សំណួរ-ចម្លើយ៖ វិវាទនៅអង្គការពាណិជ្ជកម្មពិភពលោកជុំវិញលោហៈកម្រចិន
សហរដ្ឋអាមេរិក ជប៉ុន និងសហភាពអឺរ៉ុប ដែលសុទ្ធសឹងជាមហាអំណាចសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក បានរួមគ្នាដាក់ពាក្យបណ្តឹងទៅកាន់អង្គការពាណិជ្ជកម្មពិភពលោក (WTO) ដើម្បីតវ៉ារឿងចិនកម្រិតកូតានាំចេញលោហៈកម្រ។ ខាងក្រោមនេះ គឺជាសំណួរ-ចម្លើយជុំវិញដំណើរដើមរឿងនៃវិវាទ និងនីតិវិធីនៅ WTO។
ចុះផ្សាយនៅថ្ងៃ៖ កែប្រែថ្ងៃទី៖
ស្តាប់ - ០៦:៣៧
តើលោហៈកម្រគឺជាអ្វី?
លោហៈកម្រ គឺជាក្រុមសារធាតុចំនួន ១៧ ដែលគេប្រើ ដើម្បីផលិតគ្រឿងអេឡិចត្រូនិច និងផលិតផល High-Tech ជាច្រើនផ្សេងទៀត។ ផលិតផល Hight-Tech ដែលយើងប្រើប្រាស់សព្វថ្ងៃ រាប់ចាប់តាំងពី ទូរស័ព្ទដៃ ទូរទស្សន៍ ឡាន រហូតដល់ម៉ាស៊ីនថតកាំរស្មីអ៊ិច (X-Ray) មីស៊ីល និងយានអាវកាស សុទ្ធតែមានប្រើលោហៈកម្រ ដើម្បីផលិត។
តាមការពិត លោហៈកម្រ មិនមែនជាសារធាតុកម្រប៉ុន្មាននោះទេ។ រ៉ែលោហៈកម្រមាននៅក្នុងប្រទេសជាច្រើនផ្សេងទៀត ក្រៅពីចិន ក្នុងនោះក៏រួមមានសហរដ្ឋអាមេរិកផងដែរ។ ក៏ប៉ុន្តែ មានតែចិនមួយប៉ុណ្ណោះ ដែលធ្វើអាជីវកម្មរ៉ែលោហៈកម្រច្រើនជាងគេ ពោលគឺ រហូតដល់ទៅ ៩៧% នៃតម្រូវការទីផ្សារពិភពលោក។
ហេតុអ្វីបានជាមានវិវាទរហូតដល់ប្តឹងទៅអង្គការពាណិជ្ជកម្មពិភពលោក?
នៅខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១០ ចិនបានចាប់ផ្តើមរឹតបន្តឹងការនាំចេញលោហៈកម្រទៅបរទេស ដោយបានបង្កើនពន្ធលើការនាំចេញ និងកាត់បន្ថយបរិមាណនាំចេញ។ កូតានាំចេញលោហៈកម្រត្រូវបានកាត់បន្ថយក្នុងចន្លោះពីជាង ៣០% (សម្រាប់ក្រុមហ៊ុនអាជីវកម្មរ៉ែចិន) រហូតដល់ជាង ៥០% (ក្រុមហ៊ុនវិនិយោគបរទេស)។
នៅខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១០ដដែល កូតានាំចេញលោហៈកម្រត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលកាត់បន្ថយកាន់តែទាបថែមទៀត។ នៅពេលមានជម្លោះជាមួយជប៉ុន ជុំវិញប្រជុំកោះ Senkaku ចិនបានហាមឃាត់ជាបណ្តោះអាសន្នការនាំលោហៈកម្រទៅជប៉ុន ដែលជាហេតុធ្វើឲ្យតម្លៃលោហៈកម្រ នៅលើទីផ្សារអន្តរជាតិកើនឡើងយ៉ាងខ្លាំង។
សហរដ្ឋអាមេរិក ជប៉ុន និងប្រទេសក្នុងសហភាពអឺរ៉ុប ដែលសុទ្ធសឹងជាប្រទេសត្រូវការលោហៈកម្រច្រើនជាងគេ នៅលើពិភពលោក បានតវ៉ាទាមទារឲ្យចិនបញ្ឈប់នយោបាយដាក់កម្រិតការនាំចេញលោហៈកម្រនេះ ដោយលើកឡើងថា វាផ្ទុយនឹងច្បាប់ពាណិជ្ជកម្មអន្តរជាតិ។ ក៏ប៉ុន្តែ ចិនមិនស្តាប់តាម។ ចិនទើបនឹងបានសម្រេចកំណត់កូតានាំចេញលោហៈកម្រ សម្រាប់ឆ្នាំ២០១២ ដែលមានបរិមាណប្រហាក់ប្រហែលគ្នានឹងកូតា កាលពីឆ្នាំ២០១១កន្លងទៅ។
មហាអំណាចសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកទាំងបី ក៏បានសម្រេចរួមដៃគ្នា ដាក់ពាក្យប្តឹងទៅកាន់អង្គការពាណិជ្ជកម្មពិភពលោកឲ្យដោះស្រាយវិវាទពាណិជ្ជកម្មនេះ។
តើចិនលើកយកហេតុផលអ្វីមកការពារខ្លួន ក្នុងការកម្រិតការនាំចេញលោហៈកម្រ?
រដ្ឋាភិបាលចិនបានលើកឡើងថា ការដាក់កម្រិតការនាំចេញលោហៈកម្រ គឺធ្វើឡើង ដើម្បីការពារបរិស្ថាន។
គ្រប់គ្នាសុទ្ធតែទទួលស្គាល់ថា ការធ្វើអាជីវកម្មទាញយករ៉ែលោៈកម្រ គឺជាប្រតិបត្តិការ ដែលបំពុលបរិស្ថានបំផុត។ សហរដ្ឋអាមេរិកខ្លួនឯងបានបញ្ឈប់រាល់ការធ្វើអាជីវកម្មរ៉ែលោហៈកម្រទាំងអស់ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០០២មក ក្នុងហេតុផលបរិស្ថាន។
អង្គការពាណិជ្ជកម្មពិភពលោកអនុញ្ញាតឲ្យប្រទេសជាសមាជិកដាក់កម្រិតលើការនាំចេញ ក្នុងហេតុផលការពារបរិស្ថាន ក៏ប៉ុន្តែ វិធានការនេះអាចទទួលយកបាន លុះត្រាតែការផលិត និងការប្រើប្រាស់ក្នុងស្រុកក៏ត្រូវតែដាក់កម្រិតដូចគ្នាដែរ។
ក្នុងករណីលោហៈកម្រនៅចិននេះ ចិនបានដាក់កម្រិតតែចំពោះការនាំចេញប៉ុណ្ណោះ។ ការផលិតលោហៈកម្រ ដើម្បីប្រើប្រាស់ក្នុងស្រុកមិនត្រូវបានគេកាត់បន្ថយនោះទេ។ ហេតុដូច្នេះហើយបានជាប្រទេសជាគូប្រជែង យល់ថា ការដាក់កម្រិតលើការនាំចេញលោហៈកម្ររបស់ចិន មិនមែនធ្វើឡើង ដើម្បីការពារបរិស្ថាននោះទេ ប៉ុន្តែ វាជាយុទ្ធសាស្រ្តរបស់រដ្ឋាភិបាលចិន ក្នុងការបង្កើនតម្លៃលោហៈកម្រនៅលើទីផ្សារអន្តរជាតិឲ្យឡើងថ្លៃកប់ពពក ចំណែកឯតម្លៃលោហៈកម្រ ក្នុងស្រុកចិន មានតម្លៃទាប។ ធ្វើដូចនេះ ចិនអាចនឹងទាក់ទាញក្រុមហ៊ុនបរទេស ដែលត្រូវការលោហៈកម្រជាចាំបាច់ ឲ្យទៅបង្កើតរោងចក្រនៅក្នុងប្រទេសចិន។
អាមេរិក ជប៉ុន និងសហភាពអឺរ៉ុបចោទថា នយោបាយលោហៈកម្ររបស់ចិន គឺជាយុទ្ធសាស្រ្តប្រកួតប្រជែងដោយអយុត្តិធម៌ ផ្ទុយពីគោលការណ៍ពាណិជ្ជកម្មសេរី របស់អង្គការពាណិជ្ជកម្មពិភពលោក។
តើបណ្តឹងប្រឆាំងចិន នៅអង្គការពាណិជ្ជកម្មពិភពលោកនឹងត្រូវមានដំណើរការនីតិវិធីដូចម្តេចខ្លះ?
យោងតាមនីតិវិធីដោះស្រាយវិវាទរបស់អង្គការពាណិជ្ជកម្មពិភពលោក ការដោះស្រាយវិវាទត្រូវចាប់ផ្តើមពីការចរចាសម្រុះសម្រួល។ ក្រោយពីទទួលពាក្យបណ្តឹងរបស់អាមេរិក ជប៉ុន និងសហភាពអឺរ៉ុប ចិនត្រូវឆ្លើយតបក្នុងរយៈពេលយ៉ាងយូរ ១០ថ្ងៃ ដើម្បីចាប់ផ្តើមចរចាសម្រុះសម្រួល។
ប្រសិនបើក្នុងរយៈពេល ២ខែ ភាគីជម្លោះមិនអាចស្រុះស្រួលគ្នាទេ ទើបគេបង្កើតគណៈកម្មការ ដើម្បីស៊ើបអង្កេត។ លទ្ធផលស៊ើបអង្កេតនេះនឹងត្រូវបញ្ជូនឲ្យស្ថាប័នដោះស្រាយវិវាទ (Dispute Settlement Body) ដែលជាអ្នកចេញសេចក្តីសម្រេច។
តើសេចក្តីសម្រេចនេះមានអំណាចផ្លូវច្បាប់ ដែលតម្រូវឲ្យភាគីជម្លោះតែគោរពតាមដែរឬទេ?
សេចក្តីសម្រេចរបស់អង្គការពាណិជ្ជកម្មពិភពលោកមានអំណាចតាមច្បាប់អន្តរជាតិ ដែលតម្រូវឲ្យភាគីជម្លោះត្រូវអនុវត្តតាម។ ថ្វីដ្បិតតែ WTO មិនមានកម្លាំងប៉ូលិស ដើម្បីធានាការអនុវត្តសេចក្តីសម្រេចរបស់ខ្លួន ក៏ប៉ុន្តែ ជាទូទៅ ភាគីជម្លោះច្រើនតែអនុវត្តតាម ពីព្រោះ បើមិនដូច្នោះទេ WTO អាចអនុញ្ញាតឲ្យភាគីឈ្នះក្តី ចាត់វិធានការតបវិញ ដូចជា ដាក់រនាំងពន្ធគយ កម្រិតកូតានាំចេញ ឬនាំចូល ឬវិធានការផ្សេងទៀត ដើម្បីប្រឆាំងតបនឹងវិធានការរបស់ភាគីដែលចាញ់ក្តី៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ