នៅសប្តាហ៍នេះ សេង ឌីណា សូមលើកឡើង អំពីសំណួរដ៏ចម្បងមួយ ដែលគេតែងតែចោទសួរនៅក្នុងការសិក្សាអំពីចក្រវាល គឺថា តើនៅក្នុងចក្រវាលដ៏ធំធេងនេះ ពិតជាអាចមានមនុស្សក្រៅភពដែរឬក៏យ៉ាងណា?
នៅក្នុងចក្រវាលរបស់យើងនេះ មានកាឡាក់ស៊ីរហូតដល់ទៅរាប់រយពាន់លាន ហើយក្នុងកាឡាក់ស៊ីនីមួយៗមានផ្កាយដូចជាព្រះអាទិត្យរបស់យើងនេះរហូតដល់ទៅរាប់រយពាន់លាន។ ប្រសិនបើផ្កាយមួយដួងស្មើនឹងខ្សាច់មួយគ្រាប់ បើទោះបីជាយើងអាចរាប់ចំនួនគ្រាប់ខ្សាច់នៅគ្រប់ឆ្នេរនៅទូទាំងភពផែនដីទាំងមូល ក៏នៅមិនទាន់អាចស្មើនឹងចំនួនផ្កាយ នៅក្នុងចក្រវាលនៅឡើយផង។ សំណួរចោទឡើងថា តើក្នុងចក្រវាលដ៏មហាធំធេងនេះ ភពផែនដីយើងជាកន្លែងតែមួយគត់ដែលមានជីវិត ឬក៏ជីវិតអាចមាននៅកន្លែងផ្សេងទៀត?
The Drake Equation
នៅឆ្នាំ១៩៦១ តារាវិទូអាមេរិកមួយរូប ឈ្មោះ ហ្វ្រែង ដ្រេក (Frank Drake) បានបង្កើតសមីការមួយ ដើម្បីគណនាអំពីប្រូបាប៊ីលីតេថា តើគ្រាន់តែនៅក្នុងកាឡាក់ស៊ីមីលគីវេរបស់យើងមួយនេះ អាចមានជីវិតក្រៅភពប៉ុន្មាន ដែលជាអរិយធម៌ជឿនលឿន មានបច្ចេកវិទ្យាទំនាក់ទំនងឆ្លងភព អាចទាក់ទងជាមួយមនុស្សយើងបាន?
N = R* x fp x ne x fl x fi x fc x L
យោងតាមសមីការរបស់លោក ហ្វ្រែង ដ្រេក ដែលគេច្រើនហៅតាមភាសាអង់គ្លេសថា Drake Equation ចំនួនអរិយធម៌ក្រៅភពដែលអាចមានទំនាក់ទំនងជាមួយនឹងយើងបាន N គឺអាស្រ័យទៅកត្តាចម្បងៗមួយចំនួន ក្នុងនោះរួមមាន៖
R* អត្រានៃការចាប់កំណើតផ្កាយ ឬនិយាយដោយសាមញ្ញ គឺអាស្រ័យថា តើនៅក្នុងកាឡាក់ស៊ីមីលគីវេរបស់យើងនេះមានផ្កាយចំនួនប៉ុន្មាន
fp តើនៅក្នុងចំណោមផ្កាយអស់ទាំងនេះ មានប៉ុន្មានភាគរយ ជាប្រព័ន្ធផ្កាយ ដែលមានភពស្ថិតនៅជុំវិញ (ដូចជាប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យរបស់យើង)
ne ក្នុងចំណោមភពទាំងអស់នោះ មានប៉ុន្មានភាគរយ ដែលមានលក្ខខណ្ឌអំណោយផលដល់ជីវិត
fl ក្នុងចំណោមភពដែលមានលក្ខខណ្ឌអំណោយផលដល់ជីវិតនោះ តើមានប៉ុន្មានភាគរយ ដែលមានជីវិតកកើតឡើងពិតប្រាកដមែន
fi ក្នុងចំណោមភពដែលមានជីវិតកកើតនោះ តើមានប៉ុន្មានភាគរយ ដែលជីវិតអាចវិវឌ្ឍទៅជាទម្រង់ជីវិតជឿនលឿនមានបញ្ញាដូចជាមនុស្ស (Intelligent life)
fc ក្នុងចំណោមជីវិតជឿនលឿនទាំងនោះ តើមានប៉ុន្មានភាគរយ ដែលជាអរិយធម៌ជឿនលឿន រហូតមានបច្ចេកវិទ្យាអាចទាក់ទងឆ្លងទីអវកាស (Interstellar radio communication)
L តើអរិយធម៌ជឿនលឿនអស់ទាំងនេះ អាចមានវត្តមាននៅលើភពរបស់ពួកគេ ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មាន
បើគិតទៅតាមសមីការដ្រេកនេះ នៅក្នុងកាឡាក់ស៊ីមីលគីវេរបស់យើង ដែលមានទំហំជាង ១០ម៉ឺនឆ្នាំពន្លឺ ហើយមានអាយុកាលរហូតដល់ទៅជាង ១៣ពាន់លានឆ្នាំហើយនេះ បើទោះជាមានមនុស្សក្រៅភពច្រើន ក៏ប៉ុន្តែ បើមនុស្សក្រៅភពទាំងនេះចាប់កំណើតនៅក្នុងពេលផ្សេងៗគ្នាពីយើង ហើយមានអាយុខ្លី យើងក៏មិនអាចរកមនុស្សក្រៅភពទាំងនោះឃើញបានដែរ។
មនុស្សក្រៅភពខ្លះអាចចាប់កំណើតឡើងតាំងពីរាប់ពាន់លានឆ្នាំមុន គឺតាំងពីពេលដែលភពផែនដីរបស់យើងនៅមិនទាន់កកើតឡើងនៅឡើយផង ហើយទម្រាំតែមនុស្សយើងចាប់កំណើតនៅលើភពផែនដី មនុស្សក្រៅភពទាំងនោះត្រូវស្លាប់ផុតពូជទៅវិញអស់ តាំងពីរាប់លានឆ្នាំមុនមកម៉្លេះ។ ឬក៏មានមនុស្សក្រៅភពខ្លះទៀត ទើបនឹងចាប់កំណើតថ្មីៗ មិនទាន់មានបច្ចេកវិទ្យាទាក់ទងឆ្លងភពបាន ឬក៏ទើបនឹងបញ្ជូនសញ្ញាឆ្លងភពនាពេលថ្មីៗ ក៏ប៉ុន្តែ ដោយសារតែមនុស្សក្រៅភពទាំងនោះស្ថិតនៅឆ្ងាយពីយើង ដូច្នេះ សញ្ញាដែលពួកគេបញ្ជូនចេញមក នៅមិនទាន់អាចធ្វើដំណើរមកដល់ផែនដីនៅឡើយ ហើយទម្រាំតែសញ្ញានោះមកដល់ មនុស្សយើងក៏ប្រហែលជាលែងមានជីវិតរស់នៅលើភពផែនដីនេះបានទៀតក៏អាចថាបាន។
មើលវីដេអូផ្សេងទៀត ស្តីពីវិទ្យាសាស្ត្រ និងចក្រវាល នៅលើយូធូបផ្លូវការរបស់ RFI ខេមរភាសា
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ