តេឡេស្កុបគឺជាឧបករណ៍ដ៏សំខាន់មួយ ដែលបានដើរតួនាទីយ៉ាងចម្បង នៅក្នុងដំណើរវិវឌ្ឍនៃចំណេះដឹងរបស់មនុស្សយើង ទៅលើចក្រវាល។ តើតេឡេស្កុបចាប់កំណើតឡើងតាំងពីពេលណា? អ្នកណាជាអ្នកបង្កើត? តើតេឡេស្កុបមានដំណើរវិវឌ្ឍយ៉ាងណាខ្លះ?
ជាទូទៅ គេតែងតែនាំគ្នានិយាយថា តេឡេស្កុបត្រូវបានបង្កើតឡើងដំបូង ដោយអ្នកប្រាជ្ញអ៊ីតាលី គឺកាលីលេ ក៏ប៉ុន្តែ តាមការពិតទៅ គំនិតនៃការបង្កើតតេឡេស្កុបនេះ មានតាំងពីមុនកាលីលេទៅទៀត ដោយអ្នកដែលបានសុំចុះកម្មសិទ្ធិបញ្ញាលើការបង្កើតតេឡេស្កុបនេះមុនគេ (ឆ្នាំ១៦០៨) គឺជាងផលិតវ៉ែនតាម្នាក់ នៅហូឡង់ ឈ្មោះថា ហានស៍ លីភើហី (Hans Lipperhey)។
កាលពីដំបូងនោះ គេនៅមិនទាន់បែកគំនិតយកតេឡេស្កុបនេះទៅប្រើ នៅក្នុងវិស័យតារាសាស្រ្តនៅឡើយ។ រហូតទាល់តែប្រមាណជាមួយឆ្នាំក្រោយមកទៀត (ឆ្នាំ១៦០៩) កាលីលេ ដែលបានឮដំណឹង អំពីការបង្កើតតេឡេស្កុប នៅហូឡង់នោះ ក៏បានរចនា និងផលិតតេឡេស្កុបឡើងដោយខ្លួនឯង ព្រមទាំងបានកែលម្អឲ្យកាន់តែល្អ អាចពង្រីករូបបានរហូតដល់ទៅ ២០ដង ហើយកាលីលេ គឺជាមនុស្សដំបូងបង្អស់ក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្ត ដែលបានយកតេឡេស្កុបនេះទៅប្រើ ដើម្បីឆ្លុះមើលអ្វីៗដែលនៅលើមេឃ។
ការឆ្លុះមើលដោយប្រើតេឡេស្កុបនេះ បានធ្វើឲ្យកាលីលេអាចសង្កេតឃើញរឿងចម្លែកៗជាច្រើន ដែលគេមិនធ្លាប់ដឹងពីមុន រាប់ចាប់តាំងពីសណ្ឋានដីដែលពោរពេញទៅដោយស្នាមរណ្តៅរាប់មិនអស់នៅលើព្រះចន្ទរបស់យើង រហូតទៅដល់ការរកឃើញព្រះចន្ទជុំវិញភពផ្សេង ជាលើកដំបូងនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្ត គឺព្រះចន្ទធំៗចំនួន ៤ នៅជុំវិញភពព្រហស្បតិ៍។
បន្ថែមពីលើនេះទៅទៀត តាមរយៈតេឡេស្កុប កាលីលេក៏អាចសង្កេតឃើញផងដែរថា ភពសុក្រ ដែលយើងមើលទៅឃើញជាចំណុចភ្លឺ រាងមូល ដូចជាផ្កាយមួយដួងនោះ តាមការពិតទៅ មានមានរូបរាងជារង្វង់ពេញនោះទេ គឺមានរាងត្រឹមជាចំណិតប៉ុណ្ណោះ ដោយទំហំនៃចំណិតនេះទៀតសោត ត្រូវប្រែប្រួល ពីពេលមួយទៅពេលមួយ ស្រដៀងគ្នាទៅនឹងចំណិតព្រះចន្ទរបស់យើង។
ចេញពីការសង្កេតនោះ កាលីលេក៏បានសន្និដ្ឋានថា ការណ៍ដែលយើងមើលទៅឃើញភពសុក្រមានរាងជាចំណិតនោះ គឺដោយសារតែភពសុក្រមានចលនាវិលជុំវិញព្រះអាទិត្យ ហើយនោះគឺជាភស្តុតាងយ៉ាងជាក់ច្បាស់បញ្ជាក់ អំពីទ្រឹស្តីរបស់តារាវិទូប៉ូឡូញ ឈ្មោះ នីកូឡា កូពែរនិច ដែលអះអាងថា ភពផែនដីមិនមែនជាចំណុចកណ្តាលនៃចក្រវាល ដូចជាជំនឿចាស់បុរាណតាំងពីរាប់ពាន់ឆ្នាំមុននោះទេ។
អ្វីដែលកាលីលេបានរកឃើញ តាមរយៈតេឡេស្កុបនៅពេលនោះ គឺជាចំណុចរបត់ដ៏សំខាន់បំផុតមួយ នៅក្នុងបដិវត្តន៍នៃតារាសាស្រ្តសម័យទំនើប។ ហើយនៅក្នុងរយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំក្រោយៗមកទៀត តេឡេស្កុបត្រូវបានគេកែលម្អឲ្យកាន់តែល្អ ហើយយកទៅប្រើជាទូទៅ នៅក្នុងវិស័យតារាសាស្រ្ត។
ទោះជាយ៉ាងណា តេឡេស្កុបនៅសម័យកាលនោះមានប្រសិទ្ធភាពនៅក្នុងដែនកំណត់មួយ ដែលមិនអាចឲ្យគេពង្រីករូបភាពបានធំ និងឆ្លុះមើលបានឆ្ងាយប៉ុន្មាននោះទេ។
គេត្រូវរង់ចាំរហូតដល់ឆ្នាំ១៦៦៨ ទើបតេឡេស្កុបប្រភេទថ្មីមួយទៀតត្រូវបានគេរកឃើញ ហើយអ្នកដែលបានរកឃើញតេឡេស្កុបថ្មីនេះ គឺអ្នកវិទ្យាសាស្រ្តដ៏ល្បីល្បាញបំផុតមួយរូបនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្ត គឺ អ៊ីសាក់ ញូតុន។
ផ្ទុយពីតេឡេស្កុបសម័យកាលីលេ ដែលប្រើកែវធំនៅខាងមុខឲ្យពន្លឺឆ្លងកាត់ (Refraction) តេឡេស្កុបរបស់ញូតុនវិញ ប្រើយន្តការចំណាំងផ្លាត (Reflection) ដោយដាក់កញ្ចក់ធំ នៅខាងក្រោយ (Primary mirror) ឲ្យទទួលពន្លឺ រួចហើយចាំងផ្លាតត្រឡប់ទៅកញ្ចក់តូចដែលនៅខាងមុខ (Secondary mirror) មុននឹងចាំងផ្លាតបន្តទៅចំហៀង សំដៅទៅកន្លែងដែលគេដាក់ភ្នែកមើល។
តេឡេស្កុបប្រភេទនេះត្រូវបានគេឲ្យឈ្មោះជាភាសាអង់គ្លេសថា « Reflecting telescope » ឬ « Newtonian telescope » ហើយជាប្រភេទតេឡេស្កុបដែលគេប្រើច្រើនជាងគេ នៅក្នុងវិស័យតារាសាស្រ្តមកទល់នឹងសព្វថ្ងៃនេះ ដោយតេឡេស្កុបធំៗនៅទូទាំងពិភពលោកក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ននេះ ស្ទើរតែទាំងអស់ គឺសុទ្ធសឹងជាប្រភេទ « Newtonian telescope » នេះ។
ទោះជាយ៉ាងណា តេឡេស្កុបអស់ទាំងនេះ ថ្វីដ្បិតតែមានទំហំធំ ក៏ប៉ុន្តែ ដោយសារតែមានទីតាំងនៅលើដី ប្រសិទ្ធភាពរបស់វាក៏នៅតែមានដែនកំណត់ដែរ ដោយសារតែពន្លឺ ដែលមកពីទីអវកាស មុននឹងមកដល់កញ្ចក់តេឡេស្កុប គឺត្រូវឆ្លងកាត់ស្រទាប់បរិយាកាសផែនដី ដែលបង្កើតឲ្យមានការរំខាន មិនអាចឆ្លុះមើលឃើញរូបភាពច្បាស់ ជាពិសេស រូបភាពផ្កាយ ឬកាឡាក់ស៊ី ដែលនៅឆ្ងាយៗពីយើង។
ដើម្បីចៀសផុតពីការរំខានដោយស្រទាប់បរិយាកាសនេះហើយ ទើបគេបង្កើតជាតេឡេស្កុបអវកាសឡើង ដែលភាគច្រើនជាប្រភេទ « Newtonian telescope » ដែរ ក៏ប៉ុន្តែ ត្រូវបាញ់បង្ហោះ ទៅដាក់ក្នុងទីអវកាសផុតពីស្រទាប់បរិយាកាសផែនដី។ តេឡេស្កុបអវកាសទាំងនេះ រួមមានជាអាទិ៍ តេឡេស្កុបអវកាសហឺបល, Spitzer, Kepler និងតេឡេស្កុបអវកាសដ៏ធំនិងទំនើបថ្មីចុងក្រោយ គឺជេមស៍វេប ដែលទើបនឹងត្រូវបានគេបាញ់បង្ហោះ កាលពីថ្ងៃទី២៥ធ្នូកន្លងទៅថ្មីៗនេះ៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ