ភាសាតន្រ្តី "La Musique"
ចុះផ្សាយនៅថ្ងៃ៖
ស្តាប់ - ១០:២២
នាទីខ្ញុំនិយាយពីរភាសា នៅថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ សប្តាហ៍នេះ លោក ឆាយ ហុក ផេង សូមរៀបរាប់អំពី “តន្រ្តី”។ Pour commencer l’année avec douceur et sérénité, chers fidèles auditeurs, j’ai choisi le thème «la musique » dans son acception large pour vous présenter la chronique d’aujourd’hui.
ប្រិយមិត្តអ្នកស្តាប់វិទ្យុបារាំងអន្តរជាតិRFI ជាទីគោរពមេត្រីយ៍ រូបកាយរបស់យើងដែលត្រូវការសំលៀកបំពាក់ ការពារភាពអាក្រាត ក្តៅ រងារយ៉ាងណា ខណ្ឌវិញ្ញាណក៏ត្រូវការឱ្យសោទប្រសាទស្តាប់ “ភាសាតន្ត្រី” ដើម្បីលំអនូវអារម្មណ៍ទាំងឡាយ យ៉ាងនោះដែរ។ តន្ត្រីជាភាសាពិសេសមួយបែបខ្ពស់ផុតពីការកំដរ ឬបំពេរ បំប៉នមនោសញ្ចេតនា នៃប្រថុចជន។ “ភាសាតន្ត្រី” ជាស្រមោលតាមប្រាណយើង តាំងពីនៅក្នុងផ្ទៃមាតា រហូតដល់ពេលចូលបច្ឆា។
Les pêcheurs à la ligne, les promeneurs sur les berges et dans la forêt, les alpinistes, les automobilistes, vous et moi, ils aiment, nous aimons écouter les sons agréables de la « musique ». La musique au sens large c’est tout ce qui touche agréablement aux oreilles.
នៅពេលដែលទារកមិនទាន់កើត ខ្មែរយើងមានប្រារព្ធធ្វើពិធីចងសំរោង គឺបួងសួងពពួកទេព្តាឱ្យថែរក្សាទារកឱ្យគង់វង្សនៅក្នុងនៅក្នុងផ្ទៃ ភ្លេងលេងបទ “ចងសំរោង”។ នៅពេលដែលលើកដង្វាយបង្អែម ចំអាប ដាក់នៅមុខអាសនៈព្រះពុទ្ធបដិមា គេលេងភ្លេងបទ “កងសោយ” កំដរពេលសេពសោយ។ លុះដល់ពេលចង់ពិធី គេលេងបទ “អុំទូក” ដើម្បីជូនដំណើរទេវតា ព្រះឥន្ទ ព្រះព្រហ្ម និងខ្មោយរាយរងទាំងឡាយឱ្យត្រឡប់ទៅវិញ។
Il y a un genre de musique qui existe par elle-même dans la nature et par la nature. Ce sont les chants d’oiseaux, les bruissements de feuilles mélangés au sifflement du vent, les percussions des flots successifs d’eau dans la rivière. Cependant, le vent souffle par intermittence, et les oiseaux chantent par moment. Au milieu de tout cela, il y a le silence.
រីឯពិធីកាត់សក់ទារក ដែលទើបនឹងមានអាយុមួយខែ ឬពីរ ខែទៅតាមចំណង់ចំណូលរបស់ក្រុមញាតិគ្រួសារ ដំបូងឡើងនៃពិធីនេះ អ្នកភ្លេងលេងបទ “ហោមរោង” ដើម្បីអញ្ជើញគ្រូមកជាអធិបតីនៃមង្គលទីមួយ ប្រចាំជីវិតនៃទារកនេះ។
Il y a dans la synthèse artificielle des sons, la syncope et le contretemps. Quant à la synthèse universelle, c’est l’art de mélange des sons de la nature par la nature elle-même. Citons quelques exemples : le son commence sur un temps faible et continue sur un temps fort (syncope), c’est le grondement d’une chute faiblement mélodieux, au loin, qui devient assourdissant de plus près. Parfois, le son commence sur un temps faible mais se poursuit par un silence (contretemps). Le chant d’oiseau est de cela.
នៅជំនាន់ដើម ស្ត្រីខ្មែរគ្រប់ការពេញក្រមុំ បន្ទាប់ពីចូលម្លប់អស់មួយរយៈកាល គេធ្វើពិធីចេញម្លប់ ដែលនៅក្នុងឱកាសនោះ មានធ្វើពិធីតូចមួយហៅថា ពិធីទៅរកល័ក្ខនៅក្នុងព្រៃ ដោយមានលេងបទអុំទូកកំដរ។ រកល័ក្ខបានហើយ គេយកវាមកបុកក្នុងត្បាល់ ដោយមានភ្លេងកំដរបទ “ជៀសស្រូវ”។ ល័ក្ខដែលគេស្ងោរចេញពណ៌ក្រហម អាចារ្យយកល័ក្ខទៅលាបលើធ្មេញកូនស្រី ព្រមទាំងជូនពរនាង ឱ្យនាងនឹងទៅជាស្រីគ្រប់លក្ខណ៍ ចង្វាក់ភ្លេងលេងកំដរនូវបទ "ស្មោង"។
Dans un auditorium, au salon de son domicile ou dans la salle obscure du cinéma, l’homme accomplit un rite d’écoute de la musique, silencieux et méditant. Un peu comme l’écoute de la nature lors d’une promenade. En effet, il est important d’harmoniser le rythme du microcosme de notre petite vie avec le rythme du macrocosme de l’Univers nature. Cependant, dans la discothèque, on a tendance à gesticuler à outrance au son de « sa » musique à elle.
នៅក្នុងពិធីចេញម្លប់ដដែលនេះ គេមានធ្វើពិធីបង្វិលពពិល និងចងដៃដូចពេលរៀបមង្គលការដែរ។ រីឯភ្លេងកំដរ គឺបទ “ជុំគ្រែ” និងបាយខុនចងដៃ។ ជាចុងបញ្ចប់ ខ្មែរយើងប្រារព្ធធ្វើពិធីចំពេលាសំពះព្រះអាទិត្យ មុននឹងចូលក្នុងបន្ទប់វិញ ភ្លេងលេងកំដរ គឺបទ “ផាត់ពពក”។ ចាប់ពីថ្ងៃបញ្ចប់ ពិធីចេញម្លប់ ស្ត្រីក្រមុំអាចចេញដើរត្រាច់ចរដូចធម្មតាឡើងវិញបាន។
Vu sous l’angle utilitariste on peut dire que la musique rassemble. Qui se ressemble s’assemble. La musique devient dès lors un symbole d’une communauté culturelle voire spirituelle. Elle « arrange » les mœurs et ordonne à l’esprit humain de feindre le silence intérieur.
បើស្តីអំពីពិធីដង្ហែកូនកម្លោះ ចូលរោងការវិញ គេលេងភ្លេងកំដរបទ "ចៅព្រាហ្មណ៍”។ លុះដង្ហែទៅដល់របងផ្តះខាងស្រី ភ្លេងលេងបទ "របងមាស" ដើម្បីសុំផ្លូវចូល។ នៅក្នុងរោងកូនកម្លោះ ក្រុមតន្ត្រីករធ្វើពិធី វេញខ្សែសំរាប់ឧបករណ៍តន្ត្រី ទ្រ ចាប៉ី ។ល។ ភ្លេងលេងបទ "ហោមរោង" និងបទ "អង្គាររាជ" ជាសាច់ភ្លេងសុទ្ធ។ ហោម គឺជាពាក្យបាលី ដែលមានន័យថា “ការបូជា"។
L’utilitarisme voire la fonctionnalité de la musique est diverse et variée. Elle existe dans chaque domaine d’activité. La musique militaire encourage, l’hymne nationale engage, la musique de démarrage d’une émission dite « jingle » annonce, la musique folklorique préserve les traditions et les usages etc.
ក្រុមតន្ត្រីករ រមែងប្រារព្ធពិធីសំពាះគ្រូតន្ត្រី ដោយអញ្ជើញព្រលឹងអស់គ្រូបាធ្យាយ។ ភ្លេងកំដរចាប់ផ្តើមបទហោមរោង ដើម្បីនិមន្ត អញ្ជើញបន្ទាប់មកលេងបទ “ក្លោងធំ” អញ្ជើញគ្រូធំបទ “កន្សែងក្រហម” អញ្ជើញគ្រូបន្ទាប់ បទ”កងសោយ” អញ្ជើញសេពសោយភោជនីអាហារ និងបទ”សំពៅថយ" នៅពេលដកស្ពកបន្ទាប់ពីសេពសោយ។ ចុងបញ្ចប់គឺបទអុំទូក ដើម្បីជូនដំណើរអស់លោកត្រឡប់ទៅវិញ។
Il est rare pour les Khmers de commencer une cérémonie sans musique. Lors du mariage on met en scène les palabres des parents qui accordent la main de la fille à son promis. Pendre la crémaillère c’est invoqué les esprits tutélaires du lieu par la force incantatoire de la musique et des chants appelés « Krong Peali ». Sur le ring, les boxeurs esquissent les salutations accompagnées de la musique dite « Khlang khèk »…
នៅក្នុងពិធីសំពះតន្ត្រីនេះ ប្រសិនបើមានរូបមេមត់សម្រាប់ឱ្យគ្រូមកសណ្ធិត គេមានលេងភ្លេងច្រើនបទទៀត សំរាប់ខ្មោចនីមួយៗដែលមកសណ្ធិត មានបទ “នាងតី” បទ “តន់តូច” បទ”កំប៉ោ” បទ "សំពោងសក់ធំ” បទ “ភ្នំស្រួច” បទ “ម្លប់ដូង” ។ល។
Rites et folklores sont ici inséparables. La musique comme moyen de communication est incontournable. Dans ce registre elle n’est ni accompagnement ni « instrument ». Elle est la médiation entre la monotonie des paroles incantatoires et la solennité requise des grandes occasions. J’appellerais cette musique « musique de raison » par opposition à la production musicale.
ក្នុងផ្នែកកីឡាចំបាប់ ដែលគ្មានការរើសគូប្រកួតជាមុន បន្ទាប់ពីបទបើកឆាក ដើម្បីរង់ចាំការជួបជុំគ្នា អ្នកភ្លេងលេងបទ “បកចេក” ដែលជាសញ្ញានៃការផ្តើមរើសគូចំបាប់។ បន្ទាប់មកភ្លេងលេងបទ “ទីទុយយំ” ញាប់រន្ធើនជាងបទ “បកចេក” ដើម្បីអន្ទងកីឡាករដែលរារែក។ លុះមានគូចំបាប់ហើយ គេប្រគុំបទ “វ៉ៃលេង” ក្នុងពេលកំពុងប្រយុទ្ធចំបាប់។ កីឡាករដែលមានប្រៀបអាចលើកគូចំបាប់ ឱ្យផុតជើងពីដី ភ្លេងលេងបទ "ទន្សាយបាក់ជើង”។
J’ai écouté une médiation musicale intitulée « Jazz Angkor ». Il est vrai que dans le même morceau de musique, « Jazz Angkor » illustre l’intrusion des sons « jazz » aux côtés des instruments à vent khmer. A cet égard, la construction de la polyphonie nuit énormément à l’harmonie musicale.
បើស្តីអំពីគេហដ្ឋាន ដែលមានតម្កល់សពមុននឹងយកទៅបូជា ភ្លេងលេងបទ “ត្រៃលក្ខណ៍” មានគងធំពីរ ស្គរធំមួយ ដែលជាតំណាង អនិច្ចំ ទុក្ខំ អនត្តា។ តន្រ្តីករទាំងបីស្លៀកពាក់ព៌ណស ហើយអង្គុយទល់ខ្នងគ្នានៅពេលប្រគុំបទ "ត្រៃលក្ខណ៍"នេះ។
Ce style musical se focalise plus sur la production d’un son dit « Jazz Angkor » que sur l’art de mélange harmonieux des sons. En lieu et place de la performance « Jazz Angkor » est perforant. Tympan sensible s’abstenir. S’il paraît exact que la musique contribue à lutter contre les effets du vieillissement cognitif, force est de souligner que la musique et les formes de sa perception sont les mamelles de l’échec ou de la réussite du compositeur.
លុះយើងបានយល់នៅបច្ច័យដ៏ល្អរបស់តន្ត្រី ដែលស្រមោលអន្ទោលតាមប្រាណ យើងតាំងពីក្នងុឧទ្ទរម្តាយ រហូតដល់ផ្សែងភ្លើងចុងក្រោយ យើងមានមោទនភាពជាអនេក ដោយខ្មែរមានបេតិកភ័ណ្ឌមួយ គឺតន្ត្រីដែលជា "អច្ឆរិយភាសា” ភ្ជាប់មនុស្ស ទេវតា ប្រែត ខ្មោច គ្រូបាអាចារ្យ ឱ្យទទួលស្តាប់បានដូចៗគ្នា។ នេះជាលក្ខណៈ “ពិសិដ្ឋ” នៃតមន្ត្រីខ្មែរ ដែលខ្មែរត្រូវតែរក្សាទុកជាមរតកតរៀងទៅ។
សូមអរគុណនិងគោរពលាប្រិយមិត្តអ្នកស្តាប់វិទ្យុបារាំងRFI ជាខេមរភាសា “ខ្ញុំនិយាយភាសាបារាំង”៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ