ពលរដ្ឋទុយនីស៊ីបោះឆ្នោតប្រជាមតិលើរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មី ដែលផ្តល់អំណាចសឹងទាំងស្រុងទៅឲ្យប្រធានាធិបតី
ចុះផ្សាយនៅថ្ងៃ៖
ស្តាប់ - ០៦:០៩
ថ្ងៃចន្ទ ទី២៥កក្កដា ប្រជាពលរដ្ឋទុយនីស៊ី បានចូលរួមបោះឆ្នោតប្រជាមតិ ដើម្បីសម្រេចចិត្ត ទទួលឬមិនទទួលយករដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មី។ គម្រោងរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីនេះ ត្រូវបានផ្តួចផ្តើមនិងតាក់តែងឡើង ដោយលោកប្រធានាធិបតី កាអ៊ីស សាអ៊ីដ (Kais Saied) ដែលលោកម្នាក់នេះអះអាងថា គឺដើម្បីបិទបញ្ចប់វិបត្តិនយោបាយ និងឈានទៅបើកទំព័រសករាជ្យថ្មី ក្នុងការដឹកនាំប្រទេសឲ្យរីកចម្រើន។ តែយ៉ាងណា គណបក្សប្រឆាំង ព្រមទាំងអង្គការសង្គមស៊ីវីល បានសំឡឹងឃើញថា រដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីនេះ មានខ្លឹមសារប្រមូលផ្តុំអំណាច ឲ្យទៅប្រធានាធិបតីសឹងតែទាំងស្រុង ដែលអាចធ្វើឲ្យទុយណេស៊ី វិលត្រលប់ទៅរករបបផ្តាច់ការឡើងវិញ។
នៅដើមឆ្នាំ២០១១ ប្រជាពលរដ្ឋទុយនីស៊ី បានងើបបះបោរ ប្រឆាំងនឹងរបបដឹកនាំផ្តាច់ការ ពុករលួយបក្សពួកនិយម។ សេចក្តីក្លាហានរបស់ប្រជាជនទុយនីស៊ី បានបង្កើតឲ្យមានចលនាបដិវត្ត បន្តបន្តាប់គ្នា នៅតាមបណ្តាប្រទេសអារ៉ាប់ផ្សេងៗទៀត។ ១១ឆ្នាំក្រោយមក ទុយនីស៊ី នៅមិនទាន់ភប់ប្រសប់ នឹងស្ថិរភាពនយោបាយនៅឡើយទេ ខណៈវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចនិងសង្គម កាន់តែផុងជ្រៅទៅៗ។
លោកប្រធានាធិបតីទុយនីស៊ីបច្ចុប្បន្ន កាអ៊ីស សាអ៊ីដ (Kais Saied) បានផ្តួចផ្តើមគំនិតតាក់តែងរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មី ដើម្បីរៀបចំស្តារប្រទេស ឲ្យងើបផុតពីវិបត្តិ។ គឺនៅថ្ងៃចន្ទ ទី២៥កក្កដាម្សិលមិញ ដែលប្រជាពលរដ្ឋទុយនីស៊ីប្រមាណជាង៩លាននាក់ ត្រូវចូលរួមសម្តែងមតិ ក្នុងការបោះឆ្នោតប្រជាមតិ សម្រេចយល់ព្រម ឬមិនយល់ព្រម លើគម្រោងអត្ថបទរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីនេះ។
លោកប្រធានាធិបតី កាអ៊ីស សាអ៊ីដ បានអះអាងថា ការដឹកនាំកន្លងមក បានជាប់គាំងមិនទៅមុខ ប្រទេសជាតិគ្មានការរីកចម្រើន ក៏ព្រោះតែសភានិងរដ្ឋាភិបាល មិនត្រូវគ្នា ប្រឆាំងគ្នា ធ្វើឲ្យរាំងស្ទះកិច្ចការទាំងអស់។ សម្រាប់លោក រដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មី នឹងឈានទៅបើកទំព័រសាធារណរដ្ឋទុយនីស៊ីថ្មី ដែលឈរលើសេរីភាពពិតប្រាកដ យុត្តិធម៌ពិតប្រាកដ ព្រមទាំងស្តារត្រលប់មកវិញនូវមុខមាត់កិត្តិយស ភាពថ្លៃថ្នូរបស់ជាតិ។
តែយ៉ាងណាក៏ដោយ គម្រោងរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីរបស់លោកប្រធានាធិបតី កាអ៊ីស សាអ៊ីដ ត្រូវបានមតិជាច្រើនបង្ហាញការបារម្ភ ថាវាមានទំនោរផ្តាច់ការ ប្រមូលផ្តុំអំណាចខ្លាំងជ្រុលហួសហេតុ ទៅក្នុងដៃរបស់ប្រធានាធិបតី។ គណបក្សប្រឆាំងទុយនីស៊ី ជាច្រើនគណបក្ស បានធ្វើបាតុកម្មបង្ហាញការជំទាស់ ព្រមទាំងបានអំពាវនាវឲ្យប្រជាជនធ្វើពហិកា កុំចូលរួមក្នុងការបោះឆ្នោតប្រជាមតិនេះ។ តែទន្ទឹមគ្នានេះ គេសង្កេតឃើញថា គណបក្សប្រឆាំងទាំងអស់ គ្មានការសាមគ្គីគ្នា រួមកម្លាំងគ្នាតែមួយ ទេ ដែលធ្វើឲ្យក្រុមរបស់លោកប្រធានាធិបតី កាអ៊ីស សាអ៊ីដ នៅតែមានប្រៀប។
គួរបញ្ជាក់ថា ក្រៅពីគណបក្សនយោបាយប្រឆាំង អង្គការសង្គមស៊ីវីលជាច្រើន បានបង្ហាញក្តីបារម្ភ ទាក់ទិននឹងរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីនេះ ព្រោះអំណាចប្រមូលផ្តុំនៅតែក្នុងដៃប្រធានាធិបតី។ យោងតាមខ្លឹមសារនៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញនេះ ប្រធានាធិបតីមានសិទ្ធិតែងតាំង និងដកហូតតំណែង សមាសភាពរដ្ឋាភិបាលទាំងស្រុង ទាំងនាយករដ្ឋមន្ត្រី ទាំងរដ្ឋមន្ត្រី ដោយមិនចាំបាច់ឆ្លងកាត់ ការបោះឆ្នោតផ្តល់សេចក្តីទុក្ខចិត្តពីសភាឡើយ។ ជាងនេះទៀត ប្រធានាធិបតីមានអំណាចធ្វើច្បាប់ និងស្នើគម្រោងច្បាប់ ទៅកាន់សភា ឲ្យបោះឆ្នោតបន្ទាន់ ទៅតាមការចង់បានរបស់ខ្លួន។ ស្ថាប័នសភាមួយទៀតតំណាងឲ្យតំបន់នីមួយៗ នឹងត្រូវបង្កើតឡើងផងដែរ ដើម្បីបង្កើតតុល្យការជាមួយសភាតំណាងរាស្រ្ត ដែលមាននាពេលបច្ចុប្បន្ន។
យ៉ាងណាមិញ លោក Sadok Belaïd ដែលធ្លាប់ត្រូវបានលោកប្រធានាធិបតី កាអ៊ីស សាអ៊ីដ ផ្តល់មុខនាទីក្នុងការដឹកនាំការតាក់តែងរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីនេះ បានសម្រេចចិត្តចាកចេញពីមុខងារនេះ បន្ទាប់ពីលោកមិនពេញចិត្តចំពោះខ្លឹមសារនៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មី។ អ្នកជំនាញច្បាប់រូបនេះ បានលើកឡើងថា រដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីដែលលោក កាអ៊ីស សាអ៊ីដ ចង់បាន នឹងបើកផ្លូវឲ្យទុយនីស៊ី ដើរឆ្ពោះទៅកាន់របបផ្តាច់ការ។
សូមរំលឹកថា លោកប្រធានាធិបតី កាអ៊ីស សាអ៊ីដ ធ្លាប់បានទទួលប្រជាប្រិយភាពជាខ្លាំង ពីសំណាក់ប្រជាពលរដ្ឋទុយនីស៊ី។ ក៏ប៉ុន្តែប្រមាណមួយឆ្នាំមកនេះ ប្រជាប្រិយភាពនេះ បានធ្លាក់ចុះ បន្ទាប់ពីគេបានសង្កេតឃើញថា លោកប្រធានាធិបតីវ័យ៦៤ឆ្នាំរូបនេះ មានទំនោររឹងរូស បែបផ្តាច់ការនិយម។ កាលពីចុងខែកក្កដាឆ្នាំ២០២១ ដោយឈរលើមូលហេតុជាប់គាំងនយោបាយ លោកប្រធានាធិតបីរូបនេះ បានសម្រេចដកហូតនាយករដ្ឋមន្ត្រីពីតំណែង និងបានរំលាយសភាចោលថែមទៀតផង។
ដោយឡែក សម្រាប់អ្នកវិភាគមួយចំនួន គឺគេមិនអាចប្រៀបធៀប លោក កាអ៊ីស សាអ៊ីដ ទៅនឹងប្រធានាធិបតីផ្តាច់ការមុនៗ របស់ទុយនីស៊ីទេ ព្រោះថាលោក កាអ៊ីស សាអ៊ីដ មិនមានទំនោរបក្សពួកនិយម រាប់អានតែពួកអ្នកមានៗ ឬមហាសេដ្ឋីធំៗនោះឡើយ។ វាសនាអនាគតរបស់ទុយនីស៊ី នៅក្នុងក្របខណ្ឌរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មី គឺនឹងមានទម្រង់ជារបបនយោបាយប្រធានាធិបតី អំណាចខ្លាំងពេញដៃ បែបប្រជាភិថុត ហើយសមត្ថកិច្ចនគរបាល មានអំណាចកាន់តែខ្លាំង ទៅលើពលរដ្ឋស្លូតត្រង់។
លោក Youssef Cherif អ្នកស្រាវជ្រាវម្នាក់នៅទុយនីស៊ីបានលើកឡើងថា សម្រាប់កាលៈទេសៈពេលនេះ គេមិនទាន់អាចនិយាយបានថា លោកប្រធានាធិបតី កាអ៊ីស សាអ៊ីដ ជាមនុស្សផ្តាច់ការនោះឡើយ ព្រោះថាប្រជាជននៅមានសិទ្ធិសេរីភាព អាចបញ្ចេញមតិដោយសេរី ជាក់ស្តែងតាមរយៈការបោះឆ្នោតប្រជាមតិលើរដ្ឋធម្មនុញ្ញនាពេលនេះ។ តែអ្វីដែលគួរបារម្ភ និងចោទសួរ គឺទៅថ្ងៃអនាគត ក្រោយលោក កាអ៊ីស សាអ៊ីដ អស់អំណាច តើទុយនីស៊ីនឹងដើរទៅផ្លូវណា។ រដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីដែលប្រមូលអំណាចផ្តល់ទៅក្នុងដៃប្រធានាធិបតីតែមួយ គឺវាអាចជាទ្វារចំហ បើកឆ្ពោះទៅកាន់របបផ្តាច់ការជាក់ជាមិនខានទេ។
បើតាមប៉ាន់ស្មាន នៅក្នុងការធ្វើប្រជាមតិទទួលយករដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីនេះ គឺសំឡេងឆ្នោតយល់ព្រមប្រាកដជាឈ្នះ បើទោះបីអត្រាអ្នកចូលរួមបោះឆ្នោត អាចមានចំនួនទាបក៏ដោយ។ ជំហានបន្ទាប់ និងដែលជាការងារធំដ៏លំបាក សម្រាប់លោកប្រធានាធិបតី កាអ៊ីស សាអ៊ីដ គឺការស្តារសេដ្ឋកិច្ច លើកកំពស់ជីវភាពប្រជាពលរដ្ឋទុយនីស៊ី។ ប្រទេសនេះមានបំណុល លើសចំនូលដុលក្នុងស្រុក ហើយបច្ចុប្បន្ន កំពុងតែចរចាជាមួយមូលនិធិរូបិយវត្ថុអន្តរជាតិ ដើម្បីទទួលបានកម្ចីបន្ថែមយកមកចំណាយក្នុងស្រុក។
ដោយសារតែវិបត្តិកូវីដ១៩ផង និងវិបត្តិសង្គ្រាមនៅអ៊ុយក្រែនផង ទុយនីស៊ី កំពុងតែឆ្លងកាត់បញ្ហាប្រឈមធ្ងន់ធ្ងរបំផុត។ អត្រាអត់ការងារធ្វើក្នុងចំណោមយុវជន មានដល់ទៅ៤០% ខណៈអតិផរណាឡើងខ្ពស់ស្រឺតៗ ធ្វើឲ្យប្រជាជនទុយនីស៊ីដែលមានជីវភាពក្រីក្រ ឡើងដល់ចំនួន៤លាននាក់។ បើជីវភាពប្រជាជនមិនប្រសើរឡើង លោកប្រធានាធិបតី កាអ៊ីស សាអ៊ីដ អាចនឹងប្រឈមនឹងការចុះផ្លូវតវ៉ាជាក់ជាមិនខាន ទៅថ្ងៃខាងមុខ បើទោះបីជាមានរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីការពារខ្លួនក៏ដោយ៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ