ជម្លោះតំបន់ខ្ពង់រាបការ៉ាបាក្ខ៖សហគមអន្តរជាតិទាមទារឲ្យគោរពបទឈប់បាញ់
ជម្លោះបាញ់គ្នាទៅវិញទៅមកនៅតំបន់ខ្ពង់រាបការ៉ាបាក្ខ ដែលជាដែនដីស្វយ័ត្ន រវាងប្រទេសអាស៊ែបៃហ្សង់ និងប្រទេសអាមេនី បានផ្ទុះឡើងកាលពីយប់ថ្ងៃសុក្រ រំលងចូលថ្ងៃសៅរ៍ទី២ មេសា ដោយបានបណ្តាលឲ្យស្លាប់មនុស្សជាង៣០នាក់ទាំងសងខាង។ ក្រោយព្រឹត្តិការណ៍បាញ់បោះ ដោយមានប្រើកាំភ្លើងធំ និងរថក្រោះជាច្រើនគ្រឿងផងនោះ សហគមអន្តរជាតិមានជាអាទិ៍ រុស្ស៊ី សហរដ្ឋអាមេរិក និងសហភាពអឺរ៉ុប បានអំពាវនាវឲ្យភាគីទាំងសងខាង ធ្វើការទំលាក់អាវុធ ដើម្បីគោរពបទឈប់បាញ់ ដែលបានចុះហត្ថលេខាកាលពីឆ្នាំ១៩៩៤។
ចុះផ្សាយនៅថ្ងៃ៖ កែប្រែថ្ងៃទី៖
ដំបៅចាស់ រើឡើងវិញ ព្រោះមិនទាន់សះ៖
តំបន់ខ្ពង់រាបការ៉ាបាក្ខ គឺជាដែនដីប្រទាញប្រទង់គ្នារវាងអាមេនី និងអាស៊ែបៃហ្សង់ បន្ទាប់ពីសហភាពសូវៀតរលំទៅ។ កាលជំនាន់សូវៀត តំបន់នេះត្រូវបានកាត់បញ្ចូលទៅឲ្យអាស៊ែបៃហ្សង់។ ម្លោះហើយ បន្ទាប់ពីសហភាពសូវៀតរលំទៅ ទើបអាមេនីបានធ្វើប្រតិបត្តិការដណ្តើមយកតំបន់ការ៉ាបាក្ខនេះ ពីអាស៊ៃបៃហ្សង់។
សង្រ្គាមបានផ្ទុះឡើងរវាងពីឆ្នាំ១៩៨៨ ដល់ឆ្នាំ១៩៩៤ បានសម្លាប់ជីវិតមនុស្សប្រមាណជា៣ម៉ឺននាក់។ កាលនោះកិច្ចព្រមព្រាងឈប់បាញ់ត្រូវបានចុះហត្ថលេខាទាំងសងខាងមែន តែពុំមានសន្ធិសញ្ញាសន្តិភាពរវាងភាគីទាំងពីរទេ។ តំបន់ការ៉ាបាក្ខនេះ បានប្រកាសខ្លួនជាដែនដីឯករាជ្យស្វយ័ត្នតែម្នាក់ឯង ក្រោមការជួយទំនុកបំរុងពីអាមេនី។ អញ្ចឹងយើងឃើញថា កាលនោះ វាមិនមានដំណោះស្រាយជាក់ច្បាស់ទេ វាគ្រាន់តែជាការព្រមព្រាងគ្នា មួយរយៈរវាងអាស៊ែបៃហ្សង់ និងអាមេនី ដូច្នេះជម្លោះអាចផ្ទុះជាថ្មីគ្រប់ពេលទាំងអស់។
ភាគីទាំងសងខាងចោទគ្នាទៅវិញទៅមកថា ម្ខាងជាអ្នករករឿងមុន ទើបគេធ្វើការបាញ់តបតវិញ។ គួរកត់សម្គាល់ដែរថា ការផ្ទុះអាវុធកាលពីយប់ថ្ងៃសុក្រកន្លងទៅនេះ មិនមែនគ្រាន់តែជាការបាញ់ផ្លោងគ្រាប់ដាក់គ្នាធម្មតាទេ តែជាសមរភូមិប្រឈមមុខដាក់គ្នាក្នុងទ្រង់ទ្រាយធំ ដោយមានប្រើកាំភ្លើងយន្តធំៗ រថក្រោះជាច្រើនគ្រឿង និងមានឧត្ថម្ភាគចក្រ ព្រមទាំងម៉ាស៊ីនដ្រូនទម្លាក់គ្រាប់បែកទៀតផង។ ទះដៃតែម្ខាងវាមិនឮទេ តែយ៉ាងណាក៏ដោយ ក្នុងករណីបែបនេះ វាពិតជាមានម្ខាងជាអ្នកចាប់ផ្តើមមុន។
យកជម្លោះចាស់ មកបង្វែរចំណាប់អារម្មណ៍?
អាចមានហេតុផលច្រើន ដែលរុញច្រានជម្លោះនេះឲ្យផ្ទុះឡើងវិញ នាពេលនេះ។ ទីមួយអាចជាចេតនារបស់ អាស៊ែបៃហ្សង់ ក្នុងការបង្វែរចំណាប់អារម្មណ៍របស់ប្រជាជន។ បច្ចុប្បន្ននេះ អាស៊ែបៃហ្សង់ កំពុងតែជួបបញ្ហាសេដ្ឋកិច្ច និងសង្គមធ្ងន់ធ្ងរ។ ប្រទេសនេះមានសេដ្ឋកិច្ចរំពឹងស្ទើតែទាំងស្រុងទៅលើការផលិតប្រេង តែ២ឆ្នំាំមកនេះ ប្រេងឆៅធ្លាក់ថ្លៃខ្លាំងដែលធ្វើឲ្យរដ្ឋគ្មានចំណូល ប្រជាជនគ្មានការងារធ្វើ។
ដូច្នេះប្រតិបត្តិការដណ្តើមតំបន់ការ៉ាបាក្ខមកខាងអាស៊ែបៃហ្សង់វិញ អាចជាចំណុចវិជ្ជមានសម្រាប់រដ្ឋាភិបាលប្រទេសនេះ ដើម្បីស្វែងរកការគាំទ្រពីប្រជាជន ថាខ្លួនខិតខំការពារបូរណភាពដែនដី។ ធ្វើបែបនេះ ប្រជាជនអាស៊ែបៃហ្សង់ អាចភ្លេចពីបញ្ហាសេដ្ឋកិច្ច និងវិបត្តិសង្គម។ ចំណុចមួយទៀត គឺវាអាចជាចេនារបស់អាស៊ែបៃហ្សង់ ក្នុងការបញ្ឆេះរងើកភ្លើងឡើងវិញ ដើម្បីដាក់គំនៀបទៅដល់សហគមអន្តរជាតិ ថាត្រូវដោះស្រាយបញ្ហានេះឲ្យដាច់ស្រលះ មិនត្រូវផ្អាប់ទុករហូតនោះទេ។
ឥទ្ធិពលរុស្ស៊ីលើភាគីជម្លោះ៖
ដូចប្រទេសផ្សេងៗទៀត ក្នុងតំបន់កូកាស ប្រទេសអាស៊ែបៃហ្សង់ និងអាមេនី ស្ថិតក្រោមឥទ្ធិពលរបស់រុស្ស៊ីដូចគ្នា។ ដូច្នេះ រុស្ស៊ីគ្មានប្រយោជន៍អ្វី ដែលធ្វើឲ្យប្រទេសទាំងពីរនេះឈ្លោះគ្នាទេ។ អ្វីដែលរុស្ស៊ីធ្វើកន្លងមក គឺរក្សាតំបន់មានជម្លោះការ៉ាបាក្ខនេះ ឲ្យស្ថិតនៅនឹងមួយកន្លែង ដើម្បីមានឱកាសប្រើឥទ្ធិពលខ្លួន ទៅលើភាគីទាំងពីរ។ តាមការវិភាគ រុស្ស៊ីមិនកាន់ជើងអ្នកណាច្រើនជាងអ្នកណាទេ ព្រោះរុស្ស៊ីលក់អាវុធទៅឲ្យប្រទេសទាំងពីរនេះ ក្នុងចំនួនប្រហាក់ប្រហែលគ្នាទេ។ ទាំងវិស័យសេដ្ឋកិច្ចទៀតសោត អាមេនីនិងអាស៊ែបៃហ្សង់ពឹងលើរុស្ស៊ីច្រើនណាស់។
ប៉ុន្តែបើយើងវិភាគមួយផ្លូវទៀត គឺថារុស្ស៊ីនៅរក្សាតំបន់ជម្លោះ ឲ្យស្ថិតក្នុងស្ថានភាពគ្មានដំណោះស្រាយជាក់លាក់រាប់សិបឆ្នាំមកនេះ ដោយសាររុស្ស៊ីយកលេសនេះទុកបញ្ហាឲ្យនៅក្តៅ ហើយបន្តលក់អាវុធទៅឲ្យភាគីទាំងសងខាង។
នៅមានតួកគីមួយទៀតដែរ ដែលមានចំណែកលូកលាន់ក្នុងបញ្ហានេះ។ តួកគីស្អប់អាមេនីណាស់។ ដូច្នេះតួកគី គាំទ្រអាស៊ែបៃហ្សង់ពេញទំហឹងតែម្តង ទោះអាស៊ៃបៃហ្សង់ធ្វើអ្វីក៏ត្រូវដែរ។ ជាក់ស្តែងនៅថ្ងៃអាទិត្យនេះ ប្រធានាធិបតីតួកគី បានប្រកាសថារដ្ឋាភិបាលតួកគី គាំទ្រទាំងស្រុងដល់ការប្រយុទ្ធរបស់អាស៊ែបៃហ្សង់ ដើម្បីដណ្តើមយកតំបន់ការ៉ាបាក្ខ។ ក្នុងន័យនេះ មានន័យថាតួកគីអាចផ្តល់ជំនួយដល់អាស៊ែបៃហ្សង់។ មួយវិញទៀត តួកគីកំពុងតែឈ្លោះគ្នាជាមួយរុស្ស៊ី អញ្ចឹងបើតួកគីគាំទ្រអាស៊ៃបៃហ្សង់ គឺតួកគីសង្ឃឹមថានឹងអាចបញ្ឆេះឲ្យរុស្ស៊ីបង្ខំចិត្ត ទៅកាន់ជើងខាងអាមេនីវិញ។
ដាក់អាវុធជាបន្ទាន់៖
សហគមន៍អន្តរជាតិ មានរុស្ស៊ី បារាំង អាមេរិក អាល្លឺម៉ង់ និងសហភាពអឺរ៉ុបផង បានអំពាវនាវឲ្យភាគីទាំងអស់ដាក់អាវុធ និងគោរពទៅតាមបទឈប់បាញ់ ដែលបានចុះហត្ថលេខានៅឆ្នាំ១៩៩៤។ មានតែតួកគីមួយគត់ ដែលប្រកាសគាំទ្រឲ្យអាស៊ែបៃហ្សង់ ធ្វើការប្រយុទ្ធ។
លោកចន ឃែរីថា ជម្លោះនៅតំបន់ការ៉ាបាក្ខនេះ មិនអាចដោះស្រាយបានតាមរយៈការប្រើកម្លាំងអាវុធទេ។ ដូចគ្នាដែរ លោកបាន គីមូន អគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិ បានសម្តែងការព្រួយបារម្ភពីការប្រើគ្រឿងសព្វាវុធធន់ធំៗ ក្នុងជម្លោះនេះ ដែលបានធ្វើឲ្យមនុស្សស្លាប់ជាង៣០នាក់ ក្នុងពេលតែមួយយប់សោះ។
ប្រជុំរកដំណោះស្រាយសន្តិភាព ក្នុងក្របខណ្ឌ OSCE៖
លោករដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេសអាល្លឺម៉ង់ ដែលបច្ចុប្បន្នមានទួនាទីជាប្រធានអង្គការដើម្បីសន្តិសុខនិង សហប្រតិបត្តិការអឺរ៉ុប(OSCE) បានធ្វើការស្នើសុំឲ្យក្រុមចរចាទីក្រុងមីនស្គ៍ រៀបចំការប្រជុំជាបន្ទាន់ ជាមួយនឹងភាគីមានជម្លោះ។ ខាងរដ្ឋាភិបាលរុស្ស៊ី ក៏បានបង្ហើបឲ្យដឹងផងដែរថា គេកំពុងជជែកជាមួយដៃគូដ៏ទៃទៀត ដើម្បីរៀបចំការចរចាក្នុងក្របខណ្ឌក្រុមចរចាទីក្រុងមីនស្គ៍ របស់អង្គការដើម្បីសន្តិសុខ និងសហប្រតិបត្តិការអឺរ៉ុប នេះដែរ។
យ៉ាងណាក៏ដោយ ការផ្ទុះសង្រ្គាម គឺគ្មាននរណាចំណេញទេ។ មិនថារុស្ស៊ី រឺក៏តួកគី រឺអាមេរិកទេ សង្រ្គាមដែលកំពុងតែឆេះក្នុងតំបន់ដើមបូព៌ា នៅស៊ីរី នៅអ៊ីរ៉ាក់ និងជម្លោះនៅខាងកើតអ៊ុយក្រែន គឺវាគ្រប់គ្រាន់ធ្វើឲ្យឈឺក្បាលណាស់ទៅហើយ។ ដូច្នេះបើថែមនៅតំបន់កូកាសមួយទៀត គឺវារឹតតែធ្វើឲ្យមានការលំបាក។ អញ្ចឹងហើយបានជាភ្លាមៗ រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេស និងរដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិរុស្ស៊ី បានទូរស័ព្ទទៅនិយាយជាមួយភាគីទាំងសងខាង ដើម្បីបញ្ចុះបញ្ចូលឲ្យដាក់អាវុធឈប់បាញ់។ ក៏ប៉ុន្តែសួរថាផ្អាកបណ្តោះអាសន្នដល់ពេលណា? ដរាបណាគ្មានដំណោះស្រាយសន្តិភាពជាក់លាក់ទេ ជម្លោះនេះគឺមិនខុសពីជំងឺដែលនៅរ៉ាំរ៉ៃ ហើយអាចរើមកវិញគ្រប់ពេលទាំងអស់៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ