វេរ៉ា រូប៊ីន៖ ស្រ្តីដែលរកឃើញភស្តុតាងនៃ « សារធាតុងងឹត »
ចុះផ្សាយនៅថ្ងៃ៖
ស្តាប់ - ១០:៣៨
នៅសប្តាហ៍នេះ សេង ឌីណា សូមលើកឡើង អំពីប្រវត្តិស្រ្តីអ្នកវិទ្យាសាស្រ្តដ៏ឆ្នើមមួយរូបទៀត គឺលោកស្រី វេរ៉ា រូប៊ីន (Vera Rubin) ដែលជាអ្នករកឃើញភស្តុតាងបញ្ជាក់អំពីវត្តមាននៃ « សារធាតុងងឹត » ឬ « Dark Matter »។
នៅក្នុងវិស័យតារាសាស្រ្តបច្ចុប្បន្ននេះ មានអាថ៌កំបាំងដ៏ធំមួយ ដែលជាចំណាប់អារម្មណ៍ដ៏ចម្បងរបស់អ្នកវិទ្យាសាស្រ្ត គឺសារធាតុងងឹត ឬហៅតាមភាសាអង់គ្លេស « Dark Matter »។ ជាសារធាតុដែលមិនបញ្ចេញពន្លឺ ហើយក៏គ្មានប្រតិកម្មជាមួយនឹងពន្លឺ ដែលជាហេតុធ្វើឲ្យយើងមិនអាចមើលឃើញបាន ហើយគិតរហូតមកទល់នឹងពេលនេះ គេនៅតែមិនទាន់ដឹងនៅឡើយថា វាគឺជាអ្វីពិតប្រាកដ។
ក៏ប៉ុន្តែ អ្វីដែលគេអាចដឹងបាននោះ គឺវាជាសារធាតុដែលមានម៉ាស់ មានកម្លាំងទំនាញ ហើយវាមានវត្តមាននៅគ្រប់ទីកន្លែង នៅពាសពេញក្នុងចក្រវាលទាំងមូល ដោយវត្តមានរបស់វាត្រូវបានគេបញ្ជាក់យ៉ាងច្បាស់តាមរយៈការសង្កេតជាក់ស្តែង ហើយអ្នកដែលបានរកឃើញភស្តុតាងបញ្ជាក់អំពីវត្តមាននៃសារធាតុងងឹតនេះ គឺតារាវិទូអាមេរិកមួយរូបឈ្មោះថា វេរ៉ា រូប៊ីន។
តាមការពិតទៅ អាថ៌កំបាំងជុំវិញសារធាតុងងឹតបានចាប់ផ្តើមឡើង តាំងពីមុនវេរ៉ា រូប៊ីនទៅទៀត គឺតាំងពីអំឡុងចុងសតវត្សរ៍ទី១៩ និងដើមសតវត្សរ៍ទី២០មកម៉្លេះ ដោយនៅពេលនោះ អ្នកវិទ្យាសាស្រ្ត ចាប់ផ្តើមពី Lord Kelvin នៅអង់គ្លេស និងក្រោយមកទៀតលោក Henri Poincaré នៅបារាំង បាននាំគ្នាសិក្សាទៅលើចលនារបស់ផ្កាយ នៅក្នុងកាឡាក់ស៊ីមីលគីវេ ហើយបានសន្និដ្ឋានថា បើគេរាប់តែម៉ាស់របស់ផ្កាយ និងគ្រប់សារធាតុផ្សេងទៀតនៅក្នុងមីលគីវេនេះ គឺវាមិនអាចមានកម្លាំងទំនាញគ្រប់គ្រាន់ ដើម្បីអាចទាញផ្កាយឲ្យនៅផ្តុំគ្នាក្នុងមីលគីវេនេះបាននោះទេ។ ដូច្នេះ គឺប្រាកដជាមានសារធាតុអ្វីផ្សេងទៀត ដែលយើងមើលមិនឃើញ សារធាតុចម្លែក ដែលអ្នកវិទ្យសាស្រ្តស្វ៊ីសឈ្មោះ ហ្វ្រីត ស្វ៊ីគី (Fritz Zwicky) ដាក់ឈ្មោះឲ្យថា « សារធាតុងងឹត » (Dark Matter)។
ក៏ប៉ុន្តែ គិតរហូតមកទល់នឹងពេលនោះ អ្វីៗគឺនៅត្រឹមជាទ្រឹស្តីតែប៉ុណ្ណោះ ដោយនៅមិនទាន់មានទិន្នន័យគ្រប់គ្រាន់ ដើម្បីជាភស្តុតាងបញ្ជាក់ច្បាស់លាស់នៅឡើយនោះទេ។ ហេតុដូច្នេះហើយបានជា សារធាតុងងឹតនេះហាក់ត្រូវបានគេបំភ្លេចចោលទៅវិញ រហូតទាល់តែមកដល់អំឡុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៧០ ទើបភស្តុតាងនៃវត្តមានសារធាតុងងឹតនេះត្រូវបានរកឃើញ ដោយវេរ៉ា រូប៊ីន។
វេរ៉ា រូប៊ីន កើតនៅឆ្នាំ១៩២៨ នៅរដ្ឋផិនស៊ីលវេញ៉ា (Pennsylvania) សហរដ្ឋអាមេរិក។ វេរ៉ា គឺជាក្មេងស្រីដែលចាប់អារម្មណ៍លើវិស័យតារាស្ត្រតាំងពីក្មេង ជាពិសេស ចូលចិត្តមើលផ្កាយតាមបង្អួចពីក្នុងបន្ទប់ ហើយនៅក្នុងវ័យ ១៤ឆ្នាំ វេរ៉ា និងឪពុក ដែលជាវិស្វករអគ្គិសនី បានច្នៃបង្កើតតេឡេស្កុបខ្លួនឯង ដើម្បីឆ្លុះមើលផ្កាយ។
នៅក្នុងសម័យកាលនោះ ឳកាសសម្រាប់ស្រ្តី ក្នុងការរៀនផ្នែកតារាសាស្រ្តដល់កម្រិតឧត្តមសិក្សា គឺមិនសូវជាមានច្រើនប៉ុន្មាននោះទេ ដោយសកលវិទ្យាល័យភាគច្រើនមិនទទួលឲ្យសិស្សស្រីចូលរៀន។ ក៏ប៉ុន្តែ ទោះជាយ៉ាងណា វេរ៉ា រូប៊ីន នៅតែតស៊ូព្យាយាម រហូតរៀនចប់ថ្នាក់បណ្ឌិតផ្នែកតារាសាស្រ្តពីសកលវិទ្យាល័យដ៏ល្បីល្បាញមួយនៅអាមេរិក គឺសកលវិទ្យាល័យចចថោន (Georgetown University)។
ចាប់តាំងពីពេលកំពុងរៀន តាំងពីថ្នាក់បរិញ្ញាបត្រ រហូតដល់ថ្នាក់បណ្ឌិត និងពេលរៀនចប់ចេញធ្វើការជាអ្នកស្រាវជ្រាវ វេរ៉ា រូប៊ីន មានចំណាប់អារម្មណ៍ទៅលើប្រធានបទមួយ គឺសិក្សាទៅលើកាឡាក់ស៊ី ជាពិសេស គឺផ្តោតទៅលើទម្រង់ និងចលនារង្វិលជុំវិញខ្លួនឯងរបស់កាឡាក់ស៊ីនីមួយៗ។
នៅក្នុងការសង្កេតទៅលើកាឡាក់ស៊ីអង់ដ្រូម៉ែដ វេរ៉ា រូប៊ីនបានកត់សម្គាល់ឃើញលក្ខណៈដ៏ចម្លែកមួយ គឺជាយប៉ែកខាងក្រៅនៃកាឡាក់ស៊ីមានចលនាក្នុងល្បឿនលឿនខ្លាំង ដែលផ្ទុយស្រឡះពីទ្រឹស្តីនៃកម្លាំងទំនាញសកល ដែលគេធ្លាប់ស្គាល់ចាប់តាំងពីសម័យកាលអ៊ីសាក់ញូតុនរហូតមកទល់នឹងសម័យកាលអាល់ប៊ែរ អាញស្តាញ។
ដើម្បីអាចយល់អំពីភាពចម្លែកដែលវេរ៉ា រូប៊ីន បានកត់សម្គាល់នេះ គេគួរពិនិត្យមើលទៅលើទំនាក់ទំនង រវាងល្បឿន និងកម្លាំងទំនាញ នៅក្នុងយន្តការគន្លងតារាវិថី (Orbital Mechanics)។ តាមគោលការណ៍នៃគន្លងតារាវិថីនេះ ដើម្បីឲ្យវត្ថុពីរ ឬច្រើនអាចមានចលនាវិលជុំវិញគ្នា ក្នុងគន្លងមួយដែលមានស្ថិរភាពបាន គឺចាំបាច់ត្រូវតែមានតុល្យភាព រវាងល្បឿន និងកម្លាំងទំនាញ។ បើសិនជាល្បឿនយឺតពេក វានឹងត្រូវខិតចូលគ្នារហូតត្រូវបុកទង្គិច និងរលាយចូលគ្នា ហើយបើល្បឿនលឿនពេក វានឹងត្រូវមានចលនាចេញឆ្ងាយពីគ្នាបន្តិចម្តងៗ… ចេញទៅជារៀងរហូតដោយមិនត្រឡប់។ គេដឹងផងដែរថា កម្លាំងទំនាញ រវាងវត្ថុពីរ គឺអាស្រ័យទៅលើចម្ងាយ និងម៉ាស់សរុបរបស់វត្ថុទាំងនោះ។
ដើម្បីងាយយល់ត្រង់ចំណុចនេះ គេគួរពិនិត្យមើលទៅលើករណីជាក់ស្តែង នៅក្នុងប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យរបស់យើង ដែលគេសង្កេតឃើញថា ភពដែលស្ថិតនៅកាន់តែជិតព្រះអាទិត្យមានចលនាជុំវិញព្រះអាទិត្យក្នុងល្បឿនកាន់តែលឿន ចំណែកភពដែលស្ថិតនៅកាន់តែឆ្ងាយមានល្បឿនកាន់តែយឺត… ភពពុធ ដែលស្ថិតនៅក្បែរព្រះអាទិត្យជាងគេ ត្រូវមានចលនាជុំវិញព្រះអាទិត្យក្នុងល្បឿនរហូតដល់ទៅជាង ៤៧គីឡូម៉ែត្រក្នុងមួយវិនាទី ចំណែកណិបទូនវិញ ដែលជាភពស្ថិតនៅឆ្ងាយជាងគេ មានចលនាក្នុងល្បឿនត្រឹមតែជាង ៥គីឡូម៉ែត្រក្នុងមួយវិនាទី។
នេះគឺដោយសារតែឥទ្ធិពលនៃកម្លាំងទំនាញរបស់ព្រះអាទិត្យទៅលើភពដែលនៅជុំវិញត្រូវកំណត់ដោយកត្តាពីរ គឺទីមួយ ម៉ាស់របស់ព្រះអាទិត្យ ដែលជាចំណុចកណ្តាលនៃកម្លាំងទំនាញ និងទីពីរ ចម្ងាយពីព្រះអាទិត្យទៅភពនីមួយៗ។ ភពដែលស្ថិតនៅកាន់តែក្បែរព្រះអាទិត្យ ត្រូវទទួលឥទ្ធិពលកម្លាំងទំនាញកាន់តែខ្លាំង ដូច្នេះ ត្រូវមានចលនាវិលជុំវិញព្រះអាទិត្យក្នុងល្បឿនលឿន ទើបអាចស្ថិតនៅក្នុងគន្លងតារាវិថីស្ថិរភាពមួយបាន។ ចំណែកភពដែលស្ថិតនៅកាន់តែឆ្ងាយពីព្រះអាទិត្យ ទទួលឥទ្ធិពលកម្លាំងទំនាញកាន់តែតិច ដូច្នេះ ត្រូវមានចលនាក្នុងល្បឿនក៏កាន់តែយឺត។
ក៏ប៉ុន្តែ អ្វីដែលវេរ៉ា រូប៊ីន បានសង្កេតឃើញទៅលើកាឡាក់ស៊ីអង់ដ្រូម៉ែដ គឺវាផ្ទុយពីគោលការណ៍នេះទាំងស្រុង ដោយអ្វីៗដែលស្ថិតនៅជាយប៉ែកខាងក្រៅកាឡាក់ស៊ីមានល្បឿនប្រហាក់ប្រហែលនឹងប៉ែកខាងក្នុងក្បែរចំណុចកណ្តាលនៃកាឡាក់ស៊ី។
បើយើងប្រៀបធៀបនឹងប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យ អ្វីដែលវេរ៉ា រូប៊ីនបានសង្កេតឃើញនោះ គឺប្រៀបដូចជាភពណិបទូនមានល្បឿនស្មើនឹងភពពុធ ដែលបើគិតទៅតាមម៉ាស់របស់ព្រះអាទិត្យ ល្បឿនលឿនស្មើនឹងភពពុធបែបនេះ ភពណិបទូនដែលស្ថិតនៅឆ្ងាយពីព្រះអាទិត្យ ប្រាកដជានឹងត្រូវមានចលនាចេញទៅក្រៅប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យដោយគ្មានថ្ងៃត្រឡប់។
ដើម្បីឲ្យភពណិបទូនអាចមានចលនាក្នុងល្បឿនលឿនស្មើនឹងភពពុធ ហើយអាចស្ថិតនៅក្នុងគន្លងតារាវិថីមួយប្រកបដោយស្ថិរភាពបាន គឺចាំបាច់ត្រូវតែមានកម្លាំងទំនាញអ្វីផ្សេងបន្ថែមពីលើកម្លាំងទំនាញរបស់ព្រះអាទិត្យ ហើយដើម្បីអាចមានកម្លាំងទំនាញឲ្យលើសពីនេះ គឺចាំបាច់ត្រូវបានតែមានសារធាតុអ្វីផ្សេងដែលមានម៉ាស់បន្ថែមពីលើម៉ាស់របស់ព្រះអាទិត្យ។
ទៅតាមឡូស៊ិចនេះហើយ ដែលវេរ៉ា រូប៊ីន បានសន្និដ្ឋានថា ការណ៍ដែលអ្វីៗនៅប៉ែកខាងក្រៅកាឡាក់ស៊ីអង់ដ្រូម៉ែដអាចមានចលនាក្នុងល្បឿនយ៉ាងលឿន ក៏ប៉ុន្តែ នៅតែអាចស្ថិតនៅក្នុងកាឡាក់ស៊ីបាន គឺដោយសារតែមានសារធាតុអ្វីផ្សេង ក្រៅពីសារធាតុដែលគេអាចមើលឃើញ ហើយ វេរ៉ា រូប៊ីន ក៏បានគណនារកឃើញផងដែរថា សារធាតុចម្លែកនេះមានម៉ាស់រហូតដល់ទៅជាង ៨០% ឯណោះនៃម៉ាស់សរុបរបស់កាឡាក់ស៊ីទាំងមូល។
បន្ថែមពីលើនេះទៅទៀត តាមរយៈការសង្កេតលម្អិតបន្ថែមក្រោយៗមកទៀត វេរ៉ា រូប៊ីន បានរកឃើញថា សារធាតុចម្លែកនេះមិនមែនមានតែនៅក្នុងកាឡាក់ស៊ីអង់ដ្រូម៉ែដមួយនោះទេ ក៏ប៉ុន្តែ មាននៅក្នុងកាឡាក់ស៊ីជាច្រើនផ្សេងទៀត ពោលគឺវាជាសារធាតុដែលមានជាទូទៅ នៅពាសពេញក្នុងចក្រវាលរបស់យើងទាំងមូល។
អ្វីដែលវេរ៉ា រូប៊ីន រកឃើញនៅពេលនោះ គឺជាភស្តុតាងបញ្ជាក់យ៉ាងច្បាស់ អំពីវត្តមាននៃសារធាតុងងឹត (Dark Matter) ហើយអ្វីដែលធ្លាប់បានលើកឡើងត្រឹមជាទ្រឹស្តី ដោយហ្វ្រីត ស្វ៊ីគី (Fritz Zwicky) ក៏ប៉ុន្តែ ត្រូវបានគេបដិសេធចោល កាលពីឆ្នាំ១៩៣៣ ក៏បានក្លាយជាតថភាពវិទ្យាសាស្រ្តមួយ ដែលត្រូវបានគេទទួលស្គាល់ជាទូទៅរហូតមកទល់នឹងសព្វថ្ងៃ។
វេរ៉ា រូប៊ីន បានទទួលមរណភាព កាលពីឆ្នាំ២០១៦កន្លងទៅ ក្នុងវ័យ ៨៨ឆ្នាំ ហើយបើទោះបីជាស្នាដៃរបស់លោកស្រី ត្រូវបានគណៈកម្មការណូបែលមើលរំលងពីមួយឆ្នាំទៅមួយឆ្នាំ ក៏ប៉ុន្តែ វេរ៉ា រូប៊ីន ត្រូវបានគេទទួលស្គាល់ជាទូទៅថាជាអ្នកវិទ្យាសាស្រ្តដ៏ឆ្នើមមួយរូប ហើយឈ្មោះ « វេរ៉ា រូប៊ីន » ត្រូវបានគេយកទៅដាក់ឲ្យតេឡេស្កុបដ៏ទំនើបមួយ ដែលអាមេរិកកំពុងសាងសង់នៅលើទឹកដីស្ហ៊ីលី។ ចំណែកបំណែកអាចម៍ផ្កាយមួយ ដែលគេរកឃើញ កាលពីឆ្នាំ១៩៨៨ ព្រមទាំងជួរភ្នំមួយនៅលើភពអង្គារ ដែលជាទីតាំងសិក្សារបស់យាន Curiosity ក៏ត្រូវបានគេដាក់ឈ្មោះតាម វេរ៉ា រូប៊ីន ផងដែរ៕
មើលវីដេអូផ្សេងទៀត ស្តីពីវិទ្យាសាស្ត្រ និងចក្រវាល នៅលើយូធូបផ្លូវការរបស់ RFI ខេមរភាសា
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ