្រជាពលរដ្ឋទីបេ ប្រឆាំងនឹងវត្តមានចិននៅតំបន់ទីបេ។ ជាការបះបោរ ដែលរងការបង្ក្រាបដោយហិង្សាបំផុតពីសំណាក់ប៉េកាំង និងបង្កឱ្យមានមនុស្សស្លាប់រាប់ពាន់ ព្រមទាំងការនិរទេសខ្លួនយ៉ាងសន្ធឹកសន្ធាប់ ក្នុងនោះមានម្នាក់គឺរូបសម្តេចសង្ឃ ដាឡៃ ឡាម៉ា។ បច្ចុប្បន្ន ទីបេស្ថិតក្រោមការត្រួតពិនិត្យយ៉ាងតឹងតែងបំផុត ការសិក្សាភាសាសេរីភាពសាសនាវប្បធម៌ទីបេ មានកំរិតបំផុត។ ជាក់ស្តែង ក្នុងឱកាសខួប៦០ឆ្នាំ នៅថ្ងៃនេះ ទីបេត្រូវបិទ រហូតដល់ថ្ងៃទី ១មេសា មិនឱ្យទេសចរបរទេសចូលទស្សនាទេ។
ប្រវត្តិវិទូចិន បានហៅការបះបោរឆ្នាំ១៩៥៩នេះថា ជាសកម្មភាពឧទ្ទាមប្រដាប់អាវុធ បង្កឡើងដោយមេដឹកនាំសាសនា និងពួកអភិជនទីបេ ដោយមានជំនួយពីភ្នាក់ងារចារកិច្ចអាមេរិក សេអ៊ីអា។ តែនៅក្នុងចំណារប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់ជនទីបេនិរទេសខ្លួន ការបះបោរផ្ទុះឡើងនៅថ្ងៃទី ១០មីនាឆ្នាំ ១៩៥៩ គឺជាបដិវត្តប្រជាជនទីបេប្រឆាំងនឹងចិន ប្រឆាំងនឹងរបបកុម្មុយនិស្ត ដែលបានចូលមកលុកលុយក្នុងតំបន់ទីបេ នៅឆ្នាំ ១៩៥១ តាមរយៈការចុះកិច្ចព្រមព្រៀង ១៧ចំណុចរវាងតំណាងសម្តេចសង្ឃដាឡៃដាម៉ា និងរដ្ឋាភិបាលចិន។ ជាកិច្ចព្រមព្រៀង ស្តីពីការ រំដោះទីបេ និងទទួលស្គាល់អធិបតេយ្យភាពចិននៅទីបេ។
ចរន្តប្រឆាំងនឹងអាណានិគមចិនលើទីបេ បានចាប់ពន្លកតាំងពី ឆ្នាំ ១៩៥៦ តាមរយៈរូបភាពជាចលនាឧទ្ទាមប្រដាប់អាវុធទីបេប្រឆាំងនឹងទាហានចិន រប៉េះរបោះនៅតាមខេត្ត។ ប៉ុន្តែថ្ងៃទី ១០មីនា ជាចំណុចចាប់ផ្តើម ! នៅព្រឹកថ្ងៃទី ១០មីនា ប្រជាពលរដ្ឋទីបេ ប្រមាណ ៣ម៉ឺននាក់ (បើតាមប្រភពទីបេ និងតែពីរពាន់នាក់បើតាមប្រភពប៉េកាំង) បាននាំគ្នាទៅផ្តុំឈរជារបងការពារវាំង Norbulinka ដើម្បីកុំឱ្យអាជ្ញាធរចិន ចាប់សម្តេចសង្ឃដាឡៃឡាម៉ានោះ បែរជាត្រូវរងការបង្ក្រាបយ៉ាងខ្លាំងពីសំណាក់ ទាហានចិន ស្ទើរក្លាយជាការសម្លាប់រង្គាល នៅកណ្តាលក្រុងឡាសា រដ្ឋធានីរបស់ទីបេផង។ ជាសរុបមានពលរដ្ឋទីបេប្រមាណពី១៥០០០នាក់បានស្លាប់។
នៅថ្ងៃទី ១១មីនា រដ្ឋាភិបាលទីបេ បានប្រជុំគ្នាប្រកាសលែងទទួលស្គាល់កិច្ចព្រមព្រៀង១៧ចំណុចចុះហត្ថលេខាជាមួយចិន និងបានប្រកាសឯករាជ្យទីបេ។ ចលនាប្រជាជនក៏ចាប់បន្តប្រមូលផ្តុំគ្នាកាន់តែច្រើនឡើង ស្រែកទាមទារឯករាជ្យ។ ឯខាងចិនក៏ពង្រឹងទ័ពកាន់តែខ្លាំងឡើងដែរ ! ប៉ុន្មានថ្ងៃក្រោយមកចិនបានបើកប្រតិបត្តិការយោធាបង្ក្រាបចលនាបះបោរ រហូតដល់ឆ្នាំខែកញ្ញា១៩៦០។ បើតាមប្រភពអ្នកតស៊ូទីបេ មានពលរដ្ឋទីបេប្រមាណ៨៧០០០បានបាត់បង់ជីវិត ក្នុងសំណាញ់នៃប្រតិបត្តិការយោធាចិន។ ចំណែកសម្តេចសង្ឃដាឡៃឡាម៉ា អាចរត់ភៀសខ្លួនរួចចេញពីទីបេបាននៅថ្ងៃទី ១៧ មីនា ១៩៥៩ ទៅដល់ឥណ្ឌា និងជ្រកកោននៅទីនោះរហូតមកទល់សព្វថ្ងៃ។
តំបន់ទីបេ ស្ថិតក្រោមគំនាប និងបិទមិនឱ្យបរទេសចូល
បដិវត្តបរាជ័យ ! ពលរដ្ឋទីបេក្នុងស្រុកដែលនៅតែរក្សាជំហរតស៊ូ បន្តពីថ្ងៃបដិវត្តជាតិថ្ងៃទី១០មីនា១៩៥៩ និងតែគោរពឧទ្ទិសដល់អ្នកដែលបានបាត់បង់ជីវិតក្នុងព្រឹត្តិការណ៍បដិវត្តនេះជានិច្ច បានងើបបះបោរ ធ្វើបាតុកម្ម ដោយសន្តិវិធី ជាច្រើនលើកច្រើនសាទៀត ដូចជានៅឆ្នាំ ១៩៨៧- ១៩៨៨ - ១៩៨៩ និង២០០៨។ ប៉ុន្តែជារៀងរាល់លើក ចិនបើមធ្យោបាយតែមួយ ជាដំណោះស្រាយ គឺប្រើកម្លាំង ប្រកាន់នយោបាយរឹតបន្តឹង បង្ក្រាបយ៉ាងហិង្សា។ បើតាមរបាយការណ៍ឆ្នាំ២០១៦ របស់អង្គការFreedom House ទីបេជាប់ចំណាត់ទីពីរជាប្រទេសមានសេរីភាពតិចជាងបំផុតបន្ទាប់ពីស៊ីរី និងអាក្រក់ជាស្ថានភាពនៅក្នុងប្រទេសកូរ៉េខាងជើង ស៊ូដង់ខាងត្បូងនិងអេរីត្រេទៅទៀត។
ចាប់ពីថ្ងៃនេះ រហូតដល់ថ្ងៃទី ១ មេសា ទីបេ ត្រូវបិទមិនឱ្យអ្នកទេសចរបរទេសចូលទស្សនាទេ មូលហេតុជាផ្លូវការគឺដើម្បីការពារទេសចរពីស្ថានភាពអាកាសធាតុ (តំបន់ទីបេពុំសូវមានខ្យល់អ៊ុកស៊ីសែន។ តែតាមការពិត ការបិទទីបេមិនឱ្យបរទេសចូលនេះ គឺដូចអ្វីដែលប៉េកាំងធ្លាប់ធ្វើកាលពីខួប៥០ឆ្នាំ។ បន្ទាប់ពីមានបាតុកម្មនៅ ឆ្នាំ២០០៨ ទីបេត្រូវកាត់ផ្តាច់ពីពិភពខាងក្រៅរយៈពេលជាងមួយឆ្នាំ។ គំនាបខ្លាំងរហូតធ្វើឱ្យសង្ឃទីបេ ប្រមាណជាង ១៥០អង្គ ដុតសម្លាប់ខ្លួនឯង គិតចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០០៩មក។
ការប្រារព្វពិធីរំលឹកខួប៦០ឆ្នាំនៃការបះបោរប្រជាជន មានរៀបចំឡើងនៅថ្ងៃនេះនៅមុខវត្តជាដំណាក់របស់សម្តេចសង្ឃដាឡៃឡាម៉ា នៅឥណ្ឌា ដង្ហើយសុំ សេរីភាពជូនទីបេ។
សម្តេចសង្ឃដាឡៃឡាម៉ា
បើតាមភាសារបស់បក្សកុម្មុយនិស្តចិន សម្តេចសង្ឃដាឡៃឡាម៉ា គ្មានបានធ្វើអ្វីជាប្រយោជន៍ពលរដ្ឋទីបេទេ ! តាំងពីនិរទេសខ្លួនចេញប្រទេសទៅ សម្តេចសង្ឃដាឡៃឡាម៉ាអង្គទី១៤នេះ គ្មានបានអ្វីជាវិជ្ជមានដល់ទីបេ សោះ ! នេះជាប្រសាសន៍របស់អ្នកទទួលខុសត្រូវបក្សកុម្មុនិស្តទទួលបន្ទុកទីបេ ក្នុងឱកាសខួប៦០ឆ្នាំនៃការបះបោរនៅទីបេ។
ប៉ុន្តែដោយជាក់ស្តែង ព្រះអង្គគឺជាបន្លាចាក់ជើងប៉េកាំង ! សម្តេចសង្ឃដាឡៃឡាម៉ា មិនដែលបោះបង់សកម្មភាពទាមទារស្វ័យភាពឱ្យទីបេ។ មកដល់ឥណ្ឌា ព្រះអង្គបានបង្កើតរដ្ឋាភិបាលទីបេនិរទេស ដើម្បីបុព្វហេតុសេរីភាពនិងស្វ័យភាពទីបេ ដោយឈរលើទស្សនៈសន្តិនិយម ជានិច្ច។ សកម្មភាពរបស់ព្រះអង្គបាន ទទួលការគោរពពីសំណាក់មនុស្សជាទូទៅ និងនាំឱ្យព្រះអង្គជាប់ជាជ័យលាភីរង្វាន់ណូបែលសន្តិភាពនៅឆ្នាំ១៩៨៩។ ដោយសារសម្ពាធនេះ ប៉េកាំងបានធ្លាប់ទាក់ទងមកព្រះអង្គដើម្បីចរចារកសន្តិភាពឱ្យទីបេ។ ការចរចាបានប្រព្រឹត្តទៅនៅឆ្នាំ២០០២ និងចប់ទៅវិញដោយគ្មានលទ្ធផលនៅឆ្នាំ២០១០ ព្រោះបើតាមអ្នកវិភាគច្រើនយល់ថា ចិនចង់ចរចាជាមួយសម្តេចសង្ឃ ដើម្បីអូសបន្លាយពេលវេលាតែប៉ុណ្ណោះ។ សម្រាប់ប៉េកាំង នៅពេលផុតពីព្រះអង្គទៅនោះសម្ពាធអន្តរជាតិនឹងរលាយដែរហើយ។
មានព្រះជន្ម ៨៣វស្សា សម្តេចសង្ឃធ្លាប់បានមានសង្ឃដីកាថា ព្រះអង្គទំនងជាសម្តេចសង្ឃទីបេចុងក្រោយហើយ ! ការធ្វើបែបនេះ ព្រោះព្រះអង្គមិនចង់ឱ្យប៉េកាំងជាតែងតាំងសម្តេចសង្ឃថ្មីបន្ត។ ប៉ុន្តែបក្សកុម្មុនិស្តចិន អះអាងថាគេមានសិទ្ធិត្រួតត្រាដំណើរការស្នងតំណែងដាឡៃឡាម៉ា ព្រោះចិនបានរំដោះទីបេដោយសន្តិវីធី ហើយការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចក៏បានសម្រេចដូចផែនការ សេរីភាពក៏មានច្រើនជាងមុន៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ