ប្រែប្រួលអាកាសធាតុ៖ តើតុលាការអន្តរជាតិអាចជាដំណោះស្រាយ?
ចុះផ្សាយនៅថ្ងៃ៖
ស្តាប់ - ០៤:១៤
ប្រទេសវ៉ានូអាទូ ដែលជាកូនកោះតូចមួយ នៅកណ្តាលមហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិក ហើយដែលជាប្រទេសកំពុងប្រឈមខ្លាំងនឹងការឡើងកម្តៅផែនដី បានផ្តួចផ្តើមគំនិតយកសំណុំរឿងប្រែប្រួលអាកាសធាតុ ទៅកាន់តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិក្រុងឡាអេ។ ការផ្តួចផ្តើមគំនិត ដែលត្រូវបានធ្វើឡើង តាំងពីឆ្នាំ២០២១កន្លងទៅ ហាក់កំពុងតែមានពន្លឺ ក្រោយពីទទួលបាននូវការគាំទ្រពីប្រទេសកាន់តែច្រើន។ តើបណ្តឹងទៅកាន់តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិនេះ ពិតជាអាចជាដំណោះស្រាយ ជំរុញឲ្យបង្កើនវិធានការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងការឡើងកម្តៅផែនដីបានមែនឬក៏យ៉ាងណា?
ដំណើរការនីតិវិធី នៅចំពោះមុខតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ អាចធ្វើឡើង នៅក្នុងក្របខណ្ឌនៃយុត្តាធិការចំនួនពីរ។ ទីមួយ ការជំនុំជម្រះទៅលើវិវាទ រវាងរដ្ឋ និងរដ្ឋ និងទីពីរ ការផ្តល់យោបល់ផ្លូវច្បាប់។ បណ្តឹងក្នុងក្របខណ្ឌនៃនីតិវិធីទីពីរនេះហើយ ដែលប្រទេសវ៉ានូអាទូ ផ្តួចផ្តើមគំនិត ចង់ដាក់ជូនទៅកាន់តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ ដោយចង់ស្នើសុំឲ្យតុលាការផ្តល់យោបល់ផ្លូវច្បាប់ ទៅលើចំណុចចម្បងៗចំនួនពីរ។
ទីមួយ ចង់ឲ្យតុលាការបំភ្លឺ ជុំវិញសិទ្ធិ និងកាតព្វកិច្ចរបស់រដ្ឋ នៅក្នុងក្របខណ្ឌនៃច្បាប់អន្តរជាតិ ទាក់ទងទៅនឹងផលប៉ះពាល់អវិជ្ជមាន ដែលបង្កឡើងដោយការឡើងកម្តៅផែនដី។
ទីពីរ ចង់ឲ្យតុលាការបំភ្លឺ ជុំវិញទំនាក់ទំនង រវាងផលប៉ះពោលដោយការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ និងសិទ្ធិមនុស្សជាមូលដ្ឋាន ក៏ដូចជា អំពីការទទួលខុសត្រូវរបស់បណ្តាប្រទេសដែលជាមេក្លោងខាងបញ្ចេញឧស្ម័នផ្ទះកញ្ចក់ ទាំងកាលពីអតីតកាល បច្ចុប្បន្ន និងទៅថ្ងៃអនាគត។
ចំណុចទីពីរនេះហើយ ដែលអាចជាបញ្ហាខ្ទាស់ ដោយសារតែបណ្តាប្រទេសអភិវឌ្ឍជាច្រើន តែងតែបាននាំគ្នាបង្ហាញនូវជំហរជំទាស់ទៅនឹងគោលការណ៍ទទួលខុសត្រូវជាប្រវត្តិសាស្រ្ត នៅក្នុងការបញ្ចេញឧស្ម័នដែលនាំឲ្យឡើងកម្តៅភពផែនដី។
សំណួរសួរថា តើនៅក្នុងលក្ខខណ្ឌបែបណា ដែលបណ្តឹងទៅតាមការផ្តួចផ្តើមគំនិតរបស់ប្រទេសវ៉ានូអាទូនេះ អាចត្រូវតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិទទួលយកបាន?
ខុសពីនីតិវិធី ជំនុំជម្រះលើវិវាទ រវាងរដ្ឋ និងរដ្ឋ ដែលបណ្តឹងត្រូវធ្វើឡើងដោយរដ្ឋ នីតិវិធីស្នើសុំយោបល់ផ្លូវច្បាប់វិញ បណ្តឹងចាំបាច់ត្រូវតែធ្វើឡើង ដោយស្ថាប័នមួយចំនួន ដែលបានកំណត់រួចជាស្រេច នៅក្នុងលក្ខន្តិកៈរបស់តុលាការ។
នេះមានន័យថា ប្រទេសវ៉ានូអាទូមិនអាចដាក់ពាក្យបណ្តឹង ដោយខ្លួនឯងបាននោះទេ គឺចាំបាច់ត្រូវតែមានសេចក្តីសម្រេច ពីស្ថាប័នណាមួយ ដែលស្ថិតនៅក្នុងបញ្ជីឈ្មោះស្ថាប័នមានសិទ្ធិស្នើសុំយោបល់ផ្លូវច្បាប់ពីតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ ដោយក្នុងចំណោមស្ថាប័ននោះ គឺរួមមានជាអាទិ៍ ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខ និងមហាសន្និបាតអ.ស.ប.។
ច្រកចេញ តាមរយៈក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអ.ស.ប គឺជារឿងដែលពិបាកនឹងអាចទៅរួច ដោយសារតែមានសិទ្ធិវ៉េតូ ពីប្រទេសសមាជិកអចិន្រ្តៃយ៍ទាំង ៥ ជាពិសេស មានប្រទេសសមាជិិកអចិន្រ្តៃយ៍ពីរ គឺសហរដ្ឋអាមេរិក និងចិន ដែលសុទ្ធសឹងជាប្រទេសបញ្ចេញឧស្ម័នច្រើនជាងគេបំផុតនៅលើពិភពលោក។
ក៏ប៉ុន្តែ នៅក្នុងមហាសន្និបាតអ.ស.ប.វិញ គឺខុសគ្នា ដោយសារតែប្រទេសជាសមាជិកនីមួយៗសុទ្ធតែមានសំឡេងឆ្នោតស្មើៗគ្នា ដោយគ្មានប្រទេសណាមួយមានសិទ្ធិវ៉េតូនោះទេ។ តាមរយៈមហាសន្និបាតអ.ស.ប.នេះហើយ ដែលការផ្តួចផ្តើមគំនិតរបស់ប្រទេសវ៉ានូអាទូ ត្រូវបានចាប់ផ្តើមជាផ្លូវការ កាលពីពីរសប្តាហ៍មុន ដោយការបោះឆ្នោតទៅលើការផ្តួចផ្តើមគំនិតនេះ ត្រូវគេគ្រោងធ្វើ នៅក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានខែខាងមុខ។
សេចក្តីសម្រេចស្នើសុំយោបល់ផ្លូវច្បាប់ពីតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិនេះទាមទារឲ្យមានការអនុម័តត្រឹមសំឡេងភាគច្រើន ពោលគឺ ត្រូវការសំឡេងគាំទ្រពីប្រទេសតែ ៩៧ប៉ុណ្ណោះ ក្នុងចំណោមប្រទេសទាំង ១៩៣ជាសមាជិកអ.ស.ប. ហើយគិតមកទល់នឹងពេលនេះ មានប្រទេសចំនួន ៨៥ ហើយ ដែលបានបង្ហាញជំហរគាំទ្រការផ្តួចផ្តើមគំនិតនេះ។ នេះបើយោងតាមការអះអាងរបស់ប្រធានាធិបតីវ៉ានូអាទូ កាលពីថ្ងៃអង្គារ នៅក្នុងអំឡុងសន្និសីទអ.ស.ប. ស្តីពីអាកាសធាតុ នៅក្នុងប្រទេសអេហ្ស៊ីប។
គួរបញ្ជាក់ថា ខុសពីសាលដីកា នៅក្នុងនីតិវិធី ជំនុំជម្រះលើវិវាទ រវាងរដ្ឋ យោបល់ផ្លូវច្បាប់របស់តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ មិនមានអំណាចតាមផ្លូវច្បាប់ចាប់បង្ខំឲ្យប្រទេសសមាជិកត្រូវតែអនុវត្តតាមនោះទេ។ ក៏ប៉ុន្តែ បើទោះជាគ្មានអំណាចតាមផ្លូវច្បាប់ តែវាអាចជាសម្ពាធខាងផ្លូវនយោបាយ និងការទូតដ៏ចម្បងមួយ ហើយបន្ថែមពីលើនេះទៅទៀត យោបល់របស់តុលាការអន្តរជាតិនេះ ក៏អាចជាមូលដ្ឋានដ៏សំខាន់មួយផងដែរ ដែលអាចឲ្យស្ថាប័នតុលាការផ្សេងទៀតយកលំនាំតាម ជាពិសេស តុលាការជាតិនៅក្នុងប្រទេសនីមួយៗ ដែលសេចក្តីសម្រេចមានសិទ្ធិអំណាចចាប់បង្ខំឲ្យអនុវត្ត នៅក្នុងក្របខណ្ឌប្រទេសរបស់ខ្លួន៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ