ជួបជាមួយលោក ឆាយ ហុកផេង នៅក្នុងនាទីខ្ញុំនិយាយពីរភាសា ដោយលោកសូមលើកឡើងពី ប្រពៃណីបុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌ La Fete des morts។
La fête des morts
1- Bientôt, chers auditeurs, le 1er novembre sera la Toussaint qui est la fête de tous les saints. La fête des morts, quant à elle, a lieu le lendemain 2 novembre. Toutefois, on tend à confondre les deux fêtes car l’usage veut qu’à la Toussaint l’on se rende dans les cimetières pour fleurir les tombes. Pour « fêter les morts » au lieu de fêter les saints car le 1er est un jour férié. Dès lors, le 2 novembre qui n’est pas un jour férié, raresont ceux qui se rendent aux cimetières.
ប្រិយមិត្តអ្នកស្តាប់ជាទីមេត្រី ជំនឿ និងចំណង់ របស់មនុស្ស ផ្តល់ជាកម្លាំងកាយនិងចិត្ត ឲ្យគេប្រព្រឹត្តិអំពើនាៗ ទៅតាមគន្លងនៃគំនិតរៀងៗខ្លួន ដូចជាការប្រារព្ធធ្វើពិធីបុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌជាអាទិ៍ ដែលជាប្រធានបទ នែព្រឹត្តិបត្ររបស់យើង ហើយក៏ត្រូវ ចំក្នុងរដូវភ្ជុំដែលជាទំលាប់ នៃពុទ្ធសាសនិកខ្មែរ។
2-Pour l’Eglise, à la fête des morts du 2 novembre on lit des prières à destination de tous les défunts, afin d’assurer le salut de leur âme. C’est une façon « d’être » avec la personne disparue. Etre avec le défunt revient à le garder en mémoire.On touche là l'intériorité au sens noble du terme. L’histoire d’un homme s'achève au cimetière mais une autre histoire commence, celle desvivants qui proclament que cette mort n'est pas le mot de la fin.
ដើមកំណើតនៃភ្ជុំបិណ្ឌ សំអាងលើប្រភពប្លែកៗ តាមការនិយម ពន្យល់រៀងៗខ្លួន។ ខ្លះថាមក ពីគម្ពីបេត្តវត្ថុ វិមានវត្ថុ ខ្លះទៀត ថាភ្ជុំបិណ្ឌ ជាការឧទ្ទិសកុសល ដល់បេត្តជន រឺជនដែលកើតជាប្រែត តាំងពីជំនាន់ស្តេចពិម្ពាសារ តៗមក ឬក៏ជាភត្តកិច្ច ធ្វើតាមនាងឧត្តរា ដែលបានបន្ថែមបាយបត្តបូរណ៍ប្រគេនព្រះសង្ឃ ឬក៏ជា ដំណែលនៃ ព្រះអាតចសេនរាជ ឬក៏ព្រះកកុសន្ធោមុក។
3- La vie et la mort sont intimement liées en ce sens que « pas de cités sans cimetières », ou bien « pas de prières sans vouer un culte à ses défunts ». En effet, fêter les morts revient à venir en aide aux trépassés en leur adressant des prières et des messes.Au cours de cette messe, le prêtre procède à la lecture de textes liturgiques ayant pour thème la mort et la vie. Que font les Cambodgiens qui sont bouddhistes lors de la fête des morts ?
ពុទ្ធបរិស័ទគួរតែសំគាល់ថា នៅរដូវភ្លៀង ដែលព្រះសង្ឃលំបាកក្នុងការត្រាច់ចរបិណ្ឌបាត ពីភូមិមួយទៅភូមិមួយ ការបំពេញសង្ឃភត្តជំនាន់ពុទ្ធកាលទំនុកបំរុងឧបត្ថម្ភព្រះសង្ឃបីខែ ក្នុងវស្សានរដូវ បានសង្ខេបពេលមក១៥ថ្ងៃ នៅបច្ចុប្បន្នកាលនេះ។
4- Ils font les prières de transmission des mérites dédicacéesà la fois aux vivants et aux défunts. Les bonzes font le sermon suivant: "D'ici peu ce corps s'étendra, inerte au sol, privé de toute conscience, comme un bloc de bois inutile"… "Tous les êtres vivant un jour ou sont déjà décédés ou vont mourir, nous mourons tous comme ces êtres. L'incertitude de notre mort n'existe pas."
បន្ទាប់ពីដាក់វេនគ្នា ទទួលធ្វើសង្ឃភត្តគឺកាន់បិណ្ឌ ឬកាន់បាយ (បិណ្ឌ ប្រែជាខ្មែរថាបាយ) សម្រាប់ផ្គត់ផ្គង់ព្រះសង្ឃ ម្តងម្នាក់ ពីថ្ងៃទី១ ដល់ទី១៤ តាមក្រុមៗ អ្នកដាក់បិណ្ឌ ទាំង១៤ក្រុម ក៏ជុំគ្នានៅថ្ងៃទី ១៥ រួមនឹងពុទ្ធបរិស័ទថ្មីៗ ដទៃទៀត ដើម្បីបញ្ចប់ បុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌ គឺគេប្រមូលបាយនិងភត្តហារ និងបង្អែមផ្លែឈើមកប្រគេនព្រះសង្ឃ ព្រមទាំងឧទ្ទិសកុសល ដល់ខ្លួនឯងផង និងដល់ប្រេតតាំងឡាយទាំងជិតជាញាត ឬទាំងឆ្ងាយជាមិត្តជាសណ្តានផង។
5-Le « suffrage pour les morts » est un acte par lequel on déclare sa volonté en faveur des morts. Plus il y a de suffrages moins il y a de peines dans l’au-delà. Le suffrage s’exprime sous forme de prières et de messes dans le but d’abréger la souffrance des morts. S’appuyant sur cette croyance populaire, l’église médiévale était bien remplie de fidèles. Il y a là un point commun avec les bouddhistes.
រីឯពាក្យថា បាយបត្តិបូរណ៍ គឺជាការឧបត្ថម្ភព្រះសង្ឃឲ្យបានបរិបូរណ៍ ពោលគឺផ្សំនឹងដុំបាយ ឬដុំបិណ្ឌ គេមាននំអន្សម នំបត់ នំគម និងបង្អែម ផ្លែឈើដទៃទៀត។ នៅពីជំនាន់មុន ភ្ជុំបិណ្ឌ ត្រូវបានបញ្ចប់ដោយមានការប្រណាំងក្របី ដែលបោលលឿនជាងគេ។ ក្មេងគង្វាល គេដុសសម្អាតក្របី ពីចុងស្នែងដល់ចុងកន្ទុយ ដោយមានចងបូរ ព្យួរកណ្តឹង រួចហើយ វាឡើងជិះ ប្រណាំងហុយដីទ្រលោម ទាំងក្មេងទាំងចាស់ ស្រែកហ៊ោរកញ្ជ្រៀវពេញដីវត្ត។
6-Le suffrage pour les morts chez les bouddhistes s’exprime par une prière de dédicace ou de consécration des offrandes aux morts, le « yamkin ». Pendant la citation, l’on pense à la personne à qui on dédie les mérites, c’est-à-dire les offrandes faites aux bonzes. Par cette action de concentration-transmission les morts vont « bénéficier » desdites offrandes afin de soulager voire abréger leur peine dans l’au-delà.
នៅតំបន់ខ្លះ គេប្រារព្ធ ធ្វើពិធី ចេញវស្សាបណ្តែតប្រទីប នៅពេលល្ងាច បន្ទាប់ពីប្រណាំងក្របីរូច។ តំបន់ខ្លះទៀត ចេញវស្សា១៥ថ្ងៃក្រោយថ្ងៃភ្ជុំធំ។ បណ្តែតប្រទីប គឺជាការជូនដំណើរ ពុកព្រេតតិលោកទាំងឡាយ ទៅឋានក្រោមវិញ ដោយធ្វើរូបរទេះ ក្រដាសដាក់ស្រូវអង្ករ ត្រីសាច់ ក្នុងរទេះ ដែលគេបន្តុបលើក្បូនបណ្តែតទឹក។ ទំនៀមទំលាប់នេះ ដូចគ្នានឹងគ្រួសារចិន ដែលនិយមដុតលុយក្រដាស ឬផ្ទះ ឬរថយន្តក្រដាស ឧទ្ទិសជូនដល់អ្នកស្លាប់។
7- La communication entre les deux mondes, ici bas et l’au-delà, nous ramène à la fête de Samain qui se déroulait pendant sept jours. Lors de la nuit dite de fermeture, sous l’autorité des druides, les Gaulois se rassemblaient autour du feu sacré. Après la cérémonie, chacun recevait des braises pour leur cheminée. Ce geste est censé protégé la famille des dangers. Ces fêtes druidiques ont disparu au Vème siècle. Encore présente de nos jours est la fête d’Halloween au cours de laquelle Jack-o’-lantern réapparaît. Qui est-il ?
នេះជាពិធីចេញវស្សារបស់ពុទ្ធបរិស័ទ ព្រមគ្នានឹងភិក្ខុសង្ឃ ដែលត្រូវបំពេញបុព្វករណ៍បុព្វកិច្ចឲ្យហើយសិន ទើបលោកអាចបវារណាចេញវស្សាបាន មិនត្រូវអបត្តទុក្ក័យ។ បុព្វករណ៍៤យ៉ាង គឺ ព្រះសង្ឃសំអាតព្រះវិហារ អុចប្រទីប រៀបចំទឹកសម្រាប់ឆាន់ ហើយទីបួន គឺក្រាលអាសនៈ។ រីឯបុព្វកិច្ច៥យ៉ាង គឺនាំឆន្ទៈ បវារណារបស់ភិក្ខុដែលមិនបានចូលរួម ប្រាប់រដូវកាលដែលធ្វើបវារណា រាប់ចំនួនភិក្ខុ និងទី៥ គឺប្រាប់ថាបច្ចុប្បន្ន គ្មានភិក្ខុនី សម្រាប់ឲ្យឱវាទទេ។
8- Jack aurait réussi à tromper le diable qui venait réclamer son âme. Jack demandeau diable de se transformer en pièce de monnaie pour qu’il puisse s’offrir une boisson avant de mourir. Au lieu de cela, Jacq enferme la pièce dans sa bourse. Il la libéra contre la promesse de vivre 10 ans de plus. A sa mort, il ne peut aller ni au paradis ni en enfer. Mais le diable lui donne un morceau de charbon ardent pour éclairer son chemin pendant son errance jusqu’au jour du dernier jugement. Jack met le charbon dans un navet troué pour laisser échapper la lumière. De nos jours la citrouille remplace le navet d’origine.
ត្រឡប់មកពិធីបណ្តែតប្រទីបវិញ ការដុតបំភ្លឺក្បូន មានលំនាំ ក្នុងរឿងបុរសបីនាក់ ដើររកឃ្មុំយកក្រមួន និងទឹកឃ្មុំមកលក់។ បុរសម្នាក់ ដែលមិនព្រមសែនអ្នកតាព្រៃភ្នំ រកឃ្មុំ ពុំបានថែមទាំងឈឺស្លាប់ក្នុងព្រៃ។ មុននឹងស្លាប់ គាត់សុំ ក្រមួនពីអ្នកឯទៀត ធ្វើជាទៀន ដើម្បីឲ្យព្រលឹងរបស់គាត់កាន់បំភ្លឺផ្លូវ ទៅពន្យល់សប្តិប្រពន្ធ។ នាងប្រពន្ធ ក៏បានឃើញប្តីមកពន្យល់ថា អាស្រ័យដោយពន្លឺទៀនក្រមួនឃ្មុំ ទើបរកផ្លូវចេញ ពីព្រៃមកដល់ផ្ទះ។
9- Pour clore notre chronique, faisons léger en citant quelques dictons. « Quand d’octobre vient la fin, Toussaint est au matin ». « Le mois de novembre est malsain : il fait tousser dès Toussaint. »
ជំនឿទាំងឡាយ និងចំណង់ទាំងពួង រមែងមានប្រចាំសាសនា និមួយៗ មានគ្រឹស្តសាសនា ជាអាទិ៍ ដែលជឿថាថ្ងៃ ហាឡូវីន ទី៣១ តុលា មានព្រលឹងអាវាសែរ ដែលយមបាល ដោះលែង១ថ្ងៃមកឋានកណ្តាល ត្រាច់ចរកាន់គោមល្ពៅ មានចោះប្រហោងជះពន្លឺទៀនមកបំភ្លឺផ្លូវ។ ជាសរុប អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រ ដែលមានអំណាច បំបែកអាតូមនិងបូមប្រេងកាតពីបាតសមុទ្រ សុទ្ធតែតេះដៀលថា ជំនឿជាផ្លូវវៀច។ ច្បាប់បណ្តាំបិតាប្រាប់ថា “កុំចោលផ្លូវវៀច កុំអាងអំណាច ដើរកាត់តម្រង់ ក្រែងបង់ឥរិយា សក្តាមិនគង់ លោកហៅថាល្ងង់ អាប់អត់ប្រាជ្ញ”៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ