អ៊ីរ៉ង់៖ ជោគជ័យ និងបរាជ័យ នៃការដឹកនាំ២អាណត្តិរបស់លោកប្រធានាធិបតី ហាសាន់ រ៉ូហានី
ចុះផ្សាយនៅថ្ងៃ៖
ស្តាប់ - ០៧:០៤
នៅថ្ងៃទី១៨មិថុនាខាងមុខ ប្រជាជនអ៊ីរ៉ង់ នឹងត្រូវចូលរួមបោះឆ្នោត ជ្រើសរើសប្រធានាធិបតីអាណត្តិថ្មី មកជំនួសរូបលោក ហាសាន់ រ៉ូហានី។ លោកហាសាន់ រ៉ូហានី ដែលជាមនុស្សមកពីក្រុមនយោបាយកណ្តាលនិយមអ៊ីរ៉ង់ បានជាប់ឆ្នោត២អាណត្តិជាប់គ្នា ជាមួយពាក្យសន្យា ធ្វើកំណែទម្រង់សេដ្ឋកិច្ច បើកចំហរប្រទេស និងដើរចេញពីជញ្ជាំងងងឹងនៃទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ច ដែលបានហ៊ំព័ទ្ធអ៊ីរ៉ង់ អស់ជាច្រើនឆ្នាំ។ តើ រយៈពេល៨ឆ្នាំនៃការកាន់អំណាច ២អាណត្តិមកនេះ លោក ហាសាន់ រ៉ូហានី បានជោគជ័យ និងបរាជ័យអ្វីខ្លះ?
លោកហាសាន់ រ៉ូហានី បានជាប់ឆ្នោតនៅឆ្នាំ២០១៣ និងឆ្នាំ២០១៧ ជាមួយនឹងការសន្យា បើកចំហរនយោបាយការបរទេស បើកចំហរសេដ្ឋកិច្ច និងការធ្វើសេរីកម្មសង្គមអ៊ីរ៉ង់។ ក៏ប៉ុន្តែនាពេលនេះ នៅចុងអាណត្តិចុងក្រោយ ប្រជាប្រិយភាពរបស់លោកប្រធានាធិបតីអ៊ីរ៉ង់កណ្តាលនិយមរូបនេះ បានធ្លាក់ចុះជាខ្លាំង ជាមួយនឹងបរាជ័យសឹងគ្រប់ជំពូក ក្នុងការដឹកនាំរបស់លោក។
នៅថ្ងៃទី ១៤ កក្កដា ២០១៥ ពោលគឺ២ឆ្នាំ ក្រោយការចូលកាន់តំណែង របស់លោកប្រធានាធិបតីរ៉ូហានី អ៊ីរ៉ង់បានចុះកិច្ចព្រមព្រៀងនុយក្លេអ៊ែរ ដើម្បីឈានទៅបិទបញ្ចប់ ភាពតានតឹងនយោបាយការបរទេស និងទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ច អស់រយៈពេលជាង១០ឆ្នាំ។ កិច្ចព្រមព្រៀងនេះ បានផ្តល់ក្តីសង្ឃឹមយ៉ាងខ្លាំង ដល់ប្រជាជនអ៊ីរ៉ង់ និងបានរុញប្រជាប្រិយភាពលោក ហាសាន់ រ៉ូហានី ឲ្យដល់ចំណុចកំពូល រហូតឈ្នះឆ្នោតភ្លូកទឹកភ្លូកដី នៅឆ្នាំ២០១៧។
យោងតាម លោក Thierry Coville អ្នកស្រាវជ្រាវនៅវិទ្យាស្ថានទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិ និងយុទ្ធសាស្ត្រ នៅក្រុងប៉ារីស (IRIS) លោក រ៉ូហានី មានបំណង រំដោះ បើកចំហរសេដ្ឋកិច្ចអ៊ីរ៉ង់ និងអភិវឌ្ឍន៍វិស័យឯកជន តាមរយៈការទាក់ទាញការវិនិយោគពីបរទេស។ ក៏ប៉ុន្តែ ផែនការ និងក្តីសង្ឃឹមរបស់លោករ៉ូហានី ត្រូវបានរលាយក្លាយជាផេះ បន្ទាប់ពីលោកដូណាល់ ត្រាំ បានហែកចោល និងជាន់ឈ្លីកិច្ចព្រមព្រៀងនុយក្លេអ៊ែរ។
នៅឆ្នាំ២០១៨ សហរដ្ឋអាេមរិក ដឹកនាំដោយលោកដូណាល់ ត្រាំ បានសម្រេចចិត្តដកខ្លួន ចេញពីកិច្ចព្រមព្រៀងនុយក្លេអ៊ែរអ៊ីរ៉ង់ និងបានសម្រេចដាក់ទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ចយ៉ាងធ្ងន់ ទៅលើអ៊ីរ៉ង់។ វិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចអ៊ីរ៉ង់ ធ្ងន់ឡើងៗ រហូតទន់ជង្គង់គ្រឹបតែម្តង ជាមួយនឹងផលវិបាក បង្កឡើងដោយជំងឺឆ្លងកូវីដ១៩ ប្រមាណ២ឆ្នាំមកនេះ។ រដ្ឋាភិបាលរបស់លោកហាសាន់ រ៉ូហានី បានរងនូវការចោទប្រកាន់ រិះគន់ ពីគ្រប់មជ្ឈដ្ឋានអ៊ីរ៉ង់ ជាពិសេសនោះ គឺពីក្រុមអ្នកនយោបាយអភិរក្សនិយមជ្រុល ដែលស្និទ្ធនឹងលោកអាយ៉ាតូឡា អាលីខាមឺណី មគុទេសន៍សាសនាកំពូលរបស់អ៊ីរ៉ង់។ បរាជ័យសេដ្ឋកិច្ច បរាជ័យនយោបាយការទូត ចាញ់ស្នៀតអាមេរិក ទាំងអស់នេះ គឺសុទ្ធតែពាក្យរិះគន់ ពីសំណាក់ក្រុមអភិរក្សនិយមជ្រុល។
ទន្ទឹមនឹងនេះទៀត លោកហាសាន់ រ៉ូហានី ក៏រងនូវការរិះគន់ផងដែរ ពីក្រុមនយោបាយកណ្តាលនិយម និងកំណែទម្រង់និយម ដែលធ្លាប់បានសហការធ្វើការជាមួយលោក។ ពួកគេបានរិះគន់ថា លោករ៉ូហានី បានបរាជ័យ មិនអាចគោរពការសន្យាទាំងឡាយ ជាពិសេសនោះ គឺការការពារសិទ្ធសេរីភាពពលរដ្ឋ និងសេរីភាពបុគ្គល ជូនប្រជាជនអ៊ីរ៉ង់ ដែលរស់នៅក្រោមគំនៀបច្បាប់សាសនា ដ៏តឹងតែង។
មេក្រុមចលនាទាមទារសិទ្ធិសេរីភាព២រូប គឺលោក Hossein Moussavi និង Mehdi Karoubi ដែលបានដឹកនាំបាតុកម្មប្រឆាំង នឹងអតីតប្រធានាធិបតីផ្តាច់ការ លោក Mahmoud Ahmadinejad នៅឆ្នាំ២០០៩ ត្រូវបានគេចាប់ដាក់ឃុំ។ លោករ៉ូហានី បានសន្យាថានឹងដោះលែង តែទីបំផុត ឆ្នាំ២០២១ហើយ អ្នកទាំង២នៅតែជាប់ឃុំដដែល។ ក្រៅពីនេះតំណាងសកម្មជន ទាមទារសិទ្ធិមនុស្សជាច្រើននាក់ ត្រូវបានគេចាប់ដាក់ឃុំបន្ថែមទៀត។ ការបង្រ្កាបបាតុកម្ម យ៉ាងហិង្សានៅចុងឆ្នាំ២០១៧ និងចុងឆ្នាំ ២០១៩ បានដក់ជាប់ក្នុងខួរក្បាល របស់ប្រជាជនអ៊ីរ៉ង់ទូទៅ។
ទាក់ទិននឹងវិស័យសិទ្ធិសេរីភាពបុគ្គលវិញ រដ្ឋាភិបាលលោកហាសាន់ រ៉ូហានី បានសម្រេចជោគជ័យបានបង្គួរ នៅក្នុងការបើកចំហរសេវាអ៊ីនធ័រនិត ជូនប្រជាពលរដ្ឋអ៊ីរ៉ង់។ តែយ៉ាងណា បណ្តាញសង្គម ដូចជា Twitter និង Facebook ជាដើម នៅតែត្រូវបិទខ្ទប់ដោយអាជ្ញាធរ ទោះបីលោកហាសាន់ រ៉ូហានី បានសន្យាថានឹងព្យាយាមបើកចំហរក្តី។
ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី លោក Ahmad Zeidabadi អ្នកកាសែតអ៊ីរ៉ង់ម្នាក់ បានលើកឡើងថា យើងមិនអាចបន្ទោសថា បរាជ័យទាំងអស់នេះ គឺជាកំហុស របស់លោក ហាសាន់ រ៉ូហានីទាំងស្រុងនោះទេ។ ការពិតទៅ មុខតំណែងប្រធានាធិបតី នៅអឺរ៉ង់ មិនមែនអាចធ្វើអ្វីបានគ្រប់យ៉ាងនោះទេ។ អំណាចធំៗ មួយចំនួន គឺស្ថិតនៅក្នុងដៃ របស់មគុទេសន៍សាសនាកំពូល គឺលោក អាយ៉ាតូឡា អាលីខាមឺណី ព្រមទាំងបក្សពួកក្រុមម៉ូឡា និងក្រុមទាហានឆ្មាំបដិវត្តអ៊ីរ៉ង់។ ដូចគ្នាដែរ អាជ្ញាធរផ្នែកតុលាការ ក៏ស្ថិតនៅក្នុងដៃក្រុមអភិរក្សនិយមជ្រុល ស្និទ្ធនឹងលោកអាយ៉ាតូឡាដែរ។ ដូច្នេះ មានរឿងជាច្រើន ដែលនៅផុតពីដៃ របស់រដ្ឋាភិបាលលោក ហាសាន់ រ៉ូហានី។ ស្ថានការណ៍ក្រឡាប់ចាក់ បណ្តាលមកពីការសម្រេច របស់លោកដូណាល់ ត្រាំ បំផ្លាចកិច្ចព្រមព្រៀងនុយក្លេអែរ ព្រមទាំងវិបត្តិកូវីដ១៩ គឺវាមិនមែនជាកំហុសរបស់លោក ហាសាន់ រ៉ូហានីទេ។
មិនមែនជាកំហុសទាំងស្រុង របស់លោកហាសាន់ រ៉ូហានីមែនពិត តែយ៉ាងណា ប្រជាជនអ៊ីរ៉ង់ អ្នកមានជីវភាពមធ្យមទូទៅ បានខកចិត្តជាខ្លាំង ជាមួយលោកហាសាន់ រ៉ូហានី។ នេះបើផ្អែកតាមការវិភាគ របស់លោក Thierry Coville។ ពិតមែនថា ប្រជាជនអ៊ីរ៉ង់ដឹងថា លោកហាសាន់ រ៉ូហានី បានរងសំពាធ មិនអាចធ្វើអ្វីបានតាមចិត្ត តែប្រជាជនអ៊ីរ៉ង់ ខកចិត្តដែលឃើញលោកហាសាន់ រ៉ូហានី ទន់ជ្រាយជ្រុលពេក មិនព្រមរឹងមាំ បណ្តោយទៅតាមកម្លាំងបក់បោក របស់ពួកអភិរក្សនិយមជ្រុល។
ដោយឡែក លោក Hossein Kanani Moqadam អ្នកវិភាគនយោបាយ ទំនោរអភិរក្សនិយមម្នាក់ បានលើកឡើងថា គឺលោក ហាសាន់ រ៉ូហានីខ្លួនឯង ដែលបានធ្វើឲ្យអ្វីៗបរាជ័យ ព្រោះលោកលែងទុកចិត្តអ្នកណាទាំងអស់ ក្រៅពីបក្សពួកខ្លួនមួយក្តាប់តូច។ ប្រការនេះ បានធ្វើឲ្យរដ្ឋាភិបាលលោក ត្រូវដើរដល់ផ្លូវទ័លនយោបាយ។
យ៉ាងណាក៏ដោយ នៅចប់អាណត្តិទី២ លោកហាសាន់ រ៉ូហានី បានប្រឹងប្រែងបើកចំហរទ្វារចរចា ជាមួយរដ្ឋាភិបាលថ្មីរបស់អាមេរិក ដែលដឹកនាំដោយលោក ចូ បៃដិន ដើម្បីឈានទៅស្រោចស្រង់កិច្ចព្រមព្រៀងនុយក្លេអ៊ែរ។ លោក Clément Therme អ្នកស្រាវជ្រាវ នៃវិទ្យាស្ថានសកលវិទ្យាល័យអឺរ៉ុប នៅក្រុងហ្វ្លូរ៉ង់ប្រទេសអ៊ីតាលី បានទទួលស្គាល់ថា នេះអាចចាត់ទុកបាន ថាជោគជ័យចុងក្រោយមួយ របស់លោកហាសាន់ រ៉ូហានី មុននឹងផ្ទេរតំណែងទៅឲ្យអ្នកបន្ទាប់។
ដូច្នេះ ជោគវាសនាអនាគតរបស់អ៊ីរ៉ង់ គឺវាអាស្រ័យលើថាតើអ្នកណា ដែលនឹងឈ្នះឆ្នោត នៅថ្ងៃទី ១៨មិថុនា ខាងមុខ។ យោងតាមការស្ទាបស្ទង់មតិ គឺលោក Ebrahim Raïssi អ្នកនយោបាយអភិរក្សនិយមជ្រុល ស្និទ្ធនឹងលោកអាយ៉ាតូឡា អាលីខាមឺណី ដែលមានសង្ឃឹមឈ្នះច្រើន។ លោកស្រី Shadi Sadr ប្រធានអង្គការ Justice for Iran បានលើកឡើងថា បើលោក Ebrahim Raïssi ឈ្នះឆ្នោតអាណត្តិថ្មីមែន នោះអ៊ីរ៉ង់ នឹងកាន់តែលង់ទៅៗ ក្នុងទំនោរអ៊ីស្លាមផ្តាច់ការ ឃ្លាតឆ្ងាយពីបច្ចឹមលោកកាន់តែខ្លាំង។ សេដ្ឋកិច្ច ជីវភាព និងសិទ្ធិសេរីភាពរបស់ប្រជាជនអ៊ីរ៉ង់ គឺនឹងគ្មានពន្លឺសង្ឃឹម ថាអាចបានប្រសើរឡើងឡើយ៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ