នៅក្នុងនាទីប្រវត្តិសាស្រ្តពិភពលោករបស់យើង នៅសប្តាហ៍នេះ សេង ឌីណា សូមធ្វើការរៀបរាប់ អំពីប្រវត្តិទស្សនវិទូដ៏ល្បីមួយរូបទៀត គឺទស្សនវិទូអង់គ្លេស ថូម៉ាស់ ហបស៍ (Thomas Hobbes)។
ថូម៉ាស់ ហបស៍ ត្រូវបានគេចាត់បញ្ចូលទៅក្នុងចំណោមទស្សនវិទូនយោបាយដ៏ល្បីៗ នៅក្នុងសម័យទំនើប រួមជាមួយនឹង នីកូឡា ម៉ាគីយ៉ាវែល (Nicolas Machiavel), ចន ឡក (John Locke), ម៉ុងតេសគីយើ (Montesquieu), ហ្សង់ហ្សាក់ រូសូ (Jean-Jacques Rousseau)... ស្នាដៃដ៏ល្បីល្បាញបំផុតរបស់ថូមាស់ ហបស៍ គឺសៀវភៅ ដែលមានចំណងជើងជាភាសាបារាំងថា “Léviathan” ដែលជាមូលដ្ឋានគ្រឹះ នាំទៅដល់ការបង្កើតទ្រឹស្តី ដែលគេឲ្យឈ្មោះថា “កិច្ចសន្យាសង្គម” (Contrat social)។ កិច្ចសន្យាដែលជាមូលដ្ឋាននៃអំណាចរបស់រដ្ឋ។
ថូម៉ាស់ ហបស៍ កើតនៅថ្ងៃទី៥ ខែមេសា ឆ្នាំ១៥៨៨ នៅក្រុងតូចមួយ ស្ថិតនៅចម្ងាយប្រមាណជាជាង ១០០គីឡូម៉ែត្រខាងលិចទីក្រុងឡុងដ៍ ប្រទេសអង់គ្លេស។ គេដឹងតិចតួចណាស់ អំពីដំណើរជីវិតពីកុមារភាពរបស់ហបស៍ ដោយគេគ្រាន់តែដឹងថា ឪពុករបស់ហបស៍ គឺជាបុព្វជិតគ្រិស្តសាសនា។ ក្រោយពីមានជម្លោះជាមួយបុព្វជិតផ្សេងទៀត រហូតដល់មានការវាយតប់គ្នា ឪពុករបស់ហបស៍ក៏បានរត់គេចខ្លួនចោលផ្ទះសម្បែង ដោយទុកហបស៍ឲ្យរស់នៅជាមួយនឹងឪពុកធំ។
ថូម៉ាស់ ហបស៍ ទទួលបាននូវការអប់រំ រហូតដល់ថ្នាក់ឧត្តមសិក្សា ដោយបានបញ្ចប់ថ្នាក់បរិញ្ញាប័ត្រពីសកលវិទ្យាល័យដ៏ល្បីល្បាញរបស់អង់គ្លេស គឺសកលវិទ្យាល័យអកស្វត (Oxford)។ ក្រោយពីបញ្ចប់ការសិក្សា ហបស៍បានចំណាយពេលជាច្រើនឆ្នាំ ធ្វើការឲ្យត្រកូលអ្នកមានវណ្ណៈខ្ពង់ខ្ពស់មួយនៅអង់គ្លេស ហើយតាមរយៈការងារនេះហើយ ដែលនាំឲ្យហបស៍បង្កើតនូវទំនាក់ទំនងជិតស្និទ្ធិជាមួយនឹងក្រុមអ្នកដែលមានគំនិតគាំទ្ររាជានិយមអង់គ្លេស។ ហបស៍ខ្លួនឯងផ្ទាល់ក៏មានគំនិតទោរទន់ទៅខាងរាជានិយមផងដែរ ហើយនេះបានជះឥទ្ធិពលយ៉ាងខ្លាំងទាំងទៅលើគោលគំនិត និងដំណើរជីវិតរបស់ហបស៍។
នៅក្នុងអំឡុងពេលនោះ អង់គ្លេសកំពុងឆ្លងកាត់នូវវិបត្តិនយោបាយដ៏ធ្ងន់ធ្ងរ ដែលបង្កឡើងដោយជម្លោះ រវាងក្រុមអ្នករាជានិយម និងក្រុមអ្នកសភានិយម។ នៅពេលនោះ ហបស៍បានសរសេរសៀវភៅ ដែលមានខ្លឹមសារគាំទ្រអំណាចរបស់ព្រះមហាក្សត្រអង់គ្លេស។ សៀវភៅនេះមិនត្រូវបានបោះពុម្ពផ្សាយជាសាធារណៈនោះទេ ក៏ប៉ុន្តែ ខ្លឹមសារសៀវភៅត្រូវបានក្រុមរាជានិយមលើកយកទៅធ្វើជាសំអាង នៅក្នុងការជជែកដេញដោលគ្នា ជាមួយនឹងក្រុមសភានិយម។
នៅឆ្នាំ១៦៤០ នៅពេលដែលមើលឃើញថា អំណាចរបស់សភាអង់គ្លេសចាប់ផ្តើមកើនឡើងខ្លាំង ហើយសៀវភៅដែលមានខ្លឹមសារការពារអំណាចរបស់ស្តេចក៏ត្រូវបានលេចធ្លាយជាសាធារណៈ ហបស៍ក៏បានរត់ភៀសខ្លួនទៅប៉ារីស ហើយរស់នៅទីនោះអស់រយៈពេល ១១ឆ្នាំ គឺរហូតដល់ក្រោយពេលដែលសង្រ្គាមស៊ីវិលអង់គ្លេសត្រូវបញ្ចប់ នៅឆ្នាំ១៦៥១។
កាលពីពីដំបូងឡើយ ហបស៍បានផ្តោតការសិក្សាទៅលើផ្នែករូបវិទ្យា ក៏ប៉ុន្តែ បន្តិចម្តងៗ លោកបានបង្វែរចំណាប់អារម្មណ៍ទៅលើផ្នែកទស្សនវិជ្ជាវិញ ហើយចំណាប់អារម្មណ៍ទៅលើទស្សនវិជ្ជា ជាពិសេស ទស្សនវិជ្ជានយោបាយ បានកើនឡើងកាន់តែខ្លាំង នៅពេលដែលហបស៍បានចំណាយពេលជាច្រើនឆ្នាំ រស់នៅក្នុងទីក្រុងប៉ារីស។
នៅប៉ារីស ហបស៍បានចូលរួមជាប្រចាំក្នុងការជជែកដេញដោលគ្នាជាក្រុម រួមជាមួយនឹងទស្សនវិទូផ្សេងទៀត ហើយនៅក្នុងការសិក្សាអំពីទស្សនវិជ្ជានេះ ហបស៍បានផ្តោតគំនិតជាពិសេសទៅលើសភាពរបស់មនុស្សពីធម្មជាតិ (State of nature/Etat de nature) ពោលគឺ មុនពេលដែលមនុស្សចាប់ផ្តើមរស់នៅប្រមូលផ្តុំគ្នាជាសហគមន៍ ឬជារដ្ឋ។
នៅឆ្នាំ១៦៤២ នៅក្នុងពេលកំពុងរស់នៅភៀសខ្លួនក្នុងក្រុងប៉ារីស ហបស៍បានចេញផ្សាយសៀវភៅ ដែលមានចំណងជើងថា “ស្តីពីពលរដ្ឋ” (ចំណងជើងតាមភាសាឡាតាំងថា “De Cive”) ដែលជាស្នាដៃដំបូងបង្អស់របស់លោក ខាងផ្នែកទស្សនវិជ្ជានយោបាយ។ ក្នុងពេលជាមួយគ្នា ហបស៍បានចំណាយពេលនោះ សរសេរសៀវភៅមួយទៀត គឺសៀវភៅ ដែលមានចំណងជើងជាភាសាបារាំងថា “Léviathan” ដែលក្រោយមកត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាសៀវភៅខាងទស្សនវិជ្ជានយោបាយដ៏សំខាន់បំផុតមួយ នៅក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្ត រួមជាមួយនឹងសៀវភៅ “Le Prince” របស់នីកូឡា ម៉ាគីយ៉ាវែល។
សៀវភៅ “Léviathan” ត្រូវបានហបស៍សរសេរចប់សព្វគ្រប់ នៅឆ្នាំ១៦៥១។ ក្នុងឆ្នាំជាមួយគ្នានោះ សង្រ្គាមស៊ីវិលអង់គ្លេសក៏ត្រូវបញ្ចប់ ដោយក្រុមសភានិយមជាអ្នកទទួលជោគជ័យលើរាជានិយម, ព្រះមហាក្សត្រអង់គ្លេសត្រូវបានគេប្រហារជីវិត ហើយរបបសាធារណរដ្ឋមួយត្រូវបានបង្កើតឡើង ក៏ប៉ុន្តែ ជារបបសាធារណរដ្ឋបែបផ្តាច់ការ ដឹកនាំដោយមេដឹកនាំយោធាឈ្មោះ អូលីវ័រ ក្រមវែល (Oliver Cromwell)។
នៅឯទីក្រុងប៉ារីសឯណោះវិញ ហបស៍ដែលធ្លាប់បានធ្វើការរិះគន់ខ្លាំងៗទៅលើវិហារកាតូលិក ហើយរហូតរិះគន់ទៅដល់អំណាចរបស់សម្តេចប៉ាបផងនោះ ក៏ចាប់ផ្តើមមានការប្រឈមមុខខ្លាំងជាមួយនឹងអាជ្ញាធរបារាំង។ ហបស៍ក៏សម្រេចចិត្តចាកចេញពីប៉ារីស ហើយវិលត្រឡប់ទៅកាន់ប្រទេសអង់គ្លេសវិញ ដោយសុខចិត្តដាក់ខ្លួនក្រោមអំណាចរបស់របបដឹកនាំថ្មី។
ពេលវិលត្រឡប់ទៅដល់អង់គ្លេសវិញ ហបស៍មិនត្រូវបានរបបដឹកនាំថ្មីចាប់ទោសអូសដំណើរ ដោយសារតែគោលគំនិតការពាររាជានិយមរបស់លោកកាលពីមុននោះទេ ហើយនៅឆ្នាំ១៦៥៨ មេដឹកនាំផ្តាច់ការអង់គ្លេស អូលីវ័រ ក្រមវែល បានទទួលមរណភាព ហើយពីរឆ្នាំក្រោយមក របបរាជានិយមអង់គ្លេសក៏ត្រូវបានបង្កើតឡើងវិញ។
ទោះជាយ៉ាងណា នៅឆ្នាំ១៦៦៦ សភាអង់គ្លេសបានអនុម័តច្បាប់ថ្មីមួយ ដែលកំណត់ពីការដាក់ទោសដល់អ្នកដែលប្រមាថសាសនា ហើយផ្នែកខ្លះនៃសៀវភៅ “Léviathan” របស់ហបស៍ត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាខ្លឹមសារប្រឆាំងនឹងសាសនា។ ក៏ប៉ុន្តែ ដោយសារតែហបស៍ធ្លាប់មានគោលជំហរគាំទ្ររាជានិយមអង់គ្លេស ហើយព្រះមហាក្សត្រដែលគ្រងរាជ្យនៅអង់គ្លេសនៅពេលនោះក៏ចូលចិត្តហបស៍ ទើបលោកមិនត្រូវបានគេដាក់ទោសពីបទប្រមាថសាសនា។ ក៏ប៉ុន្តែ សៀវភៅរបស់លោកទាំងអស់ត្រូវបានអាជ្ញាធរហាមឃាត់មិនឲ្យចែកចាយនៅក្នុងទឹកដីអង់គ្លេស ហើយហបស៍ក៏ត្រូវបានអាជ្ញាធរហាមឃាត់មិនឲ្យបោះពុម្ពផ្សាយសៀវភៅថ្មីណាមួយផ្សេងទៀតទាំងអស់ ដែលនិយាយពីទស្សនវិជ្ជា ក៏ដូចជា អំពីមនុស្សសាស្រ្តជាទូទៅ។
ថូម៉ាស់ ហបស៍ ចំណាយពេលប្រមាណជាជាង ១០ឆ្នាំចុងក្រោយនៃជីវិតរបស់លោកធ្វើការបកប្រែសៀវភៅរឿងទេវកថាជាច្រើនក្បាល ព្រមទាំងសរសេរពីប្រវត្តិរូបផ្ទាល់ខ្លួនរបស់លោក។ ហបស៍ទទួលមរណភាពដោយជំងឺ នៅថ្ងៃទី៤ ខែធ្នូឆ្នាំ១៦៧៩ ក្នុងវ័យ ៩១ឆ្នាំ ដោយបន្សល់ទុកនូវកេរ្តិ៍ឈ្មោះ និងស្នាដៃ ដែលជះឥទ្ធិពលយ៉ាងខ្លាំងទៅដល់ទស្សនវិទូជំនាន់ក្រោយ ជាពិសេស គឺ ចន ឡក និងហ្សង់ហ្សាក់ រូសូ៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ