Raoul Jennar៖ បញ្ហាព្រំដែន បើនិយាយតាមផ្លូវច្បាប់ ខ្មែរមានប្រៀបលើថៃ
ចុះផ្សាយនៅថ្ងៃ៖
ស្តាប់
ឆ្លៀតក្នុងសភាពការណ៍តានតឹងរវាងកម្ពុជា និងថៃ ជុំវិញបញ្ហាព្រះវិហារ នៅក្នុងនាទីយល់ដឹងអំពីច្បាប់ នៅថ្ងៃព្រហស្បតិ៍នេះ សេង ឌីណា សូមលើកឡើងអំពីច្បាប់អន្តរជាតិ ជាពិសេស គឺផ្តោតទៅលើសន្ធិសញ្ញាកំណត់ព្រំដែនខ្មែរ-ថៃ និងទៅលើសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការអន្តរជាតិក្រុងឡាអេ ដែលកាត់ក្តីឲ្យខ្មែរឈ្នះថៃ កាលពីឆ្នាំ១៩៦២។ ទាំងនេះ ដោយមានការពន្យល់ពីសំណាក់លោក Raoul Jennar ដែលធ្លាប់បានធ្វើការសិក្សាស្រាវជ្រាវច្រើនអំពីប្រវត្តិសាស្រ្ត និងនយោបាយកម្ពុជា។ លោកថែមទាំងបានសរសេរនិក្ខេបទថ្នាក់បណ្ឌិត អំពីបញ្ហាព្រំដែនរបស់កម្ពុជាទៀតផង។
នៅក្នុងចរចាទ្វេភាគីរវាងកម្ពុជា និងថៃ ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាព្រំដែនព្រះវិហារ ថៃតែងតែលើកយកផែនទី ដែលថៃគូសដោយខ្លួនឯង ជាឯកតោភាគី មកធ្វើជាសំអាង ដើម្បីបង្ហាញថា ដីជុំវិញប្រាសាទព្រះវិហារ ចំនួន ៤,៦គីឡូម៉ែត្រក្រឡា គឺជាដីរបស់ថៃ។
ចំណែកខាងភាគីកម្ពុជាវិញ យកផែនទី ឧបសម្ព័ន្ធទី១ មកធ្វើជាសំអាង។ ផ្ទុយពីផែនទីរបស់ថៃ ផែនទី ដែលកម្ពុជាលើកយកមកធ្វើជាសំអាងនេះ គឺជាផែនទី ដែលកើតចេញពីសន្ធិសញ្ញា ចុះហត្ថលេខាដោយប្រទេសថៃខ្លួនឯងផ្ទាល់ ជាមួយបារាំង ដែលជាតំណាងរបស់កម្ពុជា (ព្រោះបារាំងជាអាណាព្យាបាលកម្ពុជា) ហើយមានសុពលភាពគតិយុត្តិ ស្របតាមច្បាប់អន្តរជាតិ។
ក្រោយៗមកទៀត បារាំង និងសៀម បានចុះកិច្ចព្រមព្រៀងផ្សេងៗទៀត ដូចជា កិច្ចព្រមព្រៀងមិត្តភាពបារាំង-សៀម ឆ្នាំ១៩២៥, កិច្ចព្រមព្រៀងឆ្នាំ១៩២៦, កិច្ចព្រមព្រៀងឆ្នាំ១៩៣៧ និងកិច្ចព្រមព្រៀងឆ្នាំ១៩៤៦ ដែលក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងទាំងនេះ រាជាណាចក្រសៀមសុទ្ធតែបានបញ្ជាក់អំពីការគោរពព្រំដែន ដែលបានកំណត់ក្នុងសន្ធិសញ្ញាឆ្នាំ ១៩០៤ និង១៩០៧។ ទាំងនេះបញ្ជាក់ច្បាស់ថា ខ្សែបន្ទាត់ព្រំដែនរវាងកម្ពុជា និងថៃ ត្រូវបានកំណត់ច្បាស់លាស់តាំងពីឆ្នាំ១៩០៨ម៉្លេះ (ឆ្នាំដែលគណៈកម្មការចម្រុះបារាំង-សៀម បញ្ចប់ការវាស់វែងខ្សែបន្ទាត់ព្រំដែន) ប្រទេសថៃក៏បានទទួលស្គាល់ជាផ្លូវការហើយដែរ នូវខ្សែបន្ទាត់ព្រំដែននេះ។
ក៏ប៉ុន្តែ នៅក្រោយពេលកម្ពុជាទទួលឯករាជ្យពីប្រទេសបារាំង ស្រាប់តែថៃលែងទទួលស្គាល់ខ្សែព្រំដែន ដែលខ្លួនឯងបានចុះហត្ថលេខា ហើយបានលើកទ័ពចូលមកកាន់កាប់ប្រាសាទព្រះវិហារ ដែលស្ថិតនៅក្នុងដីកម្ពុជា។ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាក៏បានប្តឹងទៅតុលាការក្រុងឡាអេ។
នៅចំពោះមុខតុលាការក្រុងឡាអេ ដោយមើលឃើញថា បើនិយាយពីបញ្ហាព្រំដែន ខាងផ្នែកច្បាប់ កម្ពុជាមានប្រៀបជាង ភាគីថៃក៏បានបដិសេធមិនឲ្យតុលាការលើកយកបញ្ហាព្រំដែនមក ជំនុំជម្រះ ដោយលើកឡើងថា ពេលកម្ពុជាប្តឹងមក ក្នុងពាក្យបណ្ដឹងនិយាយតែអំពីប្រាសាទព្រះវិហារ មិនមាននិយាយពីរឿងព្រំដែន។
ក៏ប៉ុន្តែ ចៅក្រមបានសម្រេចសេចក្តី តាមរយៈសាលក្រម ឆ្នាំ១៩៦១ (១ឆ្នាំមុនពេលសម្រេចសេចក្តីលើរឿងប្រាសាទ) ថា ថ្វីដ្បិតតែក្នុងពាក្យសុំនិយាយអំពីប្រាសាទព្រះវិហារ ក៏ប៉ុន្តែ ក្នុងជម្លោះដណ្តើមប្រាសាទគ្នានេះ ភាគីម្ខាងៗ ទាំងខាងកម្ពុជា និងខាងថៃ សុទ្ធតែអះអាងថា ប្រាសាទនេះស្ថិតក្នុងទឹកដីរបស់ខ្លួន។ ដូច្នេះ ជម្លោះដណ្តើមប្រាសាទនេះ គឺជាជម្លោះព្រំដែន ពីព្រោះថា បើមិនដឹងថាព្រំដែននៅត្រង់ណាទេ គេមិនអាចដឹងថា តើប្រាសាទនេះស្ថិតក្នុងដីរបស់អ្នកណានោះទេ។
នៅ ឆ្នាំ១៩៦២ តុលាការក្រុងឡាអេ ក៏បានសម្រេចឲ្យកម្ពុជាឈ្នះក្តី។ ចៅក្រមបានយកសន្ធិសញ្ញាបារាំង-សៀម និងផែនទី ដែលភ្ជាប់ជាឧបសម្ព័ន្ធទី១ មកធ្វើជាសំអាង ហើយសម្រេចថា ខ្សែបន្ទាត់ព្រំដែន ដែលមានគូសលើផែនទីនេះ គឺជាខ្សែបន្ទាត់ព្រំដែនស្របច្បាប់អន្តរជាតិ រវាងកម្ពុជា និងថៃ។ ដោយមើលតាមខ្សែបន្ទាត់ព្រំដែននេះ ចៅក្រមបានធ្វើសេចក្តីសន្និដ្ឋានចុងក្រោយថា ប្រាសាទព្រះវិហារស្ថិតនៅក្នុងដីកម្ពុជា។
ក៏ប៉ុន្តែ បើទោះជាយ៉ាងនេះក៏ដោយ ក៏រហូតមកទល់នឹងសព្វថ្ងៃនេះ ថៃនៅតែបន្តអះអាងថា សាលក្រមតុលាការក្រុងឡាអេ កាលពីឆ្នាំ១៩៦២ សម្រេចឲ្យតែតួប្រាសាទព្រះវិហារប៉ុណ្ណោះ មកឲ្យកម្ពុជា។ ចំណែកដី ដែលនៅជុំវិញប្រាសាទ គឺជាដីរបស់ថៃ។
បទវិភាគរបស់ សេង ឌីណា
ប្រសិនបើការខ្វែងគំនិតគ្នាលើអត្ថន័យ និងវិសាលភាពនៃសាលក្រមឆ្នាំ១៩៦២នេះនៅតែបន្តកើតមាន រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាអាចស្នើសុំឲ្យតុលាការក្រុងឡាអេ ធ្វើការពន្យល់បកស្រាយឡើងវិញអំពីអត្ថន័យសាលក្រមនេះ។ ប្រសិនបើតុលាការបញ្ជាក់ច្បាស់ ជាលើកទី២ ទទួលស្គាល់ខ្សែបន្ទាត់ព្រំដែន តាមផែនទី ឧបសម្ព័ន្ធទី១ ប៉ុន្តែ ថៃនៅតែមិនទទួលយកទៀត កម្ពុជាអាចប្តឹងទៅក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិ ដែលជាស្ថាប័នមានសមត្ថកិច្ច ធានាការអនុវត្តសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការក្រុងឡាអេ៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ