លីប៊ី៖ តើការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតី ដើម្បីបើកទំព័រថ្មីកសាងសន្តិភាព អាចធ្វើទៅបានឬមិនបាន?
ចុះផ្សាយនៅថ្ងៃ៖
ស្តាប់ - ០៦:៣២
នៅថ្ងៃទី២៤ធ្នូខាងមុខនេះ យោងតាមការគ្រោងទុក រដ្ឋាភិបាលបណ្តោះអាសន្នលីប៊ី នឹងត្រូវរៀបចំការបោះឆ្នោត ជ្រើសរើសប្រធានាធិបតីថ្មី ដើម្បីឈានទៅបើកទំព័រសករាជ្យ នៃការកសាងសន្តិភាព ក្រោយសង្គ្រាមហែកហួរ អស់ប្រមាណ១០ឆ្នាំមកនេះ។ នៅបាំងមិនដល់១០ថ្ងៃទៀតទេ តែក្តីសង្ឃឹម នៃលទ្ធភាពរៀបចំការបោះឆ្នោតនេះ ហាក់កំពុងតែចុះថយខ្លាំងទៅៗ ដោយសារតែមានឧបសគ្គជាច្រើន ទាំងកត្តាសន្តិសុខ និងនយោបាយ។ តើរដ្ឋាភិបាលបណ្តោះអាសន្នលីប៊ី អាចបំពេញតួនាទីខ្លួនតាមការសន្យា រៀបចំការបោះឆ្នោតនេះ បានដែរឬទេ?
សំណួរកំពុងចោទសួរថា តើនៅថ្ងៃទី២៤ធ្នូខាងមុខនេះ ប្រជាជនលីប៊ី ដែលបានឆ្លងកាត់សង្គ្រាមរ៉ាំរ៉ៃ ប្រមាណ១០ឆ្នាំមកនេះ អាចនឹងទៅសម្តែងមតិ បោះឆ្នោតជ្រើសរើសប្រធានាធិបតីថ្មី ដែរឬទេ? គិតត្រឹមថ្ងៃទី១៥ធ្នូនេះ លទ្ធភាពនៃការរៀបចំការបោះឆ្នោត កំពុងធ្វើឲ្យមានក្តីកង្វល់ជាខ្លាំង ដោយសារតែមានឧបសគ្គជាច្រើន តម្រូវឲ្យរដ្ឋាភិបាលបណ្តោះអាសន្នលីប៊ីដោះស្រាយ។ រហូតមកទល់ពេលនេះ អាជ្ញាធររៀបចំការបោះឆ្នោត នៅតែមិនទាន់ប្រកាស ពីតារាងបេក្ខជនឈ្មោះ ជាផ្លូវការនៅឡើយទេ។
ឧបសគ្គនយោបាយ និងគតិយុត្តិមួយចំនួន ហាក់កំពុងតែចោទឡើងផងដែរ។ លោកមេបញ្ជាការ Khalifa Haftar ដែលកាន់កាប់តំបន់ខាងកើតលីប៊ី បាននឹងកំពុងតែរៀបយុទ្ធសាស្រ្ត ដើម្បីអាចបន្តកាន់អំណាច ក្នុងករណីដែលខ្លួនចាញ់ឆ្នោត។ កាលពីខែកញ្ញា សភាលីប៊ី ដែលមានទីតាំងនៅក្រុង Tobrouk ភាគខាងកើតលីប៊ី បានអនុម័តច្បាប់មួយ ដោយគ្មានឆ្លងកាត់នីតិវិធីបោះឆ្នោតត្រឹមត្រូវ ដែលច្បាប់នោះ បានធានាថា លោកមេបញ្ជាការ Khalifa Haftar នឹងអាចបន្តធ្វើជាអគ្គមេបញ្ជាការកងទ័ពជាតិលីប៊ី ប្រសិនបើលោកម្នាក់នេះ មិនជាប់ឆ្នោត ជាប្រធានាធិបតីទេនោះ។
ក្រៅពីបញ្ហានេះ បញ្ហាសន្តិសុខ ក៏កំពុងតែចោទឡើងខ្លាំងណាស់ដែរ។ នៅតំបន់ភាគខាងកើត និង ផ្នែកខ្លះនៃភាគខាងត្បូង ដែលស្ថិតក្រោមការកាន់កាប់ របស់លោកមេបញ្ជាការ Khalifa Haftar ក្រុមប្រដាប់អាវុធ បានធ្វើសកម្មភាពអាណាធិបតេយ្យ បំភិតបំភ័យជាច្រើនកន្លែង។ ជាក់ស្តែង កាលពីសប្តាហ៍កន្លងទៅ ក្រុមប្រដាប់អាវុធ ដែលជាមនុស្សរបស់លោកមេបញ្ជាការ Khalifa Haftar បានព្យាយាមរារាំង លោក Seif al-Islam Kadhafi កូនប្រុសរបស់អតីតមេដឹកនាំផ្តាច់ការ កាដាហ្វ៊ី មិនឲ្យចូលទៅតុលាការ ក្រុង Sebha ស្ថិតនៅភាគខាងត្បូង ខណៈដែលលោកម្នាក់នេះ មានបំណងចូលទៅដាក់ពាក្យបណ្តឹង ជំទាស់នូវការច្រានចោលបេក្ខភាពឈរឈ្មោះជាប្រធានាធិបតី របស់ខ្លួន។
ករណីអន្តរាគមន៍ កាន់អាវុធឆ្កេងឆ្កាង របស់ក្រុមបក្សពួក លោកមេបញ្ជាការ Khalifa Haftar បែបនេះ កំពុងតែបង្កឲ្យបានការព្រួយបារម្ភជាខ្លាំង ដល់អាជ្ញាធររដ្ឋាភិបាលបណ្តោះអាសន្ន។ អ្នកនយោបាយលីប៊ីខ្លះ បានរិះគន់ លោកមេបញ្ជាការ Khalifa Haftar ថាកំពុងតែក្តោបក្តាប់អំណាច ប្រៀបបីដូចជារបបយោធាផ្តាច់ការ នៅភាគខាងកើតលីប៊ី។ យ៉ាងណាមិញ លោក Khaled Mazen រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ នៃរដ្ឋាភិបាលបណ្តោះអាសន្ន បានបង្ហើបថា លោកបារម្ភណាស់ ខ្លាចថាអាជ្ញាធររដ្ឋ មិនអាចមានលទ្ធភាពការពារ សន្តិសុខ នៅតាមការិយាល័យបោះឆ្នោតបាន។
នៅតាមបណ្តាញសង្គមវិញ មានប្រជាជនលីប៊ី ជាច្រើននាក់ បានអះអាងថា ខ្លួនមិនបានទទួលបណ្ណបោះឆ្នោត ឬ ត្រូវគេបដិសេធ មិនប្រគល់បណ្ណបោះឆ្នោតឲ្យជាដើម។ អ្នកខ្លះទៀត អះអាងថា បណ្ណបោះឆ្នោតរបស់ខ្លួន ត្រូវគេប្រគល់ទៅឲ្យអ្នកផ្សេងទៀត។ ជាងនេះទៀត មានក្រុមប្រដាប់អាវុធ បានចុះមកប្លន់យកបណ្ណបោះឆ្នោត ចំនួនប្រមាណ២៣០០សន្លឹក នៅតាមការិយាល័យបោះឆ្នោត ចំនួន៥ទីតាំង នៅភាគខាងលិចផងដែរ។ ដំណឹងទាំងអស់នេះ បានធ្វើឲ្យមានការបារម្ភ កាន់តែធំឡើងៗ អំពីលទ្ធភាពកើតមានភាពមិនប្រក្រតី លួចបន្លំសន្លឹកឆ្នោត។
គួរកត់សំគាល់ដែរថា លទ្ធភាពនៃការទទួលយកលទ្ធផលឆ្នោត ពីសំណាក់ភាគីនយោបាយ ក៏អាចមានស្តួចស្តើងដែរ។ ការបារម្ភធំបំផុត គឺករណីប្រឆាំង បដិសេធលទ្ធផលឆ្នោត ពីសំណាក់ លោកមេបញ្ជាការ Khalifa Haftar តែម្តង។ រីឯបេក្ខជនម្នាក់ទៀត ឈ្មោះ Seif al-Islam Kadhafi ដែលជាកូនប្រុសរបស់ កាដាហ្វ៊ី តុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិ បានចេញដីកាតាមចាប់ខ្លួន ដោយចោទពីបទឧក្រិដ្ឋប្រឆាំងមនុស្សជាតិ។ ចំណែកលោក Abdelhamid Dbeibah នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃរដ្ឋាភិបាលបណ្តោះអាសន្នវិញ បានសន្យាថា នឹងមិនចូលរួមការបោះឆ្នោតនេះទេ ដើម្បីធានាភាពមិនលម្អៀង នៅក្នុងការរៀបចំការបោះឆ្នោត។
លោក Jamal Benomar អតីតអគ្គលេខាធិការរងអង្គការសហប្រជាជាតិ និងបច្ចុប្បន្ន ជាប្រធានមជ្ឈមណ្ឌលអន្តរជាតិ ដើម្បីការផ្សះផ្សារចរចាគ្នា បានលើកឡើងថា ទោះបីការបោះឆ្នោត នៅថ្ងៃទី២៤ធ្នូ អាចធ្វើទៅបាន ឬមិនបាន តែកាលៈទេសៈពេលនេះ គឺបោះឆ្នោតនេះ មិនទាន់គ្រប់លក្ខណៈពេញលេញ អាចចាត់ទុកបាន ថាជាការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងយុត្តិធម៌បានទេ។
បន្ថែមពីនេះទៀត មានការងារដ៏លំបាកបំផុត ដែលរងចាំអនាគតរដ្ឋាភិបាលថ្មី។ ក្រោមនឹមរបបផ្តាច់ការកាដាហ្វ៊ី ប្រមាណ៤២ឆ្នាំ និងក្រោយមកសង្គ្រាមស៊ីវី អស់១០ឆ្នាំបន្ថែមទៀត លីប៊ីត្រូវតែកសាងរចនាសម្ព័ន្ធសាធារណៈ ឡើងវិញទាំងស្រុង។ ការបង្រួបបង្រួម រៀបចំស្ថាប័នរដ្ឋឲ្យមានដំណើរការ ការរៀបចំកងទ័ពឲ្យមានឯករាជ្យ និងការរៀបចំវិស័យធនាគារជាដើម។ ការចងក្រង តាក់តែងរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មី ដែលរឹងមាំ គឺជារឿងបន្ទាន់បំផុត។ លីប៊ី គ្មានរដ្ឋធម្មនុញ្ញ តាំងតែពីឆ្នាំ១៩៦៩មកម្លេះ បន្ទាប់ពីកាដាហ្វ៊ីបានហែកចោល និងក្តាប់អំណាចតែម្នាក់ឯង។
ការផ្សះផ្សារជាតិ ក៏ត្រូវតែធ្វើឡើងផងដែរ តាមរយៈការស្វែងរកយុត្តិធម៌ ជូនប្រជាជនលីប៊ី ដែលបានរងគ្រោះ ដោយអំពើរំលោភបំពាន អំពើឧក្រិដ្ឋនានា។ យោងតាមរបាយការណ៍មួយ របស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ចេញកាលពីខែតុលាកន្លងទៅ គិតចាប់ពីឆ្នាំ២០១៦មក មានករណីឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ ជាច្រើនករណី បានកើតឡើងនៅលីប៊ី។ ការរំសាយ ដកចេញឲ្យអស់ពីទឹកដីលីប៊ី នូវក្រុមប្រដាប់អាវុធ ទាហានស៊ីឈ្នួលមកពីបរទេស ដែលមានចំនួនប្រមាណ ២ម៉ឺននាក់ ក៏គឺជាដំណាក់កាលមួយ ដែលត្រូវតែធ្វើ ដើម្បីចាប់ផ្តើមកសាងអធិបតេយ្យភាពលីប៊ីឡើងវិញ។
វិបត្តិសេដ្ឋកិច្ច វិបត្តិសង្គម អសន្តិសុខ គ្មានសេវាកម្មរដ្ឋ គ្មានបណ្តាញទឹកស្អាត គ្មានអគ្គិសនីប្រើប្រាស់ គ្មានមន្ទីរពេទ្យ គ្មានសាលារៀន ទាំងអស់នេះ គឺជាជីវិតរស់នៅប្រចាំថ្ងៃ ដ៏សែនលំបាក របស់ប្រជាជនលីប៊ី។ ជាងនេះទៀត ឆ្លងកាត់សង្គ្រាមស៊ីវីល១០ឆ្នាំមកនេះ លីប៊ីបានក្លាយជាដែនដីឆ្លងកាត់ ជង្រុករបស់ក្រុមជួញដូរមនុស្ស ដឹកជញ្ជូនជនភៀសខ្លួន។ ជនអន្តោប្រវេសន៍ រាប់ម៉ឺននាក់ ភាគច្រើនមកពីតំបន់អាហ្វ្រិក ខាងត្បូងសមុទ្រខ្សាច់សាហារ៉ា ត្រូវបានឈ្មួញទុច្ចរិត មានប្រភពនៅលីប៊ី កេងប្រវញ្ច ចាប់បង្ឃាំង ជម្រិតទារប្រាក់ មុននឹងដឹកពួកគេតាមទូក យកទៅចោលកណ្តាលសមុទ្រមេឌីទែរ៉ាណេ ដោយឥតធម៌មេត្តា៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ