ប្រជាមតិកែប្រែរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ជាប្រវត្តិសាស្ត្រនៅតួកគី ដើម្បីពង្រឹងអំណាចប្រធានាធិបតី
ចុះផ្សាយនៅថ្ងៃ៖
ថ្ងៃបោះឆ្នោតប្រជាមតិ ដើម្បីកែប្រែរដ្ឋធម្មនុញ្ញប្រទេសតួកគី បានមកដល់ហើយ គឺនៅថ្ងៃអាទិត្យទី១៦មេសានេះ។ លោកប្រធានាធិបតី អ៊ែរដូហ្កាន់ បានធ្វើការឃោសនា អះអាងថា កំណែទម្រង់រដ្ឋធម្មនុញ្ញ ជាប្រវត្តិសាស្ត្រនេះ គឺនឹងញ៉ាំងឲ្យតួកគី មានរបបនយោបាយថ្មី ដែលមានស្ថិរភាព ហើយឆ្លើយតបទៅនឹងស្ថានភាពបច្ចុប្បន្ន ដែលតួកគី កំពុងប្រឈមមុខ ឧទាហរណ៍ដូចជាការគំរាមកំហែងនៃអំពើភេរវកម្មជាដើម។ តែយ៉ាងណា ក្រុមបក្សប្រឆាំងតួកគី ក៏ដូចជាប្រទេសអឺរ៉ុបមួយចំនួនធំ បានសំដែងការព្រួយបារម្ភ ចំពោះកំណែទម្រង់នេះ ដែលពួកគេគិតថា វានឹងផ្តល់អំណាចស្ទើរតែទាំងស្រុង ទៅក្នុងដៃប្រធានាធិបតី ហើយតួកគីអាចធ្លាក់ទៅក្នុងរបបផ្តាច់ការនិយម។
រដ្ឋធម្មនុញ្ញតួកគី ដែលត្រូវបានតាក់តែងឡើង នៅឆ្នាំ១៩២១ ព្រមពេលជាមួយនឹងការកសាងសាធារណរដ្ឋតួកគីនោះ ត្រូវបានប៉ះប៉ូវកែតម្រូវច្រើនដងមកហើយ ក៏ប៉ុន្តែលើកនេះ កំណែទម្រង់មានលក្ខណៈស៊ីជំរៅខ្លាំង ដែលអាចកែប្រែរបបដឹកនាំរបស់តួកគីតែម្តង។
លុបតំណែងនាយករដ្ឋមន្ត្រីចោល
តាមការគ្រោងទុក កំណែទម្រង់នេះ សង្កត់ធ្ងន់ទៅលើ១៨ចំណុច ដែលជារួម គឺដើម្បីពង្រឹងអំណាចដឹកនាំ របស់ប្រធានាធិបតីតែម្តង។ មានជាអាទិ៍ដូចជា មុខតំណែងនាយករដ្ឋមន្ត្រីនឹងត្រុវលុបចោល ហើយការដឹកនាំអំណាចនីតិប្រតិបត្តិទាំងស្រុង ត្រូវប្រគល់ទៅឲ្យបុគ្គលតែម្នាក់គត់ គឺប្រធានាធិបតី។ ប្រធានាធិបតី នឹងមានអំណាចតែងតាំង អនុប្រធានធិបតី ព្រមទាំងរដ្ឋមន្ត្រីទាំងអស់។
សង្កត់ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌
មិនមែនត្រឹមតែក្នុងអំណាចនីតិប្រតិបត្តិទេ កំណែទំរង់នេះនឹងផ្តល់អំណាចឲ្យប្រធានាធិបតីទៅលើអំណាចតុលាការដែរ។ ប្រធានាធិបតីមានអំណាច តែងតាំង សមាជិក១២រូប ក្នុងចំណោមសមាជិក១៥រូប នៃក្រុមប្រឹក្សារដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ ហើយប្រធានាធិបតី ក៏មានសិទ្ធិតែងតាំង សមាជិក៦រូប ក្នុងចំណោម១៣រូប នៃសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាអង្គចៅក្រមដែរ។ សមាជិកក្រុមប្រឹក្សាអង្គចៅក្រម៧នាក់ទៀត នឹងត្រូវតែងតាំងដោយរដ្ឋសភា។
ប្រធានាធិបតីមានសិទ្ធិរំលាយសភាចោល
ចំណែកនៅក្នុងអំណាចនីតិបញ្ញត្តិវិញ យើញឃើញថា កំណែទម្រង់ថ្មីនេះ នឹងរក្សាប្រធានធិបតី ឲ្យនៅតែជាមេដឹកនាំបក្សសម្លេងភាគច្រើននៅក្នុងសភា។ ការបោះឆ្នោតសភា និងបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតី នឹងត្រូវធ្វើព្រមគ្នា ដែលនេះក៏ចោទជាបញ្ហាដែរ ព្រោះមានន័យថា សភានិងរដ្ឋាភិបាល ប្រាកដជាបក្សតែមួយហើយ។ ដូច្នេះមានន័យថា ទំនោរនយោបាយរបស់រដ្ឋសភា ប្រាកដជាត្រូវទោរទៅតាម ប្រធានាធិបតីទាំងស្រុង។
សមាជិកសភាដែលបច្ចុប្បន្នមានចំនួន៥៥០នាក់ នឹងឡើងដល់ ៦០០នាក់។ ជាងនេះទៅទៀត ប្រធានធិបតី នឹងអាចមានសិទ្ធិរំលាយរដ្ឋសភាចោល ដើម្បីបោះឆ្នោតសភាម្តងទៀត ក្នុងករណី បក្សខ្លួន គ្មានសំឡេងភាគច្រើន។ ធ្វើដូចនេះ ដើម្បីចៀសវៀងមិនបាច់បង្កើតរដ្ឋាភិបាលចំរុះ។ អាណត្តិប្រធានាធិបតី នឹងកើនមួយឆ្នាំទៀត ពោលគឺពី ៤ ឡើងដល់៥ឆ្នាំ ហើយអាចឈរឈ្មោះបាន២អាណត្តិ។
របបប្រធានាធិបតីនិយម បែបផ្តាច់ការ
បើពិនិត្យឲ្យមែនទែនទៅ របបសភានិយមនៅតែមាន មិនទាន់បិទបញ្ចប់ទេ ក៏បន្តែរបបនយោបាយតួកគីថ្មីនេះ នឹងដើរទៅរករបបប្រធានធិបតី បែបផ្តាច់ការ។ ការពិត របបប្រធានាធិបតីនិយមនេះ មានប្រទេសធំៗជាច្រើន គេអនុវត្ត តួយ៉ាងដូចជាសហរដ្ឋអាមេរិក។ បារាំងក៏មានរបបដឹកនាំបែបប្រធានាធិបតីដែរ តែវានៅកណ្តាលបន្តិច មិនខ្លាំងជ្រុលដូចសហរដ្ឋអាមេរិក។ របបប្រធានាធិបតីមិនមានអ្វីគ្រោះថ្នាក់ទេ បើសិនជាយើងធ្វើវាឲ្យសមស្រប កុំប្រមូលអំណាចទាំងស្រុង ទៅក្នុងកណ្តាប់ដៃ របស់ប្រធានាធិបតីតែម្នាក់។ ពោលគឺធ្វើយ៉ាងណា ធានាការបែងចែកអំណាច ប្រកបដោយឯករាជ្យភាព រវាងអំណាចទាំងបី នីតិប្រតិបតិ្ត នីតិបញ្ញត្តិ និងអំណាចតុលាការ។
ចំណុចនេះហើយ ដែលជាការព្រួយបារម្ភ សម្រាប់ពេលនេះ នៅតួកគី ព្រោះថា ជាមួយនឹងកំណែទំរង់ថ្មីប្រធានាធិបតី មានសិទ្ធិអំណាចសឹងតែទាំងស្រុង ទៅលើអំណាចគោលទាំងបីនេះ។ ប្រធានាធិបតីតួកគី នឹងមានអំណាចអាជ្ញាសិក នៅនឹងដៃ ដើម្បីចាត់ចែងបង្រ្កាបរាល់ការតវ៉ា របស់មហាជន ដោយសំអាងលើហេតុផល រក្សាសន្តិសុខ និងស្ថិរភាពជាតិ។ មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះ ក្នុងកាលៈទេសៈចាំបាច់ ប្រធានាធិបតី អាចសម្រេចធ្វើក្រិត្យ ដោយមិនចាំបាច់ឆ្លងកាត់រដ្ឋសភាទេ។
ទាំងអស់នេះហើយ ដែលជាការព្រួយបារម្ភធំ ព្រោះគេជឿថាប្រធានាធិបតីតួកគី នឹងខិតទៅរកការកាន់កាប់អំណាចផ្តាច់ការបន្តិចម្តងៗ។ មួយរយៈចុងក្រោយនេះ យើងអាចមើលឃើញដឹងស្រាប់ទៅហើយ អំពីទំនោរផ្តាច់ការ របស់លោកប្រធានាធិបតីអ៊ែរដូហ្កាន់ ទាក់ទិនទៅនឹងការបង្រ្កាបគ្មានប្រណី ទៅលើចរន្តនយោបាយប្រឆាំង។ យ៉ាងណាមិញ ក្រោយរដ្ឋប្រហារមិនបានសម្រេច លោកអ៊ែរដូហ្កាន់ បានបញ្ជារឲ្យចាប់មនុស្ស៤ម៉ឺននាក់ ដាក់ឃុំ ហើយមន្ត្រីរដ្ឋកាលចំនួន១២ម៉ឺននាក់ ត្រូវគេលុបឈ្មោះចោល ដោយពុំចាំបាច់មានការស៊ើបអង្កេតអ្វីទាំងអស់។
បើសិនជាកំណែទម្រង់នេះអាចធ្វើទៅបានមែន គឺវានឹងចូលជាធរមាននៅឆ្នាំ២០១៩ ចំពេលដែលត្រូវមានការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតី និងបោះឆ្នោតសភា ព្រមពេលជាមួយគ្នា។ លោកអ៊ែរដូហ្កាន់ អាច នឹងឈរឈ្មោះសាជាថ្មី បានពីរអាណត្តិទៀត ពោលគឺគាត់អាចនៅកាន់តំណែងនេះ ដល់ឆ្នាំ២០២៩។
បំបិតមាត់អ្នករិះគន់ បំផុសឲ្យប្រជាជនស្តាប់ខ្លួនតែម្ខាង
ការស្ទាបស្ទង់ មតិចុងក្រោយកាលពីចុងសប្តាហ៍នេះ បង្ហាញថា សម្លេងគាំទ្រ និងសម្លេងមិនគាំទ្រ មានប្រហាក់ប្រហែលគ្នា។ តែបើតាមការសន្និដ្ឋាន សម្លេងគាំទ្រ នឹងអាចមានលើសបន្តិចបន្តួច។ តាមធម្មតា ក្នុងការបោះឆ្នោតប្រជាមតិ បើមានលើសតែមួយសម្លេង ក៏ឈ្នះដែរ។
បញ្ហាគឺនៅត្រង់ថា មានតែលោកប្រធានាធិបតីអ៊ែរដូហ្កាន់ ម្នាក់ឯងប៉ុណ្ណោះ ដែលមានលទ្ធភាពធ្វើការឃោសនា ស្វែងរកការគាំទ្រ គណបក្សប្រឆាំង រឺក្រុមចលនាដែលរិះគន់កំណែទំរង់នេះ មិនមានលទ្ធភាពអាចធ្វើការឃោសនាបានទូលំទូលាយទេ។ វិទ្យុ ទូរទស្សន៍ បណ្តាញសារព័ត៌មាន ទាំងស្រុងនៅតួកគី គឺស្ថិតក្នុងដៃរបស់រដ្ឋាភិបាលតួកគី ដែលគេនាំគ្នាឃោសនា បំផុសបំផុលឲ្យប្រជាជនទៅបោះឆ្នោតគាំទ្រ។ ចំណែកបណ្តាញព័ត៌មាន និងអ្នកកាសែត ដែលមានទំនោរិះគន់ រឺប្រឆាំងនឹងលោកអ៊ែរដូហ្កាន់ ត្រូវបានគេតាមចាប់ និងបង្ខំឲ្យបិទទ្វារម្តងមួយៗ នៅក្រោយហេតុការណ៍រដ្ឋប្រហារ។
យកបញ្ហាភេរវកម្ម មកបំភ័យប្រជាជន
ដូច្នេះយើងឃើញថា ប្រជាជនទូទៅ មិនបានឮ មិនបានយល់ ពីចំណុចអវិជ្ជមាននៃកំណែទម្រង់រដ្ឋធម្មនុញ្ញនេះទេ។ មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះ លោកអ៊ែដូហ្កាន់ បានយកបញ្ហាភេរវកម្ម ជាចំណុចស្នូល ដើម្បីពន្យុះប្រជាជនឲ្យគាំទ្រគាត់។ លោកអ៊ែរដូហ្កាន់ ឃោសនាថា រដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មី និងជួយជំរុញការអនុវត្តអំណាច ឲ្យកាន់តែមានប្រសិទ្ធិភាព ងាយស្រួលក្នុងការកំចាត់ បោសសំអាតក្រុមភេរវកម្ម។ ក្រុមភេរវកម្មដែលលោកអ៊ែរដូហ្កាន់ចង់សំដៅនោះ គឺមានរាប់ទាំងចលនាបះបោររបស់ជនជាតិគួដផងដែរ។ ហើយលោកអ៊ែរដូហ្កាន់ ថែមទាំងបានចោទថា អ្នកណាបោះឆ្នោតប្រឆាំងនឹងកំណែទម្រង់នេះ សុទ្ធតែជាពួកដែលគាំទ្រពួកភេរវកម្មទាំងអស់។ ត្រង់ចំណុចនេះ លោកអ៊ែរដូហ្កាន់ បានពន្យុះឲ្យមានការបែកបាក់ក្នុងសង្គម។
បើសិន ជាលោកអ៊ែរដូហ្កាន់ ទទួលជោគជ័យនាពេលនេះ មានន័យថា តួកគី នឹងកាន់តែរំកិលខិតទៅឆ្ងាយ ពីប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យផ្សេងទៀត នៅអឺរ៉ុបហើយ៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ