នៅក្នុងនាទីប្រវត្តិសាស្រ្តពិភពលោករបស់យើង នៅសប្តាហ៍នេះ សេង ឌីណា សូមបន្តរៀបរាប់ពីប្រវត្តិរបស់អ្នកប្រាជ្ញ អាល់ប៊ែរ អាញ់ស្តាញ់ ជាបន្តទៀត ដោយសូមលើកឡើងពីនិន្នាការប្រឆាំងនឹងសង្រ្គាម និងដំណើរជីវិតរបស់លោកនៅក្នុងអំឡុងសង្រ្គាមលោក។
អាល់ប៊ែរ អាញ់ស្តាញ់ អ្នកប្រាជ្ញដែលបានរកឃើញទ្រឹស្តីរូបវិទ្យា ហើយដែលក្រោយមកនាំទៅដល់ការបង្កើតអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ តាមការពិត គឺជាអ្នកមានគំនិតប្រឆាំងសង្រ្គាម។
តាំងតែពីក្មេងរៀងមក អាញ់ស្តាញ់មិនចូលចិត្តទាហាន ហើយធ្លាប់បានព្យាយាមគ្រប់មធ្យោបាយទាំងអស់ ដើម្បីគេចចេញពីកាតព្វកិច្ចកងទ័ព រហូតដល់បោះបង់សញ្ជាតិអាល្លឺម៉ង់ ហើយសុំចូលសញ្ជាតិស្វីស។ ម្យ៉ាងទៀត អាញ់ស្តាញ់ដែលធ្លាប់ឆ្លងកាត់ដំណើរជីវិតនៅក្នុងប្រទេសច្រើនផ្សេងគ្នា គឺទាំងអាល្លឺម៉ង់ ដែលជាប្រទេសកំណើត ទាំងនៅអ៊ីតាលី និងស្វីស គឺតែងតែមានគំនិតបែបអន្តរជាតិនិយម ហើយស្អប់បំផុតនិន្នាការជាតិនិយម។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ អាញ់ស្តាញ់មិនសូវជាបង្ហាញឲ្យគេឃើញជាសាធារណៈនូវនិន្នាការសន្តិភាពនិយមនេះទេ ហើយការស្អប់និន្នាការជាតិនិយមនោះទៀតសោត ក៏លោកច្រើនតែរក្សាទុកក្នុងចិត្តតែម្នាក់ឯងផងដែរ ដោយលោកគិតតែផ្តោតទៅលើការសិក្សាខាងវិទ្យាសាស្រ្ត មិនខ្វល់ពីនយោបាយ។
ក៏ប៉ុន្តែ អ្វីៗត្រូវប្រែប្រួល នៅពេលដែលសង្រ្គាមលោកលើកទី១បានផ្ទុះឡើង នៅឆ្នាំ១៩១៤។ នៅពេលនោះ អាញ់ស្តាញ់គឺជាសាស្រ្តាចារ្យ និងជានាយកវិទ្យាស្ថានសិក្សារូបវិទ្យា នៅទីក្រុងប៊ែរឡាំង ហើយអាញ់ស្តាញ់បានមើលឃើញយ៉ាងច្បាស់នូវការរីកដុះដាលនៃនិន្នាការជាតិនិយមនៅអាល្លឺម៉ង់។ សម្រាប់អាញ់ស្តាញ់ សង្រ្គាមលោកលើកទី១នេះមិនគួរនឹងផ្ទុះឡើងនោះទេ ហើយបញ្ហាចោទ គឺមកពីពួកអ្នកជាតិនិយមជ្រុល និងជាពិសេស ពួកអ្នកនយោបាយយោធានិយម។
អ្វីដែលធ្វើឲ្យអាញ់ស្តាញ់កាន់តែហួសចិត្តទៅទៀត គឺអ្នកវិទ្យាសាស្រ្តអាល្លឺម៉ង់ជាច្រើននាំគ្នាចេញមុខគាំទ្រនយោបាយយោធានិយមរបស់អាល្លឺម៉ង់ ហើយពួកគេថែមទាំងបានបង្ហាញជំហរនេះជាសាធារណៈ តាមរយៈការចុះហត្ថលេខាលើញត្តិមួយ នៅក្នុងអំឡុងខែតុលា ឆ្នាំ១៩១៤ ពោលគឺ ប្រមាណជាង ២ខែ ក្រោយផ្ទុះសង្រ្គាមលោកលើកទី១។ ញត្តិនេះត្រូវបានចុះហត្ថលេខាដោយអ្នកវិទ្យាសាស្រ្តចំនួន ៩៣រូប ក្នុងចំណោមនោះ ក៏រួមមានផងដែរ អ្នកវិទ្យាសាស្រ្តដ៏ល្បីឈ្មោះ គឺម៉ាក់ស៍ ផ្លង់ក៍ (Max Planck) និង ហ្វ្រីត ហាប័រ (Fritz Haber) ដែលជាមិត្តភក្តិដ៏ជិតស្និទ្ធិរបស់អាញ់ស្តាញ់ និងជាអ្នកដែលធ្លាប់បានទៅបញ្ចុះបញ្ចូលនាំអាញ់ស្តាញ់ ពីស្វីសឲ្យមកធ្វើការនៅប៊ែរឡាំង។
អ្នកវិទ្យាសាស្រ្តដែលចុះហត្ថលេខាលើញត្តិនេះ មានខ្លះធ្វើដោយសារតែមានគំនិតគាំទ្រនយោបាយយោធានិយមរបស់អាល្លឺម៉ង់ពិតប្រាកដមែន ចំណែកខ្លះទៀតធ្វើតាមមតិភាគច្រើន តាមបែបចូលស្ទឹងតាមបត់។ ក៏ប៉ុន្តែ អាញ់ស្តាញ់វិញ (ដែលតាំងពីក្មេងមកតែងតែមានគំនិតបះបោរមិនចេះតែធ្វើតាមគេ) បានបដិសេធមិនព្រមចុះហត្ថលេខា ហើយមិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះ អាញ់ស្តាញ់ថែមទាំងបានផ្តួចផ្តើមគំនិតសរសេរញត្តិផ្សេងមួយទៀត សម្រាប់អ្នកវិទ្យាសាស្រ្តដែលប្រឆាំងនឹងសង្រ្គាម ក៏ប៉ុន្តែ ញត្តិនេះមានអ្នកចុះហត្ថលេខាតែ៣នាក់ប៉ុណ្ណោះ ទើបមិនត្រូវបានចេញផ្សាយជាសាធារណៈ។
ទោះជាយ៉ាងនេះក៏ដោយ អាញ់ស្តាញ់ក៏មិនបានបោះបង់ចោលសកម្មភាពប្រឆាំងសង្រ្គាមនេះដែរ។ អាញ់ស្តាញ់បានចូលជាសមាជិកសមាគមអ្នកសន្តិភាពនិយម ព្រមទាំងបានសរសេរអត្ថបទជាច្រើន ចុះផ្សាយជាសាធារណៈ ដើម្បីបង្ហាញពីជំហររបស់លោក ដែលប្រឆាំងនឹងសង្រ្គាម។
នៅឆ្នាំ១៩១៨ សង្រ្គាមលោកលើកទី១ត្រូវបញ្ចប់។ អាល្លឺម៉ង់ចាញ់សង្រ្គាម ត្រូវបាត់បង់ទឹកដីជាច្រើន ហើយជាងនេះទៅទៀតត្រូវបណ្តាប្រទេសមហាអំណាចឈ្នះសង្រ្គាមគាបសង្កត់ឲ្យសងការខូចខាតដោយសង្រ្គាម។ ទាំងនេះបានធ្វើឲ្យពួកអ្នកជាតិនិយមអាល្លឺម៉ង់នាំគ្នាចងកំហឹង និងចងគំនុំចំពោះមហាអំណាចបរទេស ជាពិសេស បារាំង និងអង់គ្លេស រីឯនៅក្នុងប្រទេសវិញ ពួកគេបានទម្លាក់កំហុសទៅលើពួកអ្នកសន្តិភាពនិយម និងអន្តរជាតិនិយមថាជាអ្នកដែលបានជំរុញឲ្យអាល្លឺម៉ង់ប្រកាសចុះចាញ់សង្រ្គាម ហើយគេក៏បាននាំគ្នាស្អប់ពួកជ្វីហ្វផងដែរ ដោយចោទថាជាអ្នកនាំឲ្យប្រជាជាតិអាល្លឺម៉ង់ធ្លាក់ចុះដុនដាប។
គំនិតបែបនេះចេះតែបន្តរីកដុះដាល រហូតបង្កើតបានទៅជាចលនានយោបាយដ៏ធំមួយ គឺគណបក្សណាស៊ី ដែលដឹកនាំដោយហ៊ីត្លែរ។ នៅពេលនោះហើយ ដែលអាញ់ស្តាញ់ត្រូវប្រឈមមុខនឹងគ្រោះថ្នាក់ ពីព្រោះថា អាញ់ស្តាញ់មិនត្រឹមតែជាជនជាតិជ្វីហ្វប៉ុណ្ណោះទេ តែជាជនជាតិជ្វីហ្វដែលគ្រប់គ្នាស្គាល់ថាជាអ្នកធ្លាប់ប្រឆាំងនឹងនយោបាយយោធានិយមរបស់អាល្លឺម៉ង់ នៅក្នុងអំឡុងសង្រ្គាមលោកលើកទី១។
នៅក្នុងចំណោមអ្នកវិទ្យាសាស្រ្តដូចគ្នា ក៏មានអ្នកស្អប់អាញ់ស្តាញ់ដែរ ដោយសារតែលោកជាជនជាតិជ្វីហ្វ។ មានអ្នកខ្លះ ជាពិសេស គឺអ្នកប្រាជ្ញខាងរូបវិទ្យានិងជាជ័យលាភីណូបែលរូបវិទ្យាឆ្នាំ១៩០៥ ឈ្មោះ ហ្វីលីព ឡេណាដ៍ (Philipp Lenard) ថែមទាំងបានហៅទ្រឹស្តី General Relativity របស់អាញ់ស្តាញ់ថា ជាទ្រឹស្តីវិទ្យាសាស្រ្តជ្វីហ្វ ដែលមិនគេមិនគួរជឿ ហើយបានបង្ហាញពីគំនិតចង់ “បន្សុទ្ធ” វិទ្យាសាស្រ្តអាល្លឺម៉ង់ កុំឲ្យលាយឡំជាមួយនឹង “វិទ្យាសាស្រ្តជ្វីហ្វ”។ តាមការពិត គឺដោយសារតែមានអន្តរាគមន៍របស់ ហ្វីលីព ឡេណាដ៍ នេះហើយ ទើបអាញ់ស្តាញ់ត្រូវបានបរាជ័យមិនបានរង្វាន់ណូបែលម្តងហើយម្តងទៀត បើទោះបីជាលោកបានបង្កើតទ្រឹស្តីរូបវិទ្យាសំខាន់ៗជាច្រើន ដែលមិនធ្លាប់មានពីមុន។
ទោះជាយ៉ាងណា ពីដំបូងឡើយ អ្វីដែលអាញ់ស្តាញ់ ក៏ដូចជាជនជាតិជ្វីហ្វអាល្លឺម៉ង់សំខាន់ៗផ្សេងទៀត ត្រូវប្រឈមមុខ គឺនៅត្រឹមតែជាការវាយប្រហារដោយពាក្យសម្តីតែប៉ុណ្ណោះ។ ក៏ប៉ុន្តែ អ្វីៗត្រូវប្រែប្រួល នៅក្នុងអំឡុងខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩២២ នៅពេលដែលការគំរាមកំហែងដោយពាក្យសម្តី បានរាលដាលទៅជាការគំរាមកំហែងដល់សុវត្ថិភាពផ្លូវកាយ។
នៅថ្ងៃទី២៤ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩២២ នៅក្នុងពេលដែលចលនាណាស៊ីរបស់ហ៊ីត្លែរកំពុងតែរីកដុះដាលកាន់តែខ្លាំង (តែនៅមិនទាន់បានឡើងកាន់អំណាចនៅឡើយ) រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងការបរទេសអាល្លឺម៉ង់ គឺលោក វ៉លទែរ រ៉ាតឹនណាវ (Walther Rathenau) ដែលជាជនជាតិជ្វីហ្វ និងជាមិត្តភក្តិដ៏ជិតស្និទ្ធិមួយរូបរបស់អាញ់ស្តាញ់ ត្រូវបានក្រុមណាស៊ីធ្វើឃាត នៅក្នុងទីក្រុងប៊ែរឡាំង ក្នុងពេលដែលលោកកំពុងធ្វើដំណើរតាមរថយន្តចេញពីផ្ទះទៅធ្វើការ។
នៅក្នុងការស៊ើបអង្កេតលើករណីធ្វើឃាតលោក រ៉ាតឹនណាវ ប៉ូលិសបានរកឃើញបញ្ជីឈ្មោះមនុស្សផ្សេងទៀត ដែលក្រុមណាស៊ីបានកំណត់ជាចំណុចស៊ីប... ហើយនៅក្នុងបញ្ជីនោះ គឺមានឈ្មោះអាល់ប៊ែរ អាញ់ស្តាញ់។ ប្រឈមមុខនឹងបញ្ហាសុវត្ថិភាពផ្ទាល់ខ្លួនបែបនេះ អាញ់ស្តាញ់ក៏ផ្អាករាល់ការបង្រៀន ក៏ដូចជាការចូលរួមក្នុងសន្និសីទអ្នកវិទ្យាសាស្រ្ត ហើយបានចាកចេញពីប៊ែរឡាំង ទៅលាក់ខ្លួនមួយរយៈ នៅក្នុងក្រុងតូចមួយ ក្បែរព្រំដែនដាណឺម៉ាក។
កាលពីដំបូង អាញ់ស្តាញ់ចង់ចាកចេញពីប៊ែរឡាំងជារៀងរហូត ដោយឈប់ធ្វើជាសាស្រ្តាចារ្យ និងជាអ្នកស្រាវជ្រាវខាងវិទ្យាសាស្រ្ត ហើយងាកទៅចាប់អាជីពជាវិស្វករវិញ។ អាញ់ស្តាញ់បានប្រាប់ពីគម្រោងនេះទៅដល់អ្នកវិទ្យាសាស្រ្តផ្សេងទៀតដែលជាមិត្តភក្តិ ក្នុងនោះក៏មានដែរការឆ្លងឆ្លើយតាមលិខិតជាមួយអ្នកប្រាជ្ញដ៏ល្បីឈ្មោះខាងគីមី និងរូបវិទ្យារបស់បារាំង គឺលោកស្រីម៉ារី គួរី ដែលអាញ់ស្តាញ់ គោរពស្រឡាញ់ចាត់ទុកជារៀមច្បង។
នៅក្នុងលិខិតឆ្លងឆ្លើយគ្នានេះ ម៉ារី គួរី បានជំរុញឲ្យអាញ់ស្តាញ់ជម្នះនូវឧបសគ្គ ហើយកុំបោះបង់ការងារជាអ្នកស្រាវជ្រាវវិទ្យាសាស្រ្ត។ តាមការពិត អាញ់ស្តាញ់ខ្លួនឯងក៏មិនដាច់ចិត្តបោះបង់ការងារ ដែលខ្លួនតែងតែស្រឡាញ់ចូលចិត្តតាំងពីដើមមកនេះចោលដែរ។ ម្យ៉ាងទៀត នៅក្នុងសម័យកាលនោះ ប៊ែរឡាំងត្រូវបានគេស្គាល់នៅទូទាំងពិភពលោកថា ជាសម្បុកដ៏ធំបំផុតរបស់អ្នកប្រាជ្ញខាងរូបវិទ្យា។ ហេតុដូច្នេះហើយ ទើបនៅទីបំផុត អាញ់ស្តាញ់ក៏សម្រេចចិត្តវិលត្រឡប់ទៅធ្វើការនៅប៊ែរឡាំងវិញ ហើយមិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះ នៅខែសីហាឆ្នាំ១៩២២ តែជាងមួយខែប៉ុណ្ណោះ ក្រោយការធ្វើឃាត លោក រ៉ាតឹនណាវ អាញ់ស្តាញ់ថែមទាំងបានចេញមុខជាសាធារណៈ ចូលរួមក្នុងបាតុកម្មដ៏ធំមួយរបស់អ្នកសន្តិភាពនិយមនៅប៊ែរឡាំង៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ