តើសន្ធិសញ្ញាកាត់បន្ថយសព្វាវុធនុយក្លេអ៊ែរ New START ចែងពីអ្វីខ្លះ?
ចុះផ្សាយនៅថ្ងៃ៖
ស្តាប់ - ០៤:១២
កាលពីថ្ងៃចន្ទ ៨សីហា នៅក្នុងបរិបទនៃសង្គ្រាមអ៊ុយក្រែន និងទណ្ឌកម្មពីសំណាក់លោកខាងលិច រុស្ស៊ីបានប្រកាសផ្អាកមិនឲ្យអាមេរិកចូលទៅត្រួតពិនិត្យសព្វាវុធនុយក្លេអ៊ែរ ដែលជាប្រតិបត្តិការត្រួតពិនិត្យសព្វាវុធនុយក្លេអ៊ែរគ្នាទៅវិញ ដូចដែលមានចែងនៅក្នុងសន្ធិសញ្ញាកាត់បន្ថយអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ ដែលគេហៅជាភាសាអង់គ្លេសថា « New START »។ តើសន្ធិសញ្ញា « New START » នេះ គឺជាអ្វី ហើយមានចែងអំពីអ្វីខ្លះ?
« START » គឺមកពីពាក្យពេញជាភាសាអង់គ្លេសថា « Strategic Arms Reduction Treaty » ដែលយើងអាចបកប្រែដោយត្រង់ជាភាសាខ្មែរថា “សន្ធិសញ្ញាកាត់បន្ថយសព្វាវុធយុទ្ធសាស្រ្ត”។ ក៏ប៉ុន្តែ នៅក្នុងភាសាបច្ចេកទេសសព្វាវុធ ពាក្យថា « Strategic » នេះ គឺគេតែងតែសំដៅទៅលើសព្វាវុធនុយក្លេអ៊ែររយៈចម្ងាយឆ្ងាយ។ ដូច្នេះ សន្ធិសញ្ញា START គឺជាសន្ធិសញ្ញាកាត់បន្ថយសព្វាវុធនុយក្លេអ៊ែររយៈចម្ងាយឆ្ងាយ។ សន្ធិសញ្ញានេះត្រូវបានចុះជាលក្ខណៈទ្វេភាគី រវាងសហរដ្ឋអាមេរិក និងរុស្ស៊ី។
សន្ធិសញ្ញា START នេះ ត្រូវបានចុះហត្ថលេខាជាលើកដំបូង កាលពីឆ្នាំ១៩៩១ (រវាងលោកចច ប៊ូស និងលោកហ្កូបាឆូវ) ហើយក្រោយពីសន្ធិសញ្ញា START-I ផុតសុពលភាព នៅឆ្នាំ២០០៩ ទើបសន្ធិសញ្ញាថ្មី ដែលគេហៅថា « New START » ត្រូវបានចុះ នៅឆ្នាំ២០១០ (រវាងលោកអូបាម៉ា និងលោកមេដវេដេវ)។
ក្រោយពីចុះហត្ថលេខា និងការផ្តល់សច្ចាប័នដោយភាគីទាំងពីរ សន្ធិសញ្ញា New START បានចាប់ផ្តើមចូលជាធរមាន នៅឆ្នាំ២០១១ សម្រាប់រយៈពេល ១០ឆ្នាំ ដោយត្រូវផុតនៅឆ្នាំ២០២១ ក៏ប៉ុន្តែ ត្រូវបានពន្យារសុពលភាពរយៈពេល ៥ឆ្នាំបន្ថែម រហូតដល់ឆ្នាំ២០២៦ខាងមុខ។
ចំណុចគន្លឹះ នៃសន្ធិសញ្ញា New START នេះ គឺការចែងដាក់កម្រិតឲ្យភាគីនីមួយៗ ទាំងរុស្ស៊ី និងទាំងអាមេរិក អាចដាក់ពង្រាយក្បាលគ្រាប់នុយក្លេអ៊ែររយៈចម្ងាយឆ្ងាយ បានយ៉ាងច្រើនបំផុត ត្រឹម ១ ៥៥០គ្រាប់ប៉ុណ្ណោះ សម្រាប់ប្រទេសនីមួយៗ។
គួរកត់សម្គាល់ថា ក្បាលគ្រាប់នុយក្លេអ៊ែរដែលដាក់ពង្រាយ (Deployed Warheads) ដែលគេកម្រិតចំនួន នៅក្នុងសន្ធិសញ្ញា New START នេះ គឺសំដៅទៅលើក្បាលគ្រាប់ដែលបំពាក់នៅលើមីស៊ីលបាលីស្ទិកអន្តរទ្វីប (ទោះជាមីស៊ីលដែលបាញ់ចេញពីដី ឬមីស៊ីលបាញ់ចេញពីនាវាមុជទឹក) និងក្បាលគ្រាប់ ដែលរក្សាទុកនៅមូលដ្ឋានយន្តហោះទម្លាក់គ្រាប់បែកនុយក្លេអ៊ែរ ក៏ប៉ុន្តែ មិនរាប់បញ្ចូលក្បាលគ្រាប់នុយក្លេអ៊ែរ ដែលរក្សាទុកនៅក្នុងឃ្លាំង ដែលជាស្តុកបមុ្រង។
ចំនួនក្បាលគ្រាប់នុយក្លេអ៊ែរដែលដាក់ពង្រាយ ហើយដែលត្រូវរាប់បញ្ចូលទៅក្នុងចំនួនអតិបរមា ១ ៥៥០គ្រាប់ នៅក្នុងសន្ធិសញ្ញា New START នេះ ទៀតសោត ក៏មានរបៀបរាប់ផ្សេងៗគ្នាផងដែរ អាស្រ័យថា តើក្បាលគ្រាប់នុយក្លេអ៊ែរនោះត្រូវដាក់ពង្រាយលើមីស៊ីលបាលីស្ទិកអន្តរទ្វីប ឬនៅលើយន្តហោះទម្លាក់គ្រាប់បែក។
ក្នុងករណីមីស៊ីលបាលីស្ទិកអន្តរទ្វីប (ទោះជាមីស៊ីលដែលបាញ់ចេញពីដី ឬមីស៊ីលបាញ់ចេញពីនាវាមុជទឹក) ដែលមីស៊ីលមួយដើមៗ អាចបំពាក់ក្បាលគ្រាប់នុយក្លេអ៊ែរបានច្រើនគ្រាប់ គេត្រូវរាប់ចំនួនក្បាលគ្រាប់នុយក្លេអ៊ែរនីមួយៗ ដែលបំពាក់លើមីស៊ីល។ ផ្ទុយទៅវិញ ក្នុងករណីយន្តហោះទម្លាក់គ្រាប់បែកនុយក្លេអ៊ែរ បើទោះបីជាយន្តហោះមួយគ្រឿងអាចផ្ទុកក្បាលគ្រាប់នុយក្លេអ៊ែរបានច្រើនគ្រាប់ ក៏ប៉ុន្តែ គេត្រូវរាប់ចំនួនយន្តហោះ ពោលគឺ គេកំណត់ថា យន្តហោះទម្លាក់គ្រាប់បែកនុយក្លេអ៊ែរមួយគ្រឿង គឺស្មើនឹងគ្រាប់បែកនុយក្លេអ៊ែររយៈចម្ងាយឆ្ងាយមួយគ្រាប់។
ក្រៅពីចំនួនក្បាលគ្រាប់នុយក្លេអ៊ែរ សន្ធិសញ្ញា New START ក៏មានចែងកំណត់ផងដែរ អំពីចំនួនមីស៊ីល និងយន្តហោះទម្លាក់គ្រាប់បែកនុយក្លេអ៊ែរ ដោយភាគីម្ខាងៗ អាចមានយ៉ាងច្រើនបំផុតត្រឹម ៨០០ តែប៉ុណ្ណោះ ដោយបូកសរុបបញ្ចូលគ្នា ទាំងមីស៊ីលបាលីស្ទិកអន្តរទ្វីប និងយន្តហោះទម្លាក់គ្រាប់បែកនុយក្លេអ៊ែរ។
យោងតាមសន្ធិសញ្ញា New START នេះ រុស្ស៊ី និងអាមេរិក ត្រូវកាត់បន្ថយចំនួនក្បាលគ្រាប់នុយក្លេអ៊ែរ ព្រមទាំងចំនួនមីស៊ីល និងយន្តហោះទម្លាក់គ្រាប់បែកនុយក្លេអ៊ែរឲ្យមកនៅក្នុងដែនកំណត់ នៅយ៉ាងយូរបំផុត រយៈពេល ៧ឆ្នាំ ក្រោយសន្ធិសញ្ញាចូលជាធរមាន ពោលគឺ នៅត្រឹមឆ្នាំ២០១៨កន្លងទៅ។
គិតមកទល់នឹងឆ្នាំ២០២១កន្លងទៅនេះ យោងតាមតួលេខរបស់សមាគមតាមដានការគ្រប់គ្រងសព្វាវុធ ឈ្មោះ « Arms Control » រុស្ស៊ីមានក្បាលគ្រាប់នុយក្លេអ៊ែរ ទាំងក្បាលគ្រាប់ដែលដាក់ពង្រាយ និងក្បាលគ្រាប់ ដែលនៅក្នុងស្តុក គិតជាសរុប ៦ ២៥៧គ្រាប់ ចំណែកសហរដ្ឋអាមេរិក មាន ៥ ៥៥០គ្រាប់។ ក្នុងចំណោមនោះ ក្បាលគ្រាប់នុយក្លេអ៊ែររយៈចម្ងាយឆ្ងាយ ដែលត្រូវដាក់ពង្រាយ គឺមាន ១ ៤៥៨គ្រាប់ សម្រាប់រុស្ស៊ី និង ១ ៣៨៩គ្រាប់ សម្រាប់សហរដ្ឋអាមេរិក ពោលគឺ ភាគីទាំងពីរសុទ្ធតែមានចំនួនក្បាលគ្រាប់នុយក្លេអ៊ែររយៈចម្ងាយឆ្ងាយ ក្នុងដែនកំណត់នៃសន្ធិសញ្ញា New START៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ