ស្រឡាញ់ខ្លួនឲ្យស្ងួនចំណី ជាពាក្យខ្លីតែមានន័យដែលត្រូវអនុវត្ត ជាពិសេសក្នុងបរិបទសុខភាព។ អ្នកជំនាញផ្នែកសុខភាពបានលើកឡើងថា របបអាហារមិនត្រឹមត្រូវ នាំឲ្យមនុស្សងាយកើតជំងឺទឹកនោមផ្អែម។ ក្រុមអ្នកជំនាញផ្នែកសុខភាពចង្អុលមុខទឹកនោមផ្អែម ថាជាឃាតករលាក់មុខ និងកំពុងសម្លាប់មនុស្សបន្តិចម្ដងៗ ដោយពុំដឹងខ្លួន។
រាល់ថ្ងៃនេះ ភាគច្រើននៃមនុស្សចាស់ជួបគ្នាតែងតែលើកយកប្រធានបទទឹកនោមផ្អែមមកជជែក សួរនាំពីកម្រិតជាតិស្ករ កម្រិតឈាម កម្រិតខ្លាញ់ និងការប្រើប្រាស់ថ្នាំសម្រាប់ព្យាបាលជាដើម។ ការប្រើប្រាស់ថ្នាំ អ្នកខ្លះនិយាយថា ធ្លាប់សាកថ្នាំខ្មែរតាមការណែនាំនានាដែរ តែមិនមានប្រសិទ្ធិភាព ក៏ត្រឡប់មកប្រើថ្នាំពេទ្យវិញក៏មាន។ ថ្នាំខ្មែរមិនត្រឹមតែគ្មានប្រសិទ្ធភាព ក្នុងការព្យាបាលជំងឺទឹកនោមផ្អែមហើយ ថែមទាំងបង្កើតជំងឺថ្មីៗទៀតផង។ ទំនោរនេះបានធ្វើឲ្យអ្នកកំពុងព្យាបាលជំងឺទឹកនោមផ្អែមភាគច្រើនខ្លាចរអា៖ «ខ្ញុំស្ដាប់តែពេទ្យទេ។ តែកាលពីមុន ខ្ញុំតាមចៅវាប្រាប់ថា ទឹកម្រះហ្នឹងព្យាបាលជំងឺទឹកនោមផ្អែមបាន ក៏ទៅទិញម៉ាស៊ីនកិនផ្លែឈើមកសាក តែគិតយូរៗទៅក៏ខ្ជិលវិញ ហើយយកម៉ាស៊ីននោះទៅកិនអង្ករលីង កិនម្រេច ជំនួសវិញ។ មានអ្នកទឹកនោមផ្អែមខ្លះប្រាប់ខ្ញុំថា គាត់ប្រើថ្នាំខ្មែរប្រភេទរុក្ខជាតិប្រម៉ាត់ខ្លាឃ្មុំបីខែ ធ្វើឲ្យខូចតម្រង់នោម បន្ថែមពីលើអាទឹកនោមផ្អែមមួយមុខទៀត ដល់ហើយគេយកអាប្រម៉ាត់ខ្លាឃ្មុំនេះមកឲ្យទាំងល្អី មកឲ្យខ្ញុំដែរតែខ្ញុំអត់ដាំផឹកទេ។ គេទៅបាត់យើងបោះចោល។ សូម្បីតែគ្រាប់ម្រុំក៏គេថា ព្យាបាលអ្នកជំងឺទឹកនោមផ្អែមបានដែរ តែខ្ញុំអត់សាក។»
នេះគឺជាការជជែកគ្នាអំពីការប្រើប្រាស់ថ្នាំខ្មែរព្យាបាលទឹកនោមផ្អែមរវាងស្ត្រីអ្នកកើតជំងឺទឹកនោមផ្អែមពីរនាក់ រស់នៅម្ដុំផ្លូវរទេះភ្លើង រាជធានីភ្នំពេញ។ ស្ត្រីម្នាក់ក្នុងចំណោមនេះ មានឈ្មោះ មាជ លីណា។ អ្នកស្រីលីណា កើតមានជំងឺទឹកនោមផ្អែម១៤ឆ្នាំមកហើយ ពី២០០៦ដល់២០២០។ ពេលធ្វើដំណើរទៅដល់ផ្ទះគាត់ អ្វីដែលចាប់អារម្មណ៍មុនគេ គឺនៅពីមុនផ្ទះមានដាក់ស្លាកជាប់ដើមដូងថា បណ្ដាញមិត្តអប់រំមិត្ត។ អ្នកស្រីលីណាវ័យ៥០ឆ្នាំ បញ្ជាក់ថា អ្នកស្រីបានដើរតួនាទីអប់រំប្រជាពលរដ្ឋ នៅក្នុងសហគមន៍ឲ្យបានដឹង និងបង្ការផលប៉ះពាល់ពីជំងឺទឹកនោមផ្អែម។
កើតជំងឺទឹកនោមផ្អែមទន្ទឹមនឹងជំងឺលើសឈាម ជាស្ថានភាពមួយពិបាកនឹងទទួលយកសម្រាប់អ្នកស្រីណាស់។ ប៉ុន្តែការតាំងចិត្តធ្វើឲ្យគាត់យកឈ្នះជំងឺលើសឈាមបានមួយមុខ តាមរយៈការលេបថ្នាំព្យាបាលរយៈពេល១ឆ្នាំ។
មែនទែនទៅជំងឺទាំងពីរនេះមានឱកាសចូលមករស់នៅក្នុងខ្លួនអ្នកស្រីលីណាបានយ៉ាងងាយដូច្នេះ ដោយសារគាត់មើលស្រាលការហូបចុករាល់ថ្ងៃ៖ «ខ្ញុំញាំអត់គិត ណាមួយកាលហ្នឹងខ្ញុំលក់ដូរនៅផ្សារ ហើយឃ្លានអីញាំហ្នឹងទៅ ដោយអត់បានគិតដល់ផលប៉ះពាល់លើសុខភាពទេ។»
ទោះជាទឹកនោមផ្អែមជាជំងឺមួយប្រភេទដែលងាយ នឹងកើតមានក៏ដោយ តែគ្រប់គ្នាក៏មានវិធីបណ្ដេញជំងឺប្រភេទនេះបានយ៉ាងងាយដែរ សម្រាប់អ្នកមិនទាន់កើត។ នេះបើតាមអ្នកស្រីលីណាដែលរាល់ថ្ងៃហូបបាយសម្រូបជំនួសបាយស៖ «បើអ្នកមិនទាន់មានជំងឺទឹកនោមផ្អែម ចៀសវាងអាហារកំប៉ុង គ្រប់គ្រងរបបអាហារ និងធ្វើលំហាត់ប្រាណ។ ហើយអ្នកដែលកំពុងតែកើតមានជំងឺទឹកនោមផ្អែមដូចខ្ញុំ ក៏អនុវត្តបីរបៀបនេះដូចគ្នា។ សម្រាប់ខ្ញុំ លំហាត់ប្រាណសំខាន់បំផុត បន្ទាប់មកការគ្រប់គ្រងអាហារ ខណៈថ្នាំជួយបានតែ២០ភាគរយទេ បើអនុវត្តបានបីរបៀបនេះ ខ្ញុំធានាថា យើងអាចគ្រប់គ្រងស្ថានភាពជំងឺទឹកនោមផ្អែមបានមួយរយភាគរយ។»
រស់នៅក្នុងជីវភាពធូរធា ផ្ទះថ្មបីជាន់ និងឡានមួយគ្រឿង លោក សំ ឈាងម៉ៃ គឺអ្នកជំងឺទឹកនោមផ្អែមម្នាក់ទទួលបានការយកចិត្តទុកដាក់ថែទាំពីភរិយាគឺអ្នកស្រី សុខ ចាន់ណា។ នៅចំពោះមុខលោក ឈាងម៉ៃ អ្នកស្រីចាន់ណា មានកាតព្វកិច្ចមើលថែប្ដីរបស់គាត់ តាមរយៈការរៀបចំរបបអាហារប្រចាំថ្ងៃ។ តាមរយៈទឹកមុខ និងពាក្យសម្ដីបង្ហាញមកថា អាណិតប្ដីដែលកំពុងតែកើតមានជំងឺទឹកនោមផ្អែម អ្នកស្រី សុខ ចាន់ណា លើកឡើងថា៖ «ជាមេផ្ទះអ៊ីចឹង! ត្រូវរៀបឲ្យបានត្រឹមត្រូវអាហារសម្រាប់គាត់ បន្ទាប់ពីហូបបាយហើយត្រូវមានផ្លែឈើ បន្លែ។ បើមិនមានក្រុមអាហារដូចខ្ញុំរៀបរាប់នេះទេ គឺគាត់នឹងមានប្រតិកម្មភ្លាមៗតែម្ដងៗ។ ហើយពេលគាត់មានប្រតិកម្មម្ដងៗ ខ្ញុំចាប់ផ្ដើមគិត និងបន្ទោសខ្លួនឯងថា រៀបចំខ្វះខាតមុខណាបានជាគាត់មិនស្រួលខ្លួនអ៊ីចឹង!»
ភាគច្រើននៃអ្នកជំងឺទឹកនោមផ្អែមឃ្លាន និងភ្លេចខ្លួន លួចហូបអាហារតាមតែចិត្តចង់ ហើយការថែរក្សាអ្នកជំងឺកើតទឹកនោមផ្អែមដូចគ្នា នឹងការមើលថែទារកដែរ។ នេះបើតាមអ្នកស្រី សុខ ចាន់ណា ដែល អះអាងបន្តថា អំឡុងពេលថែទាំប្ដីជាឱកាសមួយដែលគាត់បង្ការខ្លួនឯងពីជំងឺទឹកនោមផ្អែមដែរ៖ «គាត់តមផ្អែម ខ្ញុំត្រូវតមដែរ តមរហូតខ្វះស្ករ សូម្បីតែធុរ៉េនឬខ្នុរ ក៏ខ្ញុំអត់ហ៊ានទិញហូបដែរ ព្រោះបើខ្ញុំហូប គាត់មិនហូបវាមិនកើត តែក្រោយមកខ្ញុំដូររបៀបគិតដោយទិញមកហូបធម្មតា និងឲ្យគាត់ហូបដែរ តែមានចំនួនកំណត់។ ហើយអ្នកជំងឺទឹកនោមផ្អែមគឺឃ្លានណាស់។ ខ្ញុំចាំបានពេលមួយខ្ញុំទិញរបស់ផ្អែមៗមកច្រើនគឺគាត់ឃ្លានតែម្ដង ដល់ឃើញអ៊ីចឹងខ្ញុំប្ដូរទិញតិចៗវិញដើម្បីកាត់បន្ថយការឃ្លានរបស់គាត់។»
ក្រៅពីហូបបន្លែបៃតងនៅរៀងរាល់ថ្ងៃ លោក សំ ឈាងម៉ៃ ត្រូវបានប្រពន្ធគាត់ផ្ដល់អាហារូបត្ថម្ភបន្ថែមជំនួយដល់រាងកាយ គឺប្រភេទផ្លែឈើសំបូរជាតិកាល់ស្យូមដូចជា៖ ត្របែក ទន្លាប់ ប៉ោម ក្រូចថ្លុងជាដើម។
ជាមនុស្សបានសម្ដី ស្រ្តីម្នាក់មានអាយុ៥៧ឆ្នាំ សុំមិនបញ្ចេញឈ្មោះ រស់នៅក្នុងខេត្តកំពង់ចាម លើកឡើងថា រាល់ថ្ងៃគាត់ឃ្លានអាហារគ្រប់មុខតាមដែលចិត្តចង់ ហើយពេលខ្លះក៏បណ្ដោយអារម្មណ៍តាមចិត្តហូបគ្រប់មុខ៖ «ថ្ងៃណាហេវដាក់ឲ្យរាងក្រែលតិចទៅ ថ្ងៃមិនណាមិនសូវហេវទៅ ដាក់ល្មម សរុបមកវាពិបាកណាស់ តែបើតមអាហារពេកវាហេវ ហើយគ្រាន់តែថ្ងៃមុនខ្ញុំចង់ហូបស៊ុបក៏ឲ្យកូនទិញឆ្អឹងគោមកធ្វើស៊ុបហូបព្រឹកល្ងាច ក៏ចេញអាការៈមកសឺៗដូចមនុស្សស្រវឹងស្រាអ៊ីចឹង!។»
ជាការពិត សូម្បីតែពេទ្យក៏និយាយដែលថា ភាគច្រើនអ្នកកើតទឹកនោមផ្អែកគឺឃ្លានខ្លាំងជាងមនុស្សធម្មតា បើគ្មានការមើលថែទាំឲ្យបានដិតដល់ពីមនុស្សជាទេ ពួកគេនឹងប្រឈមស្ថានភាពធ្ងន់ធ្ងរមិនខាន។
ស្ត្រីសុំមិនបញ្ចេញឈ្មោះដដែលឲ្យដឹងថា បងប្អូនរបស់បង្កើតរបស់គាត់យ៉ាងហោចណាស់៥នាក់ក្នុងចំណោមបងប្អូនសរុប១០នាក់កើតមានជំងឺទឹកនោមផ្អែមក្នងកម្រិតធម្យម និងធ្ងន់អាស្រ័យលើកត្តាជីវភាពជាក់ស្ដែង។
អ្នកជំនាញសុខភាពឬអ្នកជំងឺ សុទ្ធតែបន្ទោសលើភេសជ្ជៈកំប៉ុង ដែលនាំឲ្យមនុស្សភាគច្រើនមានជំងឺទឹកនោមផ្អែម ឬកំពុងមានជំងឺទឹកនោមផ្អែមដោយមិនដឹងខ្លួន។ ដូច្នេះទម្លាប់ល្អក្នុងគ្រួសារកាត់បន្ថយគ្រោះកើតជំងឺទឹកនោមផ្អែមបានដល់៨០%។
លោកវេជ្ជបណ្ឌិត ឃាង សូយទី ប្រធានអង្គការអភិវឌ្ឍសុខភាព និងសង្គម (HSD) ថ្លែងថា មែនទែនទៅមានមនុស្សតិចណាស់ដែលដឹងថា ខ្លួនឯងកំពុងមានទឹកនោមផ្អែម៖ «ដឹងបានលុះត្រាតែ ទៅដល់សេវាសុខាភិបាលហើយអ្នកជំនាញប្រាប់ថា ជាតិស្ករឡើង ស្របពេលដែលអ្នកជំងឺនោះទៅពិនិត្យរករោគអ្វីផ្សេង។ អ៊ីចឹង! ហើយបានជាគេលើកឡើងថា ទឹកនោមផ្អែមជាឃាតករលាក់មុខ។ ឃាតករលាក់មុខហ្នឹងយ៉ាងម៉េច? គឺរោគទឹកនោមផ្អែមនេះ អត់បានលេចមុខមកហឹកហាក់អីហ្នឹងគេទេ ក៏ប៉ុន្តែដល់ពេលចេញជារូបរាងមកគឺធ្វើឲ្យយើងមានផលលំបាកតែម្ដង ហើយផលលំបាកនោះអាចប៉ះពាល់ទៅលើសេរីរាង្គសំខាន់ៗដូចជាៈតម្រង់នោម សរសៃឈាមបេះដូង និងសរសៃភ្នែកតូចៗ។ បើស្ថានភាពនេះអូសបន្លាយយូរពេក វាធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ឈានដល់កាត់អវយវៈ ហើយ យើងវាអត់ចង់ឲ្យស្ថានភាពទឹកនោមផ្អែមឈានទៅដល់ស្ថានភាពហ្នឹង។
កុំឲ្យក្លាយខ្លួនជាមនុស្សពិការដោយសារតែឃាតករលាក់មុខនេះ លោកវេជ្ជបណ្ឌិតសូយទី ណែនាំយ៉ាងដូច្នេះ៖ «ចាប់ពីអាយុ៤០ឆ្នាំ សូមចាប់ផ្ដើមស្រាវជ្រាវ រកជំងឺទឹកនោមផ្អែម តាមរយៈការឆែកសុខភាព រកបរិមាណស្ករ ហើយបច្ចុប្បន្ននេះ យើងក៏មានម៉ាស៊ីនតូច អាចវាស់កម្រិតជាស្ករបានដែរ។នៅពេលដែលយើងថា កម្រិតជាស្ករប៉ុណ្ណាហើយនោះ យើងអាចបង្ការវាជាមុនបានតាមរយៈការប្ដូរឥរិយាបថរស់នៅ ជាពិសេសសតាមរយៈរបបអាហារកុំញាំតាមឃ្លាន និងអនុវត្តកាយវប្បកម្ម លំហាត់ប្រាណ) ឲ្យបានទៀងទាត់តាមដែលអាចធ្វើទៅបាន។»
សូមកុំភ្លេចថា អាការៈទឹកនោមផ្អែមស្ដែងឡើងដោយធាតុសំខាន់បួនយ៉ាង ៖ នោមច្រើន ស្រេកទឹក ចុះស្គមអស់កម្លាំង។ បើតាមអ្នកជំនាញ អត្រានៃអ្នកកើតជំងឺទឹកផ្អែម កំពុងមានកើនឡើងខ្លាំងនៅក្នុងប្រទេសក្រីក្រ និងប្រទេសដែលចំណូលកម្រិតមធ្យម។ នៅចំពោះមុនស្ថានភាពគំរាមកំហែងរបស់ជំងឺទឹកនោមផ្អែមដែលបង្ករឡើងដោយអាហារ គេតែងឮការប្រដូចសម័យបច្ចុប្បន្ន និងសម័យ៣ឆ្នាំ៨ខែ២០ថ្ងៃថា គ្មានហូបក៏ស្លាប់ មានហូបស្លាប់។ តែលោកវេជ្ជបណ្ឌិតសូយទី មិនគិតអ៊ីចឹងទេ«បើធៀបនឹងកាលពីដើម មនុស្សឥលូវបានប្ដូររបៀបរបបនៃការរស់នៅ ជាពិសេសការផ្លាស់ប្ដូររបស់មនុស្សវ័យជំទង់ផ្លាស់ពីជនបទមកទីក្រុងតាមរយៈការរស់នៅក្រុម ហើយរីករាយនឹងភាពសំបូរបែបនៃម្ហូបអាហារនៅតាមតំបន់ដែលពួកគេរស់នៅ។ ហើយឥលូវនេះយើងកំពុងតែព្រួយបារម្ភពីប្រភេទអាហារបំប៉នសុខភាពទៀតដែលចូលរួមចំណែកបង្កទឹកនោមផ្អែមទៀត។»
សូមជម្រាបជូនថា ជំងឺទឹកនោមផ្អែមកំពុងក្លាយជាក្ដីបារម្ភរបស់ពិភពទាំងមូល និងនិយាយដោយឡែកសម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា។ នៅក្នុងឆ្នាំ២០១៦ អត្រានៃអ្នកកើតទឹកនោមផ្អែមនៅកម្ពុជាមានចំនួន១០ភាគរយស្មើនឹង១លាននាក់ដែលមានអាយុចន្លោះពី១៨ទៅ៦៩ឆ្នាំ។
ក្រៅពីជំងឺទឹកនោមផ្អែម បច្ចុប្បន្ននេះអ្នកជំនាញផ្នែកសុខភាពកំពុងបង្ហាញក្ដីបារម្ភរួមគ្នាពីប្រភេទជំងឺរបេងទឹកនោមផ្អែមមួយមុខទៀត។ អ្វីទៅជាប្រភេទជំងឺរបេងទឹកនោមផ្អែម? បើសិនជាយើងមានទឹកនោមផ្អែម អ្នកនោះឯងអាចប្រឈមនឹងការកើតជំងឺរបេងដល់ទៅបីដងឯណោះ បើធៀបនឹងអ្នកដែលគ្មានទឹកនោមផ្អែម។ ផ្ទុយទៅវិញបើសិនជាបុគ្គល (ក) មានជំងឺរបេង មានន័យថា គាត់ប្រឈមនឹងជំងឺទឹកនោមផ្អែមប្រមាណ១០ភាគរយរួចទៅហើយ។ អ៊ីចឹង! សរុបមក យើងឲ្យឈ្មោះជំងឺទាំងពីរថា របេងទឹកនោមផ្អែម ទឹកនោមផ្អែមរបេង ដែលវាមានភាពប្រទាក់ប្រឡារួមដំណើរមកជាមួយគ្នាពួនសំងំក្នុងរាងកាយរបស់មនុស្ស ហើយស្ថានភាពនៃជំងឺនេះកើតមានច្រើនទៀតផង ហើយការព្យាបាលជំងឺទាំងពីរប្រឈមនឹងអន្តរកម្ម(ប្រឆាំងគ្នា)នៃថ្នាំខ្លាំងណាស់។
ចុងក្រោយនៃសេចក្ដីសន្និដ្ឋានរបស់ខ្លួន លោកវេជ្ជបណ្ឌិតលោក ឃុន គឹមអ៊ាម មើលឃើញថា ផលប៉ះពាល់នៃជំងឺរបេង ធ្វើឲ្យប្រជាជនកម្ពុជាមានការយល់ដឹងច្រើនជាងជំងឺទឹកនោមផ្អែម។ នេះក៏ព្រោះតែនោមផ្អែមជាប្រភេទជំងឺមិនឆ្លង និងឆ្លងមកមនុស្សដោយភាពស្ងៀមស្ងាត់ ខណៈដែលជំងឺរបេងជាប្រភេទជំងឺឆ្លងស្ដែងឡើងតាមរយៈក្អក ក្រដាស ចុះស្គម អស់កម្លាំង ល្ហិតល្ហៃដៃជើង បែកញើសខ្នង ជាដើម។
គ្រោះថ្នាក់នៃជំងឺគ្រប់ប្រភេទពិសេសជំងឺទឹកនោមផ្អែម ត្រូវបានអ្នកឯកទេសផ្នែកសុខភាពពន្យល់ថា គួរបញ្ចូលនៅក្នុងកម្មវិធីអប់រំតាំងពីថ្នាក់មតេយ្យ។ កន្លងមកក្រសួងអប់រំក៏ធ្លាប់ចេញផ្សាយវីដេអូស្តីពីសុវត្ថិភាពចំណីអាហារនៅតាមសាលារៀន។
បន្ថែមលើនេះអ្នកឯកទេសផ្នែកសុខភាព ស្នើឲ្យអ្នកពាក់ព័ន្ធបញ្ជូលសារអប់រំពីគ្រោះថ្នាក់នៃជំងឺទឹកនោមផ្អែម ក្នុងការសម្ដែងនានា មិនថាក្នុងទម្រង់សិល្បៈណាឡើយ ៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ