សន្ទស្សន៍អភិវឌ្ឍន៍មនុស្ស (H.D.I) និង កង្វះខាតរបស់ ផលិតផលក្នុងស្រុកសរុប (G.D.P)
ចុះផ្សាយនៅថ្ងៃ៖
ស្តាប់ - ០៤:៣១
ដើម្បីបំពេញកង្វះខាតរបស់ GDP សន្ទស្សន៍អភិវឌ្ឍន៍មនុស្ស (H.D.I) ត្រូវបានបង្កើតឡើង ដោយ ម្ចាស់ពានរង្វាន់ណូបែលសេដ្ឋកិច្ច លោកសាស្រ្ដាចារ្យ Amartya Sen និងសេដ្ឋវិទូបាគីស្ថាន លោក Mahbub Ul Haq ដោយបានរាប់បញ្ចូល កត្តាពីរចម្បងផ្សេងទៀត គឺកត្តាការ អប់រំ និងកត្ដាសុខភាព បន្ថែមពីលើ កត្តាប្រាក់ចំណូល។ ទោះជាយ៉ាងណា សន្ទស្សន៍ HDI ក៏ត្រូវបានមើលឃើញផងដែរថា មានកង្វះខាត ដែលនេះជាមូលហេតុធ្វើឱ្យ សន្ទស្សន៍សេដ្ឋកិច្ចផ្សេងៗ ត្រូវបានបង្កើតឡើង ជាបន្តបន្ទាប់ ហើយការប្រើប្រាស់អាស្រ័យទៅតាម បរិបទ និងគោលនយោបាយអាទិភាព របស់រដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសនីមួយៗ លើពិភពលោក។
រហូតមកទល់នឹងពេលបច្ចុប្បន្ន សូចនាករសេដ្ឋកិច្ចដ៏ល្បីល្បាញមួយគឺ “ផលិតផលក្នុងស្រុកសរុប (ផ.ស.ស)” ដែលគេស្គាល់ជាទូទៅ ជាភាសាអង់គ្លេស “GDP” ត្រូវបានគេប្រើប្រាស់ ដើម្បីវាស់វែងទំហំនៃទ្រព្យសម្បត្តិ និងកម្រិតនៃការអភិវឌ្ឍ ក្នុងប្រទេសមួយ។ ប៉ុន្តែ សូចនាករនេះ ត្រូវបានមើលឃើញថា មានចំណុចខ្សោយច្រើន។
ជាឧទាហរណ៍ មានត្រឹមតែ កត្តាប្រាក់ចំណូលតែមួយប៉ុណ្ណោះ ដែលត្រូវបាន រាប់បញ្ចូលក្នុងការគណនា ប៉ុន្តែកត្តាផ្សេងៗទៀត តួយ៉ាង សុខភាព ការអប់រំ ឬសុភមង្គល របស់មនុស្ស ក្នុងសង្គម មិនត្រូវបានរាប់បញ្ចូល។ លើសពីនេះ នៅពេល GDPកើនឡើង វាគ្រាន់តែមានន័យថា បរិមាណផលិតកម្ម ក្នុងប្រទេសមួយកើនឡើង ប៉ុន្តែវាមិនបានប្រាប់ថា តើសេដ្ឋកិច្ចនៃប្រទេសមួយនោះ រងផលប៉ះពាល់ជាអវិជ្ជមានយ៉ាងណាទេ ដូចជា ការបំពុលបរិស្ថានធម្មជាតិ ដោយការបញ្ចេញឧស្ម័នកាបូនិករបស់រោងចក្រ ការបាត់បង់ធនធានធម្មជាតិ ឬការកើនឡើងបំណុលសាធារណៈ ជាដើម។
ទោះជាយ៉ាងណា នៅឆ្នាំ១៩៩០ សន្ទស្សន៍អភិវឌ្ឍន៍មនុស្ស (H.D.I) ត្រូវបានបង្កើតឡើង ដើម្បីបំពេញកង្វះខាត របស់ GDP ដោយបានរាប់បញ្ចូលកត្តាចម្បងពីរ ផ្សេងទៀត បន្ថែមពីលើ កត្តាប្រាក់ចំណូល។ នោះគឺ កត្តាការអប់រំ និងកត្តាសុខភាព។ ប្រទេសមួយទទួលបានពិន្ទុHDIខ្ពស់ នៅពេលអាយុកាលរស់នៅរបស់មនុស្សកាន់តែខ្ពស់ ការអប់រំមានកម្រិតខ្ពស់ និង ប្រាក់ចំណូលសម្រាប់មនុស្សម្នាក់ៗកាន់តែខ្ពស់។
សន្ទស្សន៍ HDI ត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយ ម្ចាស់ពានរង្វាន់ណូបែលសេដ្ឋកិច្ច ជនជាតិឥណ្ឌាម្នាក់ គឺលោកសាស្រ្ដាចារ្យ Amartya Sen (ដែលជាជនជាតិអាស៊ីតែម្នាក់គត់ ទទួលបានពានរង្វាន់ដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់បំផុតមួយនេះក្នុងវិស័យសេដ្ឋកិច្ច) និងសេដ្ឋវិទូបាគីស្ថាន លោក Mahbub Ul Haq ដោយមានជំនួយពី លោកសាស្រ្ដាចារ្យ Gustav Ranis នៃសាកលវិទ្យាល័យ Yale និងលោកសាស្រ្ដាចារ្យ Lord Meghnad Desai នៃសាលាសេដ្ឋកិច្ចទីក្រុងឡុងដ៍្រ។
ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៩០ សន្ទស្សន៍ HDI ត្រូវបានប្រើប្រាស់ ដើម្បីវាស់ស្ទង់ កម្រិតនៃការអភិវឌ្ឍ របស់ប្រទេសមួយ ដោយអង្គការសហប្រជាជាតិ ក្រោមកម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍អង្គការសហប្រជាជាតិ (UNDP)។
ជាការពន្យល់ដោយលក្ខណៈសាមញ្ញ សន្ទស្សន៍ HDI ត្រូវបានបង្កើនឡើង ដោយផ្អែកលើ គំរូម៉ូឌែលអភិវឌ្ឍន៍មនុស្ស របស់លោក Ul Haq ដែលមានបំណងសិក្សាស្វែងយល់អំពីថា តើមនុស្សម្នាក់អាច “ក្លាយ” និង “ធ្វើ” រឿងដែលខ្លួនពេញចិត្តក្នុងជីវិត ដែរឬយ៉ាងណា។ ជាឧទាហរណ៍ ការទទួលបានម្ហូបអាហារល្អគ្រប់គ្រាន់ ការមានជម្រករស់នៅសមរម្យ ការមានសុខភាពល្អ ការដែលអាចធ្វើការងារបាន ការទទួលបានការអប់រំ ការដែលអាចមានសិទ្ធិចូលរួមបោះឆ្នោត និងការចូលរួមក្នុងជីវិតសហគមន៍។
ដូច្នេះ “សេរីភាពក្នុងការជ្រើសរើស” គឺជាកត្តាស្នូលចម្បង។ ត្រង់ចំណុចនេះ វាមានន័យថា មនុស្សម្នាក់អាចជ្រើសរើសថាខ្លួនចង់ឃ្លាន (ដូចជា ការបដិបត្តិក្នុងពិធីសាសនា) ដែលវាមានភាពខុសគ្នាទាំងស្រុងទៅនឹងមនុស្សម្នាក់ទៀតដែលឃ្លាន ព្រោះពួកគេមិនមានលទ្ធភាពទិញអាហារបរិភោគ។
នៅក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ន នៅពេលគេវាស់សេដ្ឋកិច្ចដោយកម្រិត GDP ប្រទេសដែលមានកម្រិតសេដ្ឋកិច្ចខ្ពស់បំផុតទាំងដប់ រួមមាន សហរដ្ឋអាមេរិក ចិន ជប៉ុន អាល្លឺម៉ង់ ចក្រភពអង់គ្លេស បារាំង ឥណ្ឌា អ៊ីតាលី ប្រេស៊ីល និងកាណាដា។ ផ្ទុយទៅវិញ បើគេប្រើប្រាស់សន្ទស្សន៍ HDI ប្រទេសខ្ពស់បំផុតទាំងដប់ រួមមាន ន័រវែស ស៊្វីស អូស្រ្ដាលី អៀរឡង់ អាល្លឺម៉ង់ អ៊ីស្លង់ ហុងកុង ស៊ុយអែត សិង្ហបុរី និងហូឡង់។ ពោលគឺមានតែប្រទេសអាល្លឺម៉ង់មួយប៉ុណ្ណោះ តែស្ថិតក្នុងបញ្ជីប្រទេសដែលមានកម្រិត GDP និង HDI ខ្ពស់បំផុតទាំងដប់ លើពិភពលោក។
សរុបជារួម សន្ទស្សន៍ HDI ត្រូវបានទទួលស្គាល់យ៉ាងទូលំទូលាយថាជា សន្ទស្សន៍សេដ្ឋកិច្ចមួយ ដែលមានភាពពេញលេញជាង GDP ដើម្បីវាស់វែងកម្រិតនៃការអភិវឌ្ឍរបស់ប្រជាជាតិមួយ។ យ៉ាងណាមិញ សន្ទស្សន៍នេះក៏ត្រូវបានមើលឃើញផងដែរថា មានកង្វះខាត។ មូលហេតុនេះហើយ ដែលក្រោយមកទៀត សន្ទស្សន៍សេដ្ឋកិច្ចផ្សេងៗត្រូវបានបង្កើតឡើង និងប្រើប្រាស់អាស្រ័យទៅតាមបរិបទ និងគោលនយោបាយអាទិភាព របស់រដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសនីមួយៗ លើពិភពលោក។
សន្ទស្សន៍ផ្សេងទៀតរួមមាន ៖
ទី១ សន្ទស្សន៍សុខុមាលភាពសេដ្ឋកិច្ចប្រកបដោយចីរភាព (Index of Sustainable Economic Welfare បង្កើតដោយ លោក John B. Cobb និង លោក Herman Daly នៅឆ្នាំ ១៩៨៩
ទី២ សន្ទស្សន៍សុខុមាលភាពជាតិ (Gross National Well-being) បង្កើតដោយ លោក Med Jones នៅឆ្នាំ ២០០៥
ទី៣ រង្វាស់សមិទ្ធផលសេដ្ឋកិច្ច និងវឌ្ឍនភាពសង្គម (Commission on the Measurement of Economic Performance and Social Progress) បង្កើតដោយ លោក Joseph Stiglitz លោក Amartya Sen និង លោក Jean-Paul Fitoussi នៅឆ្នាំ ២០០៩
ទី៤ សន្ទស្សន៍ជីវភាពល្អប្រសើររបស់ OECD (OECD Better Life Index) នៅឆ្នាំ ២០១៣
ទី៥ របាយការណ៍សុភមង្គលពិភពលោក (World Happiness Report) បង្កើតដោយ លោក John Helliwell លោក Richard Layard និង លោក Jeffrey Sachs នៅឆ្នាំ ២០១៣៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ