ថ្ងៃនេះ ហ្សង់-ហ្វ្រង់ស័រ តាន់ សូមបន្តសិក្សាទៅលើភូមិសាស្ត្រនយោបាយនៃអាស៊ីទាំងមូលតទៅទៀត ដោយសូមលើកឡើងពីទំនាក់ទំនងរវាងកម្ពុជានិងចិនពីឆ្នាំ១៩៥៥រហូតដល់សព្វថ្ងៃ។ សូមអញ្ជើញស្តាប់ ហ្សង់-ហ្វ្រង់ស័រ តាន់៖
ក្នុងរយៈពេលជាង៦០ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ នៅចំពោះមុខរបបនយោបាយខ្មែរជាបន្តបន្ទាប់ ចិនតែងតែប្រកាន់យកនូវនយោបាយការបរទេសមួយដែលមានគោលដៅចម្បងតែមួយគត់ឥតកែប្រែ នោះគឺក្លាយជាមហាមិត្តនិងជាបង្អែកដ៏មាំសឹងតែមួយគត់របស់កម្ពុជា។
តើហេតុអ្វីបានជាចិនតែងតែចង់ក្លាយជាមិត្តពិសេសរបស់កម្ពុជា មិត្តពិសេសនៃរបបសង្គមរាស្ត្រនិយម ឬមិត្តពិសេសនៃរបបខ្មែរក្រហម ឬក៏មិត្តពិសេសនៃរដ្ឋអំណាចបច្ចុប្បន្ននៅភ្នំពេញ?
ដើម្បីឆ្លើយតបនឹងសំណួរនេះ គួរគូសបញ្ជាក់ជាបឋមថា ចិនមិនដែលមើលរំលងឥណ្ឌូចិនឡើយ។ បើរាប់តាំងពីទសវត្សរ៍ទី៥០មក អ្វីដែលចិនបារម្ភជាងគេ គឺមហិច្ឆតាយ៉ាងពិតប្រាកដរបស់វៀតណាមក្នុងការក្រសោបយកដែនដីឥណ្ឌូចិនទាំងមូលមកគ្រប់គ្រង។ ជាការពិត នៅក្នុងទសវត្សរ៍ទី៥០និង៦០ Ho Chi Minh មានផែនការច្បាស់លាស់ នោះគឺបង្រួប បង្រួមវៀតណាមខាងជើងនិងវៀតណាមខាងត្បូងឱ្យទៅជាប្រទេសតែមួយវិញ រួចហើយប្រែក្លាយឥណ្ឌូចិនទាំងមូលទៅជាកុម្មុយនិស្តក្រោមការត្រួតត្រារបស់វៀតណាមផ្ទាល់តែម្តង។
សម្រាប់ថ្នាក់ដឹកនាំទីក្រុងPékin ផែនការរបស់Ho Chi Minhក្នុងការក្រសោបយកឥណ្ឌូចិនមកកាន់កាប់គឺជាគ្រោះថ្នាក់មួយធំដែលនឹងប៉ះពាល់ដល់សន្តិសុខនៃប្រទេសចិន ពីព្រោះធ្វើបែបនេះ វៀតណាមនឹងក្លាយទៅជាមហាអំណាចតំបន់មួយនៅកៀកជាប់នឹងប្រទេសចិនតែម្តង។
ម្ល៉ោះហើយនៅក្នុងទសវត្សរ៍ទី៥០និង៦០ ដើម្បីខ្ទប់កុំឱ្យHo Chi Minhមានលទ្ធភាពផ្តើមនយោបាយលេបយកឥណ្ឌូចិនទាំងមូលបាន នៅម្ខាង ចិនបានសម្រេចចិត្តលូកដៃក្នុង
សង្គ្រាមអាមេរិកាំងនៅវៀតណាម តាមរយៈការផ្តល់អាវុធទៅឱ្យកងទ័ពវៀតកុង ដូចដែលម៉ៅ សេទុងធ្លាប់បាននិយាយថា អ្នកណាក្តាប់វៀតណាមបាននៅលើវិស័យយោធានិងនយោបាយ អ្នកនោះក្តាប់ឥណ្ឌូចិនទាំងមូលបាន។ រីឯនៅម្ខាងទៀត ចិនបានសម្រេចចិត្តទទួលស្គាល់ឯករាជភាពនិងអព្យាក្រឹតភាពរបស់កម្ពុជា មិនដូចអាមេរិកដែលកាលណោះបានខ្នះខ្នែងគ្រប់បែបយ៉ាងដើម្បីធ្វើឱ្យខូចនយោបាយអព្យាក្រឹតរបស់សម្តេចសីហនុនិងធ្វើឱ្យខូចស្ថិរភាពនយោបាយរបស់កម្ពុជាក្នុងគោលដៅអូសទាញកម្ពុជាទៅក្នុងសង្គ្រាមប្រឆាំងនឹងពួកកុម្មុយនិស្តនៅឥណ្ឌូចិនទាំងមូល។
មិនតែប៉ុណ្ណោះ ចិនក៏បានផ្តើមផ្តល់ជំនួយសេដ្ឋកិច្ចដល់កម្ពុជាដែរ។ ជាក់ស្តែង នៅឆ្នាំ១៩៥៦កម្ពុជាក្លាយជាប្រទេសមិនមែនកុម្មុយនិស្តទីមួយបង្អស់នៅក្នុងពិភពលោកដែលទទួលបានជំនួយពីចិនកុម្មុយនិស្ត។ ទន្ទឹមនេះ ក្រោយពីទំនាក់ទំនងទូតរវាងកម្ពុជានិងចិនត្រូវបានភ្ជាប់ជាផ្លូវការនៅថ្ងៃ១៩កក្កដា១៩៥៨រួចរាល់ហើយ សម្តេចសីហនុទ្រង់បានគាំទ្រចិនយ៉ាងពេញទំហឹងឱ្យក្លាយជាប្រទេសសមាជិករបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ។
និយាយរួម កាលសម័យនោះ កម្ពុជានិងចិនមានចក្ខុនិមិត្តរួមគ្នានិងដូចគ្នា នោះគឺទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ ប្រទេសទាំងបីនៅឥណ្ឌូចិន ពោលគឺវៀតណាម កម្ពុជានិងឡាវ ត្រូវតែជារដ្ឋឯករាជ្យរៀងៗខ្លួន និងបន្តនៅជារដ្ឋឯករាជ្យរៀងៗខ្លួនតទៅអនាគត។
គឺចក្ខុនិមិត្តរួមគ្នានេះហើយរវាងសម្តេចសីហនុនិងទីក្រុងPékinបូកផ្សំនឹងឥរិយាបថរឹងរូសខ្លាំងពេករបស់អាមេរិកមកលើកម្ពុជាកាលសម័យនោះ ដែលបន្តិចម្តងៗបានធ្វើឱ្យទំនាក់ទំនងរវាងកម្ពុជានិងចិនមានលក្ខណៈពិសេស រហូតប្រែក្លាយនៅទីបំផុតទៅជាមិត្តភាពពិសេសរវាងសម្តេចសីហនុនិងថ្នាក់ដឹកនាំចិនតែម្តង។
អ៊ីចឹងហើយបានជាក្រោយរដ្ឋប្រហារទម្លាក់ព្រះអង្គនៅថ្ងៃ១៨មិនា១៩៧០ សម្តេចសីហនុទ្រង់សម្រេចចិត្តយាងទៅជ្រកកោននៅទីក្រុងPékinប្រទេសចិន។
ប៉ុន្តែ ក្រោយមកទៀត ដើម្បីរំលំរបបសាធារណរដ្ឋខ្មែរបស់សេនាប្រមុខលន់ នល់ និងដើម្បីរុញច្រានអាមេរិកចេញពីឥណ្ឌូចិន ថ្នាក់ដឹកនាំចិនបានជ្រើសរើសយកពួកខ្មែរក្រហម ដ្បិតខុសផ្ទុយពីសម្តេចសីហនុដែលទ្រង់មិនមែនជាអ្នកស្រឡាញ់មនោគមវិជ្ជាកុម្មុយនិស្តសោះនោះ ពួកខ្មែរក្រហមគឺជាអ្នកស្នេហាលទ្ធិកុម្មុយនិស្តពិតប្រាកដ ហើយមានជំរំនិងកម្លាំងយោធានៅក្នុងព្រៃរួចស្រេចទៀតផង។
នៅឆ្នាំ១៩៧៥-១៩៧៩ ចិនប្រកាន់យកនូវនយោបាយការបរទេសដែលមានគោលដៅតែមួយដដែល នោះគឺក្លាយជាមិត្តពិសេសនិងជាបង្អែកដ៏មាំនៃរបបកុម្មុយនិស្តខ្មែរក្រហមរបស់ប៉ុល ពត។ ធ្វើបែបនេះ ទីក្រុងPékinមានគោលបំណងពីរ។ ទីមួយ គឺបន្តខ្ទប់មហិច្ឆតារបស់វៀតណាមដែលនៅតែចង់ក្រសោបយកឥណ្ឌូចិនទាំងមូលមកគ្រប់គ្រង។ ទីពីរ គឺខ្ទប់កុំឱ្យសូវៀតដែលជាមេកើយថ្មីរបស់វៀតណាមអាចចូលមកក្នុងឥណ្ឌូចិនបានដើម្បីឡោមព័ទ្ធប្រទេសចិន។
គួរបើកវង់ក្រចកគូសបញ្ជាក់បន្តិចថា ចាប់ពីចុងទសវត្សរ៍ទី៥០ទៅ កុម្មុយនិស្តចិននិងកុម្មុយនិស្តសូវៀតទាស់ទែងគ្នាខ្លាំងរហូតដល់ក្លាយជាសត្រូវនឹងគ្នា។ ម្ល៉ោះហើយ នៅក្នុងពេញមួយទសវត្សរ៍ទី៦០ បណ្តើរៗ វៀតណាមខាងជើងបានបែរខ្នងដាក់ចិននិងបានងាកទៅត្រូវគ្នាជាមួយសូវៀតវិញម្តង។ ទន្ទឹមនេះ បណ្តើរៗ និងជាពិសេសចាប់ពីឆ្នាំ១៩៧២-១៩៧៣ទៅ ទ័ពខ្មែរក្រហមដែលដើមឡើយបានទៅពឹងពាក់ពួកវៀតកុងដើម្បីបោះជំរំនិងបង្កើតទ័ពនៅក្នុងព្រៃ បានងាកចេញពីទីក្រុងHanoï ដើម្បីបែរទៅរកចិនទាំងស្រុង។
ការផ្លាស់ប្តូរសម្ព័ន្ធភាពស៊ីជម្រៅបែបនេះ មុនពេលដែលឥណ្ឌូចិនទាំងមូលក្លាយជាកុម្មុយនិស្ត មិនមែនចៃដន្យឡើយ។ មែនទែនទៅ វៀតណាមខាងជើងបានងាកទៅត្រូវគ្នាជាមួយសូវៀត ពីព្រោះម្យ៉ាងសូវៀតអាចជាខែលការពារវៀតណាមនៅពេលដែលបង្រួបបង្រួមខាងជើងនិងខាងត្បូងហើយ កុំឱ្យឋិតនៅក្រោមការបៀតបៀនរបស់ចិន និងពីព្រោះម្យ៉ាងទៀត សូវៀតអាចជាបង្អែករបស់វៀតណាមនៅពេលដែលបង្រួបបង្រួមខាងជើងនិងខាងត្បូងហើយ ដើម្បីក្រសោបយកឥណ្ឌូចិនទាំងមូលមកគ្រប់គ្រងដោយមិនខ្លាចរអែងចិន។
ដោយឡែក នៅឆ្នាំ១៩៧២-១៩៧៣ ខ្មែរក្រហមបានបោះដៃចោលពួកវៀតកុងហើយបានងាកទៅត្រូវគ្នាជាមួយចិន ពីព្រោះម្យ៉ាងចិនអាចជាខែលការពារកម្ពុជានៅពេលក្លាយជាកុម្មុយនិស្តហើយ កុំឱ្យឋិតនៅក្រោមការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញរបស់វៀតណាមកុម្មុយនិស្ត និងពីព្រោះម្យ៉ាងទៀត ចិនមានចក្ខុនិមិត្តដូចខ្មែរក្រហមដែរ នោះគឺទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ ប្រទេសទាំងបីនៅឥណ្ឌូចិន ពោលគឺវៀតណាមកុម្មុយនិស្ត កម្ពុជាកុម្មុយនិស្តនិងឡាវកុម្មុយនិស្ត ត្រូវតែជារដ្ឋឯករាជ្យរៀងៗខ្លួន និងបន្តនៅជារដ្ឋឯករាជ្យរៀងៗខ្លួនតទៅអនាគត។
អ៊ីចឹងហើយ បានជាប៉ុន្មានខែប៉ុណ្ណោះក្រោយការឡើងគ្រប់គ្រងប្រទេសរបស់ពួកខ្មែរក្រហម ចិនបានផ្តល់ជំនួយគឹតជាទឹកប្រាក់ប្រមាណមួយពាន់លានដុល្លារដល់របបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យរបស់ប៉ុល ពត។ អ្នកជំនាញការចិន ពី១០ ០០០ ទៅ១៥ ០០០នាក់ ក្នុងនោះរួមមានជាអាទិ៍ទាហាន កម្មករជំនាញ វិស្វករ វិជ្ជបណ្ឌិតនិងសាស្រ្តាចារ្យ ត្រូវបានបញ្ជូនមកធ្វើការនៅកម្ពុជា ពីខែមេសា១៩៧៥ដល់ខែមករា១៩៧៩។
ដូចគ្នាអ៊ីចឹងដែរ នៅដើមឆ្នាំ១៩៧៨ នៅពេលដែលសង្គ្រាមបានផ្ទុះឡើងរវាងកម្ពុជារបស់ប៉ុល ពត និងវៀតណាម នៅពេលដែលពួកយោធារបស់ប៉ុល ពតផ្តើមប្រយុទ្ធគ្នានឹងកងទ័ពវៀតណាមអមដោយពួកខ្មែរក្រហមផ្តាច់ខ្លួននៃតំបន់បូព៌ាដែលមិនពេញចិត្តនឹងរបប ប៉ុល ពតប្រល័យពូជសាសន៍ ចិនបានផ្តល់ជំនួយយោធាច្រើនសម្បើមណាស់ដល់កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ។
ជារួម កាលសម័យនោះ ទោះជាដឹងថា របបខ្មែរក្រហមដែលចង់ដណ្តើមយកកម្ពុជាក្រោមមកវិញ គឺជាអ្នកទៅរករឿងវៀតណាមមុនក៏ដោយ ក៏ចិនត្រូវតែចេញមុខជួយប៉ុល ពតនិងបរិវារដែរ។ ហេតុអ្វី? ទីមួយ ដូចបានលើកឡើងរួចហើយ ចិនមិនអនុញ្ញាតឱ្យវៀតណាមក្រសោបយកឥណ្ឌូចិនទាំងមូលមកកាន់កាប់ជាដាច់ខាត។ ហើយ តាមរយៈការផ្តួលរំលំរបបខ្មែរក្រហមនិងការចូលកាន់កាប់កម្ពុជានៅខែមករាឆ្នាំ១៩៧៩ វៀតណាមសម្រេចបានយ៉ាងពិតប្រាកដនូវមហិច្ឆតារបស់ខ្លួនក្នុងការក្លាយជាមហាអំណាចឥណ្ឌូចិន ដោយសារតែឡាវកុម្មុយនិស្តឋិតនៅក្រោមឥទ្ធិពលរបស់ទីក្រុងHanoïរួចស្រេចទៅហើយតាំងពីឆ្នាំ១៩៧៥មកម្ល៉េះ។ ទីពីរ ទីក្រុងPékinបាក់មុខខ្លាំងណាស់ ពីព្រោះវៀតណាមរណបសូវៀតហ៊ានចូលរំលំកម្ពុជារបស់ប៉ុល ពតដែលរណបចិន។ ទីក្រុងPékin ចាត់ទុកការឈ្លានពានរបស់វៀតណាមទៅលើកម្ពុជា ថាជាការឈ្លានពានរបស់សូវៀតមកលើប្រទេសចិនតែម្តង។
ម្ល៉ោះហើយ ជាការឆ្លើយតបតវិញ នៅខែមករាឆ្នាំ១៩៧៩ដដែលនោះ ចិនបានសម្រួលទំនាក់ទំនងទូតជាមួយអាមេរិកដែលក៏ជាសត្រូវរបស់សូវៀតដែរ ហើយក្រោយពីចាប់ដៃជាមួយអាមេរិករួច ចិនដែលកក់ក្តៅចិត្តជាងមុនបានវាយលុកលុយទៅលើវៀតណាមនៅ ថ្ងៃទី១៧កុម្ភៈឆ្នាំ១៩៧៩។ គឺជាសង្គ្រាមមួយដ៏ខ្លីដែលចិនចាត់ទុកថា ជាការផ្តល់មេរៀនមួយដល់ទីក្រុងHanoï និងជាការបញ្ជូនសារធម៌ក្តៅមួយទៅកាន់សូវៀត។
***
ក្រោយពីរបបខ្មែរក្រហមត្រូវបានផ្តួលរំលំនៅថ្ងៃ៧មករា១៩៧៩ដោយកងទ័ពវៀតណាម អមដោយពួកខ្មែរក្រហមផ្តាច់ខ្លួននៃតំបន់បូព៌ាដែលមិនពេញចិត្តនឹងពួកប៉ុល ពតប្រល័យពូជសាសន៍រួចមក ចិនប្រឹងប្រែងគ្រប់បែបយ៉ាងដើម្បីសម្រេចគោលដៅមួយច្បាស់។
គោលដៅនោះ គឺរុញច្រានវៀតណាមចេញពីកម្ពុជា ហើយនាំមកកាន់ទីក្រុងភ្នំពេញវិញនូវរបបនយោបាយមួយដែលចាំបាច់ត្រូវតែមាននិន្នាការទៅរកចិន។ ម្យ៉ាងពីព្រោះដូចបានលើកឡើងរួចហើយថា ទីក្រុងPékinមិនអនុញ្ញាតជាដាច់ខាតឱ្យវៀតណាមក្លាយជាមហាអំណាចឥណ្ឌូចិននៅកៀកជាប់នឹងប្រទេសខ្លួន។ ម្យ៉ាងទៀត ពីព្រោះវៀតណាមដែលមានសូវៀតជាបង្អែកកំពុងនាំសូវៀតចូលមកក្នុងឥណ្ឌូចិន ដើម្បីឡោមព័ទ្ធចិនពីប៉ែកខាងត្បូងមកវិញ។
ដើម្បីសម្រេចគោលដៅនេះ យុទ្ធសាស្រ្តអាទិភាពរបស់ចិន គឺពង្រឹងសមត្ថភាពយោធារបស់ពួកខ្មែរក្រហមឡើងវិញដែលបានបាក់ទ័ពនិងបានទៅជ្រកនៅតាមបណ្តោយព្រំដែនជាមួយប្រទេសថៃ។ ជាក់ស្តែង នៅក្នុងពេញមួយឆ្នាំ១៩៧៩ ចិនបានចាយប្រាក់ប្រមាណជិតមួយពាន់លានដុល្លារដើម្បីជួយប្រោះ ចិញ្ចឹម និងបំប៉នពួកខ្មែរក្រហមឱ្យមានជីវិតឡើងវិញ។
នៅក្នុងបេសកកម្មធ្វើឱ្យពួកខ្មែរក្រហមមានដង្ហើមឡើងវិញនេះ ថៃជាដៃគូរបស់ចិន។ នេះគឺមកពីទីក្រុងBangkok យល់ឃើញថា វៀតណាមដែលបានចូលកាន់កាប់កម្ពុជាគឺជាគ្រោះថ្នាក់មួយធំសម្រាប់សន្តិសុខផ្ទាល់របស់ប្រទេសថៃ។ គួរបញ្ជាក់ថា ក្នុងគោលដៅចាប់ដៃគ្នាជាមួយថៃជួយពួកខ្មែរក្រហម ចិនបានសម្រេចចិត្តព្យួរចោលភ្លាមៗ ជំនួយរបស់ខ្លួនដល់បក្សកុម្មុយនិស្តថៃដែលកាលសម័យនោះ មានជំរំហ្វឹកហ្វឺននិងវិទ្យុផ្សាយសម្លេងនៅលើទឹកដីចិនតែម្តង។ នៅក្នុងពេញមួយទសវត្សរ៍ទី៨០ សព្វាវុធដែលចិនផ្តល់ឱ្យខ្មែរក្រហមសុទ្ធតែឆ្លងកាត់តាមទឹកដីថៃ។ មិនយូរឡើយ និងបណ្តើរៗ អាមេរិកដែលបានពួតដៃគ្នាជាមួយចិនដើម្បីប្រឈមមុខនឹងសូវៀតនៅក្នុងសង្គ្រាមត្រជាក់ ក៏សុខចិត្តជួយផ្តល់ជំនួយឱ្យពួកខ្មែរក្រហមដែរ។
យុទ្ធសាស្រ្តអាទិភាពមួយទៀតរបស់ចិន គឺបញ្ចុះបញ្ចូលឱ្យមានរណសិរ្យអន្តរជាតិមួយប្រឆាំងនឹងការកាន់កាប់កម្ពុជាដោយវៀតណាម។ នៅក្នុងន័យនេះ ចិនបានអូសទាញសមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ហៅកាត់ថាអាស៊ានឱ្យមកជួយឈឺឆ្អាលបញ្ហានៃប្រទេសកម្ពុជាដែលកាន់កាប់ដោយវៀតណាមរណបសូវៀត។ ដូចគ្នាអ៊ីចឹងដែរ បណ្តើរៗអាមេរិក ជប៉ុននិងបណ្តាប្រទេសអឺរ៉ុបខាងលិចបានមកចុះចូលក្នុងរណសិរ្យអន្តរជាតិមួយនេះ ដើម្បីដាក់សម្ពាធទៅលើវៀតណាម ដើម្បីរក្សាអាសនៈរបស់កម្ពុជានៅអង្គការសហប្រជាជាតិទុកឱ្យខ្មែរក្រហមបន្តអង្គុយ និងដើម្បីអនុម័តសេចក្តីសម្រេចចិត្តមួយទាមទារឱ្យវៀតណាម ដកទ័ពចេញពីកម្ពុជាដោយឥតលក្ខខណ្ឌ។
ក្នុងគោលដៅផ្តួចផ្តើមឱ្យមានការថ្កោលទោសជាសកលនិងក្នុងសម្លេងតែមួយទៅលើវៀតណាមរណបសូវៀត ចិននិងអាស៊ានគាំទ្រដោយអាមេរិកថែមទាំងបានបង្ខំសម្តេចសីហនុនិងលោកតា ស៊ឺន សានឱ្យចូលរួមបង្កើតជាមួយពួកខ្មែរក្រហមនូវរដ្ឋាភិបាលចម្រុះនិងនិរទេសមួយទៀតផង។
យុទ្ធសាស្រ្តអាទិភាពចុងក្រោយមួយទៀតរបស់ចិន គឺធ្វើយុទ្ធនាការនៅលើឆាកអន្តរជាតិដើម្បីដាក់វៀតណាមឱ្យនៅឯកា និងដាក់សម្ពាធទៅលើសូវៀតឱ្យឈប់គាំទ្រវៀតណាម ដែលកាន់កាប់កម្ពុជា។ គឺនៅក្នុងបរិបទនេះហើយ ដែលបណ្តាប្រទេសអឺរ៉ុបខាងលិចភាគច្រើនក្រោមការបញ្ចុះបញ្ចូលឬក្រោមការបង្ខំរបស់ចិននិងរបស់អាមេរិក បានសុខចិត្តគាំទ្រទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ចអន្តរជាតិដាក់ទៅលើវៀតណាមនិងទៅលើរបបរដ្ឋកម្ពុជាដែលគេហៅថា របបហេង សំរិន។
និយាយរួម រហូតដល់ដើមទសវត្សរ៍ទី៩០ ចិនមិនដែលបោះបង់ចោលខ្មែរក្រហមឡើយ។ ចិនបានជួយខ្មែរក្រហមដើម្បីយកឈ្នះទៅលើរបបសាធារណរដ្ឋខ្មែររបស់សេនាប្រមុខលន់ នល់។ ចិនបានជួយរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យរបស់ប៉ុល ពត។ ចិនបានបន្តជួយពួកខ្មែរក្រហមដែលបានភៀសខ្លួនទៅជ្រកនៅតាមបណ្តោយព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ ដោយបានផ្តល់អាវុធឱ្យខ្មែរក្រហម ដើម្បីធ្វើសង្គ្រាមទប់ទល់នឹងរបបរដ្ឋកម្ពុជាគាំទ្រដោយវៀតណាមរណបសូវៀត។ ចិនបានជួយខ្មែរក្រហមនៅក្នុងកិច្ចចរចាស្វែងរកសន្តិភាពនៅកម្ពុជា។ ជាក់ស្តែង ក្រោមសម្ពាធរបស់ប៉េកាំង ពាក្យ«ប្រល័យពូជសាសន៍» ត្រូវបានលុបចោលពីកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីសឆ្នាំ១៩៩១។
យ៉ាងណាក៏ដោយ ជំនួយរបស់ចិនដល់ពួកខ្មែរក្រហម ត្រូវបានបញ្ចប់នៅចុងឆ្នាំ១៩៩៣ ដោយសារតែព្រឹត្តិការណ៍ប្រែប្រួលខ្លាំងនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាក្រោយឆ្នាំ១៩៩៣។
ចាប់ពីឆ្នាំ១៩៩៣មក គេអាចនិយាយបានថា កម្ពុជានិងចិនបានឈានជើងចូលមកដល់សករាជថ្មីនៃទំនាក់ទំនងរវាងគ្នា។ ទំនាក់ទំនងលែងមានមូលដ្ឋាននៅលើភាពស្និទ្ធស្នាល មិត្តភាពរវាងថ្នាក់ដឹកនាំនៃប្រទេសទាំងពីរដូចសម័យមុនទៀតហើយ តែវាអាស្រ័យជាពិសេសទៅលើផលប្រយោជន៍ ផលប្រយោជន៍របស់ប្រទេសចិន និងផលប្រយោជន៍របស់ប្រទេសកម្ពុជា។
គួរបញ្ជាក់ជាបឋមថា ក្នុងទសវត្សរ៍ទី៩០ ប៉ុន្មានឆ្នាំដំបូង ចិនក៏ដូចបណ្តាប្រទេសធំៗដទៃផ្សេងទៀតនៅក្នុងលោកដែរ មានទំនាក់ទំនងស្និទ្ធជាមួយថ្នាក់ដឹកនាំគណបក្សហ៊្វុនស៊ីន ប៉ិក(FUNCINPEC) ជាងថ្នាក់ដឹកនាំគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។ មូលហេតុគឺមកពីទីក្រុងPékin យល់ឃើញថា កិត្យានុភាពរបស់សម្តេចសីហនុនិងទម្ងន់របស់FUNCINPECនៅលើឆាកនយោបាយកម្ពុជា អាចទប់ទល់នឹងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាដែល គួរំឭកឡើងវិញ ក្នុងនាមជាបក្សដឹកនាំរបបរដ្ឋកម្ពុជារហូតដល់ដើមទសវត្សរ៍ទី៩០ ជាសត្រូវរបស់ចិន។
យ៉ាងណាក៏ដោយ បន្តិចម្តងៗ ដោយហេតុតែកម្សោយឥទ្ធិពលរបស់បក្សFUNCINPECនៅលើឆាកនយោបាយកម្ពុជា ទំនាក់ទំនងមានលក្ខណៈកាន់តែល្អឡើងជាលំដាប់និងដោយ ស្វ័យប្រវត្តិរវាងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជារបស់លោកហ៊ុន សែន និងរដ្ឋាភិបាលជាបន្តបន្ទាប់របស់ចិន និងរវាងបក្សកុម្មុយនិស្តចិននិងបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។
នៅក្នុងបរិបទបែបនេះ សព្វថ្ងៃ ចិននិងកម្ពុជាបាននិងកំពុងធ្វើជាមិត្តពិសេសនឹងគ្នា ដូចសម័យមុនៗដែរ ដូចកាលសម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម និងដូចកាលសម័យខ្មែរក្រហម។
ហេតុអ្វីបានជាចិនបន្តឱ្យតម្លៃខ្លាំងម្ល៉េះទៅលើទំនាក់ទំនងជាមួយកម្ពុជា ហើយហេតុអ្វីបានជារដ្ឋអំណាចបច្ចុប្បន្ននៅភ្នំពេញហាក់ដូចជាគ្មានជម្រើសអ្វីផ្សេងក្រៅពីងាកទៅត្រូវគ្នាខ្លាំងឡើងៗជាមួយចិន?
គួរគូសបញ្ជាក់ជាបឋមថា ទោះជាឥទ្ធិពលនយោបាយរបស់វៀតណាមទៅលើឥណ្ឌូចិនទាំងមូលបានថមថយខ្លាំងបើប្រៀបទៅនឹងសម័យទសវត្សរ៍ទី៨០ក៏ដោយ ក៏ចិននៅតែបន្តបារម្ភចំពោះមហិច្ឆតាច្រំដែលរបស់វៀតណាមទៅលើកម្ពុជាឬក៏ទៅលើឡាវ។ ដូចដែលយើងបានលើកឡើងខាងដើមរួចហើយថា សម្រាប់ថ្នាក់ដឹកនាំទីក្រុងPékin ផែនការរបស់Ho Chi Minhក្នុងការក្រសោបយកឥណ្ឌូចិនមកកាន់កាប់គឺជាគ្រោះថ្នាក់មួយធំដែលនឹងប៉ះពាល់ដល់សន្តិសុខនៃប្រទេសចិន ពីព្រោះធ្វើបែបនេះ វៀតណាមនឹងក្លាយទៅជាមហាអំណាចតំបន់មួយនៅកៀកជាប់នឹងប្រទេសចិនតែម្តង។
ម្ល៉ោះហើយ សម្រាប់ទីក្រុងPékin មិត្តភាពពិសេសជាមួយកម្ពុជាក្នុងបច្ចុប្បន្នកាលនេះ ក៏ដូចក្នុងអតីតកាលដែរ នៅតែជាកត្តាចាំបាច់ដើម្បីពង្រឹងឯករាជភាពរបស់កម្ពុជា និងដើម្បីខ្ទប់កុំឱ្យវៀតណាមអាចក្លាយជាមហាអំណាចឥណ្ឌូចិនបាន។
ដោយឡែក គួរគូសបញ្ជាក់ថា ទោះជាសង្គ្រាមត្រជាក់បានរលត់រលាយបាត់ទៅហើយក្តី ក៏ចិននៅតែសម្លឹងឃើញថា កម្ពុជាជាទីតាំងសំខាន់មួយសម្រាប់ផលប្រយោជន៍របស់ខ្លួន ជាពិសេសនៅលើវិស័យយុទ្ធសាស្រ្ត។
គោលដៅធំរបស់ចិនក្នុងគ្រាបច្ចុប្បន្ន គឺកាត់បន្ថយឬខ្ទប់ឥទ្ធិពលរបស់អាមេរិកនៅអាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក។ នៅក្នុងន័យនេះ ចិនចាត់ទុកអាស៊ានថាជាចន្ទល់ភូមិសាស្រ្តនយោបាយមួយសំខាន់។ នៅក្នុងន័យដូចគ្នាអ៊ីចឹងដែរ ចិនប្រហែលជាចង់បំបែកបំបាក់អាស៊ាន ម្យ៉ាងគឺដើម្បីកុំឱ្យអាមេរិកមានបង្អែកខ្លាំងពេកនៅក្នុងអង្គការតំបន់មួយនេះ និងម្យ៉ាងទៀត គឺដើម្បីកុំឱ្យ
អាស៊ានក្រោមសម្លេងរួមតែមួយអាចមានលទ្ធភាពទប់ទល់នឹងខ្លួនបានក្នុងជម្លោះទឹកដីនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង។
គឺនៅក្នុងក្របខ័ណ្ឌយុទ្ធសាស្រ្តនេះហើយ ដែលថ្នាក់ដឹកនាំចិនជាបន្តបន្ទាប់ចាត់ទុកថា ទំនាក់ទំនងល្អរវាងប្រទេសខ្លួននិងសមាជិកអាស៊ានចំនួនពីរយ៉ាងតិចនោះគឺកម្ពុជានិងឡាវថា ជាអាទិភាពចម្បងមួយ។
ដោយឡែក អ្វីដែលជំរុញចិនឱ្យចាប់យកកម្ពុជាមកធ្វើជាសម្ព័ន្ធមិត្តសំខាន់ជាងគេបង្អស់មួយនៅក្នុងចំណោមបណ្តាប្រទេសសមាជិកអាស៊ានដទៃផ្សេង គឺភូមិសាស្រ្តនៃកម្ពុជាតែ
ម្តង។ កម្ពុជាជាច្រកមួយសំខាន់បើកចំហទៅរកឈូងសមុទ្រសៀម។ ពិតមែនហើយ លក្ខណៈពិសេសនិងសំខាន់មួយនេះនៃភូមិសាស្រ្តរបស់កម្ពុជាមិនមែនជាប្រយោជន៍យោធាសម្រាប់ចិនទេ ដ្បិតរដ្ឋធម្មនុញ្ញខ្មែរហាមមិនឱ្យមានមូលដ្ឋានយោធាបរទេសណាមួយឡើយនៅលើទឹកដីកម្ពុជា។ តែច្រកឈូងសមុទ្រសៀមជាប្រយោជន៍សម្រាប់ចិនក្នុងការដឹកឈើទៅកាន់ប្រទេសខ្លួន។ រហូតដល់ខែមករាឆ្នាំ២០០២ ជាឆ្នាំដែលកម្ពុជាបានហាមឈប់ឱ្យកាប់និងលក់ឈើទៅបរទេស ចិនបានទិញឈើពីកម្ពុជាមិនតិចទេ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ចិនក៏ច្បាស់ជាចាប់អារម្មណ៍ខ្លាំងដែរ ទៅលើការរុករកឃើញប្រេងកាត នៅឈូងសមុទ្រសៀមក្នុងដែនទឹកកម្ពុជា នារយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ។
កម្ពុជាវិញ ក៏ទទួលបានមិនតិចទេផលប្រយោជន៍ពីប្រទេសចិន។ មានជាបឋមប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ច។ គួរគូសបញ្ជាក់ថា សព្វថ្ងៃនេះចិនជាប្រទេសដែលដាក់ទុនរកស៊ីច្រើនជាងគេបង្អស់នៅកម្ពុជា និងជាប្រទេសដែលផ្តល់ជំនួយមកឱ្យកម្ពុជាច្រើនជាងគេ។
ក្រុមហ៊ុនរដ្ឋនិងឯកជនរបស់ចិនដីគោកមានទម្ងន់ខ្លាំងនៅលើវិស័យហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ។ គឺសុទ្ធសឹងជាក្រុមហ៊ុនដែលប្រើប្រាស់ជំនួយរបស់ប្រទេសចិនដល់កម្ពុជា ដើម្បីសាងសង់ឬជួសជុលផ្លូវជាតិ ផ្លូវដែក ស្ពាន កំពង់ផែទឹកជ្រៅ ព្រមទាំងទំនប់វារិអគ្គិសនី។ ជាក់ស្តែង ផ្លូវជាតិលេខ៧ពីក្រចេះទៅដល់ទល់ដែនប្រទេសឡាវ ផ្លូវជាតិលេខ៨តភ្ជាប់កម្ពុជាទៅវៀតណាម ផ្លូវជាតិលេខ៧៦ទៅមណ្ឌលគីរី ទំនប់វារិអគ្គិសនីគីរីរមនិងភ្នំកំចាយ ព្រមទាំងកំពង់ផែទីក្រុងព្រះសីហនុសុទ្ធតែជាស្នាដៃរបស់ចិន។
ការសាងសង់ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធទាំងអម្បាលម៉ានរបស់ចិននៅកម្ពុជា មិនយូរមិនឆាប់ នឹងច្បាស់ជាជួយអភិវឌ្ឍ និងជួយពន្លឿនការអភិវឌ្ឍន៍នៅកម្ពុជា ពីព្រោះផ្លូវថ្នល់ ស្ពាន កំពង់ផែ និងអគ្គិសនី សុទ្ធសឹងជាសរសៃឈាមនៃមីក្រូសេដ្ឋកិច្ចនិងម៉ាក្រូសេដ្ឋកិច្ច។
ទន្ទឹមនេះ គេក៏ត្រូវតែហ៊ាននិយាយដែរថា ការជួយសាងសង់ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធនៅប្រទេសកម្ពុជាដោយក្រុមហ៊ុនចិននិងដោយប្រើប្រាស់ប្រាក់ជំនួយរបស់ចិន បំផុសឱ្យមានបញ្ហាបីយ៉ាង។ ម្យ៉ាង គឺវាមិនទាន់បានចូលរួមចំណែកខ្លាំងនៅឡើយទេក្នុងការជួយបង្កើតការងារច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់នៅកម្ពុជា ពីព្រោះសុទ្ធសឹងជាគម្រោងធំៗដែលត្រូវការក្រុមវិស្វករ ក្រុមអ្នកបច្ចេកទេស និងក្រុមកម្មករជំនាញមកពីប្រទេសចិនតែម្តង។ ម្យ៉ាងទៀត គម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ភាគច្រើនរបស់ក្រុមហ៊ុនចិននៅកម្ពុជា គឺជាប្រភពនៃអធិករណ៍ដីធ្លី ពីព្រោះការសាងសង់ផ្លូវថ្នល់ ផ្លូវដែក ទំនប់វារិអគ្គិសនី សុទ្ធសឹងជាគម្រោងធំៗដែលស៊ីដីច្រើន ជាហេតុធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ជីវភាពរស់នៅរបស់ប្រជាជននិងដល់បរិស្ថាន។ ហើយម្យ៉ាងចុងក្រោយ ជំនួយរបស់ចិនដល់កម្ពុជាជាជំនួយគ្មានល័ក្ខខ័ណ្ឌនយោបាយ ម្ល៉ោះហើយទន្ទឹមនឹងការជួយអភិវឌ្ឍន៍ប្រទេសកម្ពុជា ជំនួយបែបនេះរបស់ចិនក៏អាចជួយពង្រឹងអំណាចរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាដែលជាអ្នកក្តាប់អំណាចរដ្ឋដែរ៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ