តើវិបត្តិអាកាសធាតុនិងជីវៈចម្រុះមានទំនាក់ទំនងនឹងគ្នាបែបណាខ្លះ?
ចុះផ្សាយនៅថ្ងៃ៖
ស្តាប់ - ០៤:៥៣
គិតមកទល់នឹងសព្វថ្ងៃនេះ កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងជាលក្ខណៈអន្តរជាតិ នៅក្នុងការដោះស្រាយវិបត្តិអាកាសធាតុ និងវិបត្តិជីវៈចម្រុះ ត្រូវបានធ្វើឡើង នៅក្នុងក្របខណ្ឌដាច់ដោយឡែកពីគ្នា។ ក៏ប៉ុន្តែ មានអ្នកវិទ្យាសាស្រ្តកាន់តែច្រើនឡើង អំពាវនាវឲ្យដាក់បញ្ហានេះបញ្ចូលគ្នា ហើយស្វែងរកដំណោះស្រាយរួមគ្នា ដោយសារតែគេយល់ថា វិបត្តិទាំងពីរនេះមានទំនាក់ទំនងគ្នាយ៉ាងជិតដោយមិនអាចផ្តាច់ពីគ្នាបាន។ តើវិបត្តិអាកាសធាតុ និងវិបត្តិជីវៈចម្រុះនេះជាប់ទាក់ទងគ្នាបែបណាខ្លះ?
អស់រយៈពេលជាច្រើនទសវត្សរ៍មកហើយ ដែលវិបត្តិអាកាសធាតុ និងវិបត្តិជីវៈចម្រុះ ត្រូវបានគេដាក់នៅក្នុងយន្តការអន្តរជាតិពីរដាច់ពីគ្នា គ្រប់គ្រងដោយអនុសញ្ញាអន្តរជាតិពីរផ្សេងគ្នា ចរចាក្នុងសន្និសីទប្រចាំឆ្នាំពីរផ្សេងគ្នា ហើយមានក្រុមស្រាវជ្រាវវិទ្យាសាស្រ្តពីរដាច់ពីគ្នា។
ខាងផ្នែកអាកាសធាតុ គ្រប់គ្រងដោយអនុសញ្ញាក្របខ័ណ្ឌសហប្រជាជាតិស្តីពីការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ (United Nations Framework Convention on Climate Change) ដែលនៅឆ្នាំ២០២២នេះ បានបើកធ្វើសន្និសីទប្រចាំឆ្នាំ ហៅកាត់ថា COP27 នៅក្នុងប្រទេសអេហ្ស៊ីប ហើយមានក្រុមអ្នកជំនាញអន្តររដ្ឋាភិបាលខាងអាកាសធាតុ ហៅកាត់ថា IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change) ឬហៅកាត់ជាភាសាបារាំងថា GIEC។
ខាងផ្នែកជីវៈចម្រុះវិញ គ្រប់គ្រងដោយអនុសញ្ញាអ.ស.ប.ស្តីពីជីវៈចម្រុះ (UN Convention on Biological Diversity) ដោយសន្និសីទប្រចាំឆ្នាំ២០២២ ឬ COP15 ត្រូវបានរៀបចំធ្វើនៅក្នុងទីក្រុងម៉ុងរេអាល់ ប្រទេសកាណាដា ហើយមានក្រុមជំនាញអន្តររដ្ឋាភិបាលខាងជីវៈចម្រុះ ហៅកាត់ជាភាសាអង់គ្លេសថា IPBES (Intergovernmental Science-Policy Platform on Biodiversity and Ecosystem Services)។
បច្ចុប្បន្ននេះ មានមតិជាច្រើនលើកឡើងថា វិបត្តិអាកាសធាតុ និងជីវៈចម្រុះ មានទំនាក់ទំនងប្រទាក់ក្រឡាគ្នា ហើយមានឥទ្ធិពលទៅលើគ្នាទៅវិញទៅមក ដូច្នេះ គេមិនគួរពុះចែកបញ្ហានេះជាពីរដាច់ពីគ្នាបែបនេះនោះទេ។ ផ្ទុយទៅវិញ វាគួរតែត្រូវដោះស្រាយព្រមគ្នា នៅក្នុងយន្តការតែមួយ ម្យ៉ាង ដើម្បីឲ្យវិធានការនីមួយៗអាចបំពេញបង្គ្រប់គ្នាទៅវិញទៅមកប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាពខ្ពស់ ហើយម្យ៉ាងទៀត ដើម្បីចៀសវាងកុំឲ្យដំណោះស្រាយទៅលើវិបត្តិមួយ បែរទៅជារារាំងដំណោះស្រាយ ឬកាត់បន្ថយប្រសិទ្ធភាពនៃដំណោះស្រាយរបស់វិបត្តិមួយទៀត។
ជាការពិត បើយើងមើលទៅលើរបាយការណ៍របស់ក្រុមអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រ យើងឃើញថា វិបត្តិអាកាសធាតុ និងវិបត្តិជីវៈចម្រុះ មានដើមហេតុចេញពីប្រភពដូចគ្នា គឺចេញពីសកម្មភាពរបស់មនុស្សយើង ហើយផលវិបាកវិញ ក៏មានមកលើមនុស្សយើងដូចគ្នា។
វិបត្តិអាកាសធាតុ គឺកើតឡើងពីការបញ្ចេញឧស្ម័នផ្ទះកញ្ចក់ ដែលមានប្រភពចេញពីថាមពលផូស៊ីល (ប្រេង ឧស្ម័ន និងធ្យូងថ្ម) ដែលមនុស្សយើងប្រើជារៀងរាល់ថ្ងៃ ទាំងនៅក្នុងមធ្យោបាយដឹកជញ្ជូន នៅក្នុងរោងចក្រផលិតអគ្គិសនី នៅក្នុងវិស័យឧស្សាហកម្ម និងកសិកម្ម ក៏ដូចជា តាមរយៈសកម្មភាពកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើ ដែលធ្វើឲ្យភពផែនដីត្រូវបាត់បង់សមត្ថភាពក្នុងការស្រូបយកឧស្ម័នកាបូនិកពីក្នុងបរិយាកាស។
វិបត្តិជីវៈចម្រុះក៏ដូចគ្នាដែរ គឺសុទ្ធសឹងតែបង្កឡើងដោយសកម្មភាពរបស់មនុស្សយើង ដោយនៅក្នុងរបាយការណ៍ចេញផ្សាយកាលពីឆ្នាំ២០១៩កន្លងទៅ ក្រុមជំនាញអន្តររដ្ឋាភិបាលខាងជីវៈចម្រុះបានលើកឡើង អំពីកត្តាចំនួន ៥ ដែលនាំឲ្យមានវិបត្តិជីវៈចម្រុះ ដោយកត្តាទាំង ៥នេះ សុទ្ធតែមានជាប់ពាក់ព័ន្ធទៅនឹងសកម្មភាពរបស់មនុស្សយើងទាំងអស់ ក្នុងនោះ រួមមាន ការប្រើប្រាស់ដីដោយមិនត្រឹមត្រូវ និងការបំផ្លិចបំផ្លាញ ឬការច្រៀកឲ្យដាច់ពីគ្នានៃជម្រកជីវៈចម្រុះ ជាពិសេស តាមរយៈការរានដីព្រៃដើម្បីយកទៅធ្វើកសិកម្ម ឬការសាងសង់ ឬពង្រីកទីក្រុង, ការប្រើប្រាស់ធនធានធម្មជាតិ ជាពិសេស ការបរបាញ់ ឬការនេសាទច្រើនហួសហេតុ, ការទន្ទ្រានរាតត្បាតនៃប្រភេទសត្វឬរុក្ខជាតិក្រៅស្រុក (Invasive Species), ការបំពុលបរិស្ថាន និងការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ។
បើយើងមើលទៅលើកត្តាអស់ទាំងនេះ យើងឃើញថា វិបត្តិជីវៈចម្រុះ និងវិបត្តិអាកាសធាតុ មិនត្រឹមតែមានដើមហេតុចេញពីសកម្មភាពរបស់មនុស្សដូចគ្នានោះទេ ក៏ប៉ុន្តែ វាក៏មានឥទ្ធិពលទៅលើគ្នាទៅវិញទៅមកផងដែរ ពោលគឺ ការប្រែប្រួលអាកាសធាតុអាចធ្វើឲ្យជីវៈចម្រុះត្រូវខូចខាតរិចរឹលកាន់តែខ្លាំង រីឯការបាត់បង់ជីវៈចម្រុះវិញ ក៏អាចធ្វើឲ្យវិបត្តិអាកាសធាតុកាន់តែត្រូវធ្លាក់ចុះដុនដាបផងដែរ ជាពិសេស គឺការបាត់បង់លំនឹងប្រព័ន្ធអេកូឡូហ្ស៊ី នៅក្នុងសមុទ្រ ក្នុងដី និងក្នុងព្រៃធម្មជាតិ ដែលសុទ្ធតែជាកន្លែងស្តុកកាបូនយ៉ាងសំខាន់នៅលើភពផែនដីរបស់យើង វាអាចនឹងធ្វើឲ្យបរិមាណឧស្ម័នកាបូនិកនៅក្នុងបរិយាកាសត្រូវកើនឡើង ដែលវាជាដើមហេតុដ៏ចម្បងបំផុត ដែលនាំឲ្យភពផែនដីរបស់យើងត្រូវឡើងកម្តៅ។
ជាក់ស្តែង អ្នកវិទ្យាសាស្រ្តបានប៉ាន់ស្មានថា នៅក្នុងករណីភពផែនដីឡើងកម្តៅដល់ ៣អង្សា ការស្លាប់ផុតពូជសត្វ និងរុក្ខជាតិ អាចនឹងមានអត្រាកើនឡើងរហូតដល់ទៅយ៉ាងតិច ១០ដងឯណោះ បើធៀបនឹងករណីផែនដីឡើងកម្តៅត្រឹម ១,៥អង្សា។ ហើយបញ្ច្រាសមកវិញ គោលដៅទប់ស្កាត់ការឡើងកម្តៅផែនដីត្រឹម ១,៥អង្សា ដែលគេបានដាក់ចេញ នៅក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងក្រុងប៉ារីស កាលពីឆ្នាំ២០១៥កន្លងទៅនេះ ក៏គ្មានផ្លូវនឹងអាចសម្រេចបាននោះដែរ ប្រសិនបើគ្មានវិធានការជាក់លាក់និងបន្ទាន់ ដើម្បីទប់ស្កាត់ការបាត់បង់ជីវៈចម្រុះ ព្រមទាំងស្តារជីវៈចម្រុះឡើងវិញ នៅក្នុងរយៈពេលប្រមាណជា ១០ឆ្នាំខាងមុខ៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ