សាសនាជាទស្សនវិជ្ជាឬទ?
ចុះផ្សាយនៅថ្ងៃ៖
ស្តាប់ - ០៦:៤៤
ក្នុងព្រឹត្តបត្រលើកនេះ លោកឆាយ ហុកផេង សូមលើកឡើងពី"សាសនាជាទស្សនវិជ្ជាឬទេ?"មកជូនលោកអ្នកស្តាប់ដូចតទៅ៖
ប្រិយមិត្តអ្នកស្តាប់ធ្លាប់បានឮថា ព្រះពុទ្ធអង្គ មិនមែនជាអាទិទេព គឺគ្រាន់ជាទស្សនវិទូម្នាក់ប៉ុណ្ណោះ។ យល់យ៉ាងនេះ គឺជាគំនិតមួយខ្លីត្រឹមតែមួយចង្អុលដៃ។ ខ្វះអ្វីទស្សនវិទូក្នុងលោកយើងនេះ មាន សុក្រាត ដេកាក ប៉្លាតុង ជាអាទិ៍ ប៉ុន្តែគ្មានមេគ្រូណាក្នុងចំណោមអ្នកទាំងនេះ ចេះបណ្តុះបណ្តាលមនុស្សឲ្យរុញច្រានកិលេសចោល ដោយប្រមូលភោគសម្បត្តិនៃប្រាជ្ញា ដើម្បីរក្សាជីវិតឲ្យស្ងប់មិនឡប់សតិនៅពេលអាសន្ន។
En effet, l’ancien conservateur du musée Guimet, José FRECHES a souligné dans son livre « Moi, Bouddha » que même « si certains ont pu voir dans le bouddhisme une philosophie conduisant l’homme à l’acceptation de sa condition (et donc une religion aliénante, au sens marxiste du terme), le Bouddha a voulu enseigner la délivrance à ses semblables. »
វចនានុក្រមបារាំង-ខ្មែរឆ្នាំ១៩៦៦ ពន្យល់ពាក្យទស្សនវិទូ ថាជាអ្នកប្រាជ្ញខាងទស្សនវិជ្ជាឬបានន័យទៀតថា អ្នកសិក្សាពីគោលការណ៍ ពីបុព្វហេតុទូទៅនិងពីផលដែលបង្កើតឡើង ពីហេតុនិងផល។ និយមន័យនេះ អាចយកមកប្រើចំពោះព្រះសមណគោតម នាកាលដែលព្រះឧវាទព្រះអង្គមិនទាន់ផ្សព្វផ្សាយគ្រប់ទិសទី គឺមិនទាន់ក្លាយទៅជាសាសនា ហៅថា ពុទ្ធសាសនាដូចដែលពុទ្ធបរិស័ទទាំងឡាយគោរពនិងប្រតិបត្តិអស់រវាងជាង ២៦០០ឆ្នាំកន្លងមកនេះ។
La vrai problématique est le passage de philosophie à religion. Or, à la base de l’enseignement du Bouddha, l’homme est maître de son destin. S’il veut atteindre la délivrance (c’est-à-dire échapper à l’éternel recommencement joie/douleur-naître/mourir etc) il lui appartient, en conséquence, d’œuvrer dans ce sens sans compter sur l’aide de quiconque. Pas même de Bouddha qui montre la voie sans garantir la victoire finale.
ដូច្នេះយើងឃើញថា ឧវាទព្រះសាស្តា ហូរចេញមកពីការពិចារណានិងការប្រតិបត្តិ។ ទស្សនវិទូប្រសើរ ដើរលើផ្លូវទាំងពីរនេះ ដើម្បីដឹកនាំសត្វលោកទៅរកសេចក្តីចំរើន។ បែរមកពិចារណាលើករណីអ្នកដឹកនាំប្រទេសជាតិវិញ តើយ៉ាងណាដែរ ? ពាក្យបារាំង dirigeant ប្រែថាអ្នកចាត់ការ រីឯ diriger គឺបង្គាប់បញ្ជា។ ចំពោះព្រះមហាក្សត្រ le roi ក្នុងនិយមន័យនៃវចនានុក្រមឆ្នាំ១៩៦៦ដដែល គឺអ្នកដែលបរិបូណ៌ដោយឬទ្ធតេជៈ។ បើយល់ត្រឹមតែ « ចាត់ការ”និង”ឬទ្ធតេជៈ” មានការពិចារណាគ្មានទស្សពិតរាជធម៌ទេនោះ និយមន័យពាក្យទាំងពីរនេះ វានៅប្រហោងរលុងខ្លាំងណាស់។
L’on relève également une lacune majeure pour expliquer le néologisme « philosophie religieuse » du bouddhisme. S’il est né en rupture avec les religions traditionnelles indiennes en particulier, et des religions monothéistes en général, la ritualisation de la spiritualité de Siddharta fait entrer, à n’en pas douter, le bouddhisme dans la sphère commune des religions. Tout au moins sous cet angle là.
យោងលើនិយមន័យពាក្យទស្សនវិទូពីខាងព្រឹត្តិបត្តនេះ អ្នកដឹកនាំនិងព្រះមហាក្សត្រមិនមែនជាអ្នកស្វែងរកហេតុផលវែងឆ្ងាយដូចទស្សនវិទូទេ ត្បិតកិច្ចការដែនដីវាមមាញឹក។ អញ្ចឹង លោកយកតាមលំនាំ ការត្រិះរិះឬមានរាជតម្រិះភ្លឺស្វាងតាមផ្នត់គំនិតពួកទស្សនវិទូនិងអ្នកជំនាញការ។ ប៉ុន្តែ ពួកក្រុមប្រឹក្សាទាំងនេះ ក៏អាចថ្លោះធ្លោយដែរ។ ត្រង់ចំណុចទាំងពីរនេះហើយ ដែលធ្វើឲ្យយើងសន្និដ្ឋានបានថា ព្រះពុទ្ធជាទស្សនវិទូ”មិនធម្មតា”។
Karl MARX pense que la philosophie doit déboucher sur la transformation radicale de la société. Emmanuel KANT dit, quant à lui que le philosophe ne doit pas se déterminer par rapport à Dieu mais par rapport à l’homme. Selon Friedrich HEGEL, la « religion représente l’esprit absolu non seulement pour l’intuition et la représentation, mais aussi pour la pensée et la connaissance ». Voyez-vous chers auditeurs, nous pouvons disserter sur la « philosophie religieuse » à partir de ces trois définitions. Retenons la dernière : « la religion représente l’esprit absolu ».
សាសនាដទៃពីពុទ្ធសាសនាដែលមានអាទិទេពរបស់គេរៀងៗខ្លួន ប្រើ”អំណាចផ្តាច់ការ» គឺព្រះថាយ៉ាងណាបណ្តាជនត្រូវតែធ្វើយ៉ាងនោះឯង ទើបព្រះអង្គឲ្យឡើងស្ថានសួគ៌។ គឺផ្តាច់ការទាំងគំនិតនិងបញ្ញាទាំងកាយទាំងវាចារ។ ទាំងអស់នេះវាសមស្របនឹងនិយមន័យទូទៅនៃពាក្យសាសនា(religion) ដែលវចនានុក្រមបារាំង-ខ្មែរឲ្យន័យថា « សេចក្តីគោរពបូជាទេវតា» ឬថា « ជំនឿផ្តាច់មុខ»។ អីចឹង ប្រតិបត្តិព្រះពុទ្ធសាសនាគឺ«ជឿផ្គាប់មុខ »លើព្រះសមណគោតមឬអ្វី ?
José FRECHES qui a compris que pour ne pas céder à la croyance absolu du bouddhisme, « absolu » dans le sens hegelien du terme, cet auteur affirme que si l’on veut bien comprendre le bouddhisme qui est devenu une « religion en bonne et due forme » (p. 272), il convient de « revenir au bouddhisme primitif, c’est-à-dire la parole même de Siddharta, à son « mode particulier d’expression et de pensée ».
ទោះបីយ៉ាងណាក្តី ព្រះពុទ្ធអង្គ ទ្រង់បានប្រដៅដល់សាវគ្គព្រះអង្គទាំងឡាយមានព្រះសារីបុត្រជាអាទិ៍ថា « ជនដែលជឿជនដទៃ(….) ជាអ្នកមិនបានធ្វើឲ្យជាក់ច្បាស់និងមិនបានប្រើបញ្ញា »។ ព្រះអង្គបានសម្តែងទៀតថា « តថាគត គ្រាន់តែជាអ្នកប្រាប់ ឯកិច្ចការ ត្រូវអ្នកទាំងឡាយប្រតិបត្តិបំពេញខ្លួនឯង » ។ តុម្ហេហិ កិច្ចមាតម្បំ អក្ខាតារោ តថាគតា។ ពុទ្ធសាសនិកជន សុទ្ធស៊ឹងជាទស្សនវិទូ ពិចារណាពីហេតុនិងផល មិនខ្វាយខ្វល់នឹង « ជំនឿផ្កាប់មុខ»៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ