ទឹកភ្នែកនៅលើឆាក (La tragédie mise en scène)
ចុះផ្សាយនៅថ្ងៃ៖
ស្តាប់ - ០៧:១៥
នៅក្នុងនាទីខ្ញុំនិយាយពីរភាសារបស់យើង នៅសប្តាហ៍នេះ លោក ឆាយ ហុកផេង សូមធ្វើអត្ថាធិប្បាយជុំវិញប្រធានបទស្តីអំពី"ទឹកភ្នែកនៅលើឆាក" (La tragédie mise en scène)។
១-ប្រិយមិត្តអ្នកស្តាប់ជាទីមេត្រី សារពិតនៃជីវិតដែលកាឡៃចេញជាឆាកល្ខោនក្តី ជាខ្សែភាពយន្តក្តី សុទ្ធសឹងតែលាយឡំការមិនពិតខ្លះៗចៀសមិនបាន។ ប៉ុន្តែ សំខាន់ គឺខ្លឹមសារនៃសាច់រឿងដែលគេត្រូវតែគោរពឥតខ្ចោះ។ ពុំនោះសោតទេ គេនឹងបានទទួលការទិទានឥតប្រណី អំពីសំណាក់ អ្នកអាន អ្នកស្តាប់ អ្នកមើល ដែលធ្លាប់បានស្គាល់រស់ជាតិពិតៗនៃជីវិតគ្រប់ជំនាន់ គ្រប់សង្គម។ រីឯ ជីវិតនៃជនរងគ្រោះ ពីរបបខ្មែរក្រហម ក៏ត្រូវបានគេផលិតចេញជាល្ខោន និងជា ខ្សែភាពយន្តដែរ។
Effectivement, Jean Baptiste Phou a mis en scène la vie des rescapés du génocide khmer rouge. D’abord dans « Cambodge me voici » et ensuite dans « L’Anarchiste », une pièce de théâtre adaptée du roman de même nom écrit par Soth Poline, philosophe et ancien directeur de journal à Phnom-Penh du temps de Lon Nol. Cet auteur vit actuellement en Californie.
២-« Cambodge me voici » មានចំណងជើងជាខ្មែរថា « សម្លេងស្រណោះ»រៀបរាប់ពីការផ្តោះផ្តងសំដីរវាងស្ត្រីមានវ័យបីជំនាន់ខុសគ្នាទាំង៤នាក់។ នៅក្នុងសាច់រឿង ស្រ្តីចំណាស់ឈ្មោះ មេថា ប្រើពាក្យថា « Comme je suis immigrée illégale »ដោយភេ្លចគិតថាជនភៀសខ្លួនសញ្ជាតិខ្មែរនៅជំនាន់ឆ្នាំ៧៩/៨០ មិនមែនជាជនអន្តោប្រវេស្តន៍ខុសច្បាប់ទេ។ រីឯ នៅជិតចុងបញ្ជប់នៃសាច់រឿង »សម្លេងស្រណោះ » តួស្រីដដែលនេះក៏ភ្លាត់មាត់និយាយថា » Si cette guerre n’avait pa éclatée, je serais rentrée au Cambodge après mes études «។ ពាក្យនេះ ធ្វើឲ្យយើងពិចារណាថា កាលនៅជំនាន់ខ្មែរក្រហមប៉ុលពត ប្រទេសខ្មែររស់ក្នុងសន្តិភាព បែបប្រល័យពូជសាសន៍ លើកលែងតែពេលចុងក្រោយនៃរបបនេះ ទើបមានចំបាំងជាមួយនឹងទ័ពវៀតណាម។ នៅចុងឃ្លានៃប្រយោគដែលផ្តើមឡើងថា Si cette guerre n’avait pas éclatée តួស្រីឈ្មោះ មេថា បានកែម្រូវវិញថា « Ce n’était pas une guerre mais un génocide …. » ។
En effet, il est évident que la critique est aisée tant la réalisation d’une œuvre est difficile. Pour l’adaptation en pièce de théâtre du roman « l’Anarchiste », jean Baptiste Phou a respecté une parfaite cohérence dans sa pièce d’adaptation d’un roman faisant appel aux contextes historique, politique, philosophique voire mythologique khmer. L’auteur a lui-même avoué qu’il était « impossible » de tout inclure. Et il ajouta qu’il lui fallait « faire des choix, des sacrifices ». Le piège, précisa-t-il, « aurait été voulu de tout dire ou de faire un résumé du roman ».
៣-យើងមិនចាំបាច់រំលឹក អំពី ល្ខោនឬខ្សែភាពយន្តស្តីអំពី របបណាស៊ី អាល្លឺម៉ង់ដែលមានច្រើនរាប់មិនអស់នោះទេ។ ចំណែកខាងទ្វីបអាហ្វ្រិកវិញ មានរបបប្រល័យពូជសាសន៍នៅក្នុងប្រទេស Rwanda នាឆ្នាំ១៩៩៤ ក្រោមការសម្លាប់ពួកTutsi ដោយពួក Hootu។ នៅឆ្នាំ ១៩៩៤ Avignon ប្រទេសបារាំង មានឆាកល្ខោនមួយស្តីអំពីរបបនេះ ក្រោមចំណងជើងថា Rwanda 94 ដឹកនាំដោយសិល្បករ-អ្នកនិពន្ធឈ្មោះ Dorey Rugunba។
Et puis en 2015, une pièce de théâtre intitulée Hugati Yacu, pièce jouée sur les lieux même du génocide et inspirée du roman de Boubacar Boris Diop intitulé « Murumbie. Le livre des ossements » publié en 1999 chez Stock.
៤-បែរមកអធិប្បាយពីរឿងខ្មែរយើងវិញ គេនៅចាំបានថាកាលពីឆ្នាំ ១៩៨៥ នៅស្រុកបារាំង មានរឿងល្ខោនមួយដឹកនាំដោយ Hélène Cixsus និទានអំពីប្រវត្តិដ៏ជូរចត់ នៃប្រទេសយើងដែលត្រូវបានភ្លើងសង្គ្រាមនៃប្រទេសវៀតណាម រាលដាលចូលទឹកដីខ្មែររហូតដល់ធ្វើឲ្យពួកខ្មែរក្រហមឡើងកាន់កាប់ស្រុកទេសតាមរបបប្រល័យពូសាសន៍។ ក៏ប៉ុន្តែគេដាក់ចំណងជើងល្ខោននោះថា « ដំណើរជីវិតនៃមហាក្សត្រខ្មែរ ន.ស៊ីហនុ » ទៅវិញ។ ពិតណាស់ហើយ ជីវិតនៃប្រទេសជាតិនិមួយៗ វាផុសឡើងពីស្នាមជើង ស្នាមបាទានៃអ្នកដឹកនាំ។ អស់ចំនួន១៨ឆ្នាំ រាប់ចាប់ពីឆ្នាំ ១៩៨៥ មក រឿងល្ខោនដដែលនេះ ក៏ត្រូវបានលេងលើឆាកជាលើកទីពីរនៅឯប្រទេសបារាំងក្នុងឆ្នាំ ២០១៣។ សិល្បករ George Bigot ដែលកាលពីឆ្នាំ១៩៨៥ ដើរតួជាព្រះមហាក្សត្រ គាត់ក្លាយជាអ្នកដឹកនាំឆាកល្ខោនដែលសំដែងដោយតួខ្មែរសុទ្ធសាធចេញពីក្រុម Phare ពន្លឺសិល្បៈនៃខេត្តបាត់ដំបង។ គួរឲ្យកោតសរសើរមែន។
S’agisant des œuvres de mémoire comme le cinéma, le livre ou la pièce de théâtre, le public est roi. Il trie le bon grain de l’ivraie. Le dramaturge rwandais Dorcy Rugumba, quant à lui, pense que le livre est plus efficace pour informer. Et pourtant, d’aucuns pensent qu’une pièce de théâtre, de par sa performance catharcique, peut tout au moins restituer aux victimes le statut de victime. Quid des films comme « La déchirure », « La liste de Schindler » etc. ?
៥-ឆាកកុន ល្ខោនឯណាដែលល្អឥតខ្ចោះ ឬ ក៏សម្ផស្សនរណាដែលល្អគ្មានពីរ ប្រហែលជាមានលាបលនបំប៉នម្សៅច្រើនសំបើមណាស់។ ចំណែកឯសៀវភៅខ្លះដែលសរសេរដោយអ្នកនិពន្ធល្បីៗ មិនខ្វះអ្វីអ្នកនិពន្ធដទៃៗ រកឃើញនូវការបំភ្លៃបំផ្លើសដូចមានឧទ្ទាហរណ៍តទៅនេះ។
A propos de la fuite de Louis XVI, l’auteur Alexandre Dumas, dans son livre La route de Varennes » (Edit. Mille et une nuit, 2005) a souligné les approximations voire les désinformations des faits historiques de la part des historiens dont l’académicien le compte de Lacretelle outre Thiers et Lamartine.
ស្តីអំពីតុលាការខ្មែរក្រហមវិញក៏មានអ្នកស្រាវជ្រាវល្បីៗដូចលោក Jacques Semelin ជាអាទិ៍ហ៊ានថ្លែងក្នុងសិក្ខាសាលាមួយនៅក្រុងប៉ារីស៍ខែឧសភា ឆ្នាំ២០០៦ ថាស្វែងរកការពិតតាមរយៈសាលក្រមនិងតាមសំណេរប្រវត្តិសាស្ត្រទាំងពីរនោះ មានទិសដៅខុសគ្នា។
មុននឹងបញ្ចប់ ប្រិយមិត្តអ្នកស្តាប់ ប្រសិនបើឆាកល្ខោន ឬខ្សែភាពយន្ត អាចកាច់កោងចេញពីការពិតខ្លះៗបាន អ្នកប្រវត្តិវិទូ ដូចលោក Semelin មិនគម្បីយល់ឃើញថា តាមរយៈកែវយិតតែមួយដែលហៅថា សច្ចៈធម៌ គេអាចឃើញការពិត ពីរ ក្នុងរឿងតែមួយដូច្នេះឡើយ៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ