ហេតុអ្វីបានជាគេត្រូវព្រួយបារម្ភពីការឡើងកំដៅ នៅតំបន់អាក់ទិក?
ចុះផ្សាយនៅថ្ងៃ៖
ស្តាប់ - ០៥:០៩
អង្គការសហប្រជាជាតិ កាលពីថ្ងៃអង្គារបានប្រកាសបើកការអង្កេត នៅក្រោយមានព័ត៌មានថា តំបន់ស៊ីបេរី នៅតំបន់ប៉ូលអាក់ទិក មានកំដៅ ឡើងក្តៅខ្លាំង មិនធ្លាប់មាន កាលពីថ្ងៃសៅរ៍ចុងសប្តាហ៍មុន។ តាមអ្នកឧតុនិយមរុស្ស៊ី សីតុណ្ហភាពនៅទីក្រុង Verkhoïanska នៅតំបន់ប៉ូលខាងជើង បានឡើងដល់ទៅ ៣៨អង្សារ នៅថ្ងៃទី ២០មិថុនា គឺកើនខ្ពស់ជាងរយៈពេលដូចគ្នា កាលពីឆ្នាំ មុន ដល់ទៅ ១៨អង្សារ។ អាកាសធាតុក្តៅខ្លាំង នៅតំបន់ប៉ូលអាក់ទិក គឺជាកង្វល់របស់អ្នកវិទ្យាសាស្រ្ត។
នៅស៊ីបេរី ទីក្រុងរបស់រុស្ស៊ី Verkhoïanska ត្រូវបានកំណត់ត្រាពិភពលោកGuinness World Records ចាត់ថ្នាក់ជាកន្លែង ដែលមានអាកាសធាតុក្តៅបំផុត និងអាកាសធាតុត្រជាក់បំផុត។ នៅខែ មករា ដើមឆ្នាំនេះ អាកាសធាតុចុះត្រជាក់ខ្លាំងរហូតដល់ -៦៧អង្សារក្រោមសូន្យ ចំណែកនៅខែមិថុនា សីតុណ្ហភាពបានឡើងដល់កម្រិត ៣៨អង្សារ។ អាកាសធាតុក្តៅ ត្រជាក់ខ្លាំង នៅទីក្រុង រុស្ស៊ី ដែលស្ថិតនៅពីលើរង្វង់ខ្សែ ប៉ូលអាក់ទិក មិនមែនជារឿងប្លែកថ្មីនោះទេ។ ប៉ុន្តែ អ្វីដែលទាញចំណាប់អារម្មណ៍របស់អ្នកឧតុនិយម និងអង្គការឧតុនិយមអន្តរជាតិរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ គឺទែរម៉ូម៉ែត្របានចង្អុលកំដៅ ដល់ទៅ ៣៨អង្សារ កាលពីថ្ងៃទី២០មិថុនាកន្លងទៅ។ នៅខែមិថុនា ដូចគ្នានេះ កាលពីឆ្នាំមុន ទីក្រុង Verkhoïanska ធ្លាប់មានកំដៅត្រឹមតែ២០អង្សារតែប៉ុណ្ណោះ។ មានន័យថា បើប្រៀបធៀបនឹងរយៈពេលដូចគ្នានេះ សីតុណ្ហភាព នៅប៉ូលអាក់ទិកបានកើនឡើងដល់ទៅ១៨អង្សារ។ ជាកម្រិតកំដៅ ខ្ពស់បំផុត បំបែកឯតទ្គកម្មសម្រាប់ខែ មិថុនា។
ប៉ូលអាក់ទិកជាតំបន់ដែលឆាប់ក្តៅ លឿនជាងតំបន់ផ្សេងទៀតនៃផែនដី ដល់ទៅ២ដង។ នៅ ខែឧសភា អាកាសធាតុចាប់ឡើងក្តៅ លឿនដូចព្រួញ ដល់ទៅ១០អង្សារលើកម្រិតជាមធ្យម រហូតធ្វើឲ្យខែឧសភា ឆ្នាំ ២០២០ ក្លាយជាខែដែលមានអាកាសធាតុក្តៅខ្លាំង ដែលផែនដីមិនធ្លាប់មាន។ នេះបើតាមបណ្តាញ អឺរ៉ុប Copernicusដែលធ្វើការតាមដានការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ។
តាមទីភ្នាក់ងារអាមេរិកាំងដើម្បីតាមដានបរិយាកាស គេមានទំនុកចិត្ត ដល់ទៅ ៩០ភាគរយ ដែលថា ឆ្នាំ២០២០ ស្ថិតក្នុងចំណោមឆ្នាំទាំង៥ ដែលក្តៅបំផុត។ បន្ទាប់ពីរដូវត្រជាក់មិនសូវត្រជាក់ខ្លាំង និងរដូវផ្ការីកដែលឆាប់ក្តៅ មុនពេលវេលា តំបន់ជាច្រើននៅស៊ីបេរី មានអាកាសធាតុក្តៅខ្លាំង តាំងពីខែឧសភា និងបានបណ្តាលឲ្យមានភ្លើងឆេះព្រៃ ទឹកជំនន់នៅតាមកន្លែង និងការរាតត្បាតរបស់សត្វល្អិតចង្រៃ។
តាមក្រុមអ្នកជំនាញអឺរ៉ុបខាងប្រែប្រួលអាកាសធាតុ ភ្លើងឆេះព្រៃ នៅភាគខាងជើងស៊ីបេរីនិងនៅខាងលើរង្វង់ខ្សែអាក់ទិកនៅបន្តកើនឡើង ក្នុងល្បឿន ដូចកាលពីឆ្នាំមុន។ កាលណោះ ភ្លើងឆេះព្រៃ ដែលបណ្តាលមកពីអាកាសធាតុក្តៅខ្លាំង បានដុតបំផ្លាញព្រៃ រាប់លានហិចតា។
អាកាសធាតុក្តៅខ្លាំង ប្លែកនឹងផ្តល់ផលវិបាក ពិតជាក់ស្តែងដែលគេមិនអាចប្រកែកបាន នោះគឺ ទឹកកកនៅអាក់ទិកនឹងរលាយមុនពេលវេលា ខុសប្រក្រតី។ បើសិនទឹកកករលាយ កាន់តែច្រើន នោះ មហាសមុទ្រក៏នឹងឡើងកំដៅ ដែលនឹងទៅជួយឲ្យទឹកកក កាន់តែរលាយថែមទៀត។
បណ្តាញតាមដានការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ របស់សហភាពអឺរ៉ុបវាយតម្លៃថា នៅក្នុងរយៈពេល១ឆ្នាំនេះ (គិតត្រឹមខែឧសភា ២០២០) កំដៅ នៅជុំវិញផែនដី បានកើនឡើង បន្ថែម ១,៣អង្សា បើប្រៀបធៀបនឹងសម័យបុរេឧស្សាហកម្ម។ កិច្ចព្រមព្រៀងប៉ារីសស្តីពីអាកាសធាតុ បានទាមទារឲ្យគេកាត់បន្ថយការបញ្ចេញឧស្ម័នផ្ទះកញ្ចក់ដើម្បី ធ្វើយ៉ាងណាកុំឲ្យកំដៅលើផែនដី កើនឡើង លើសពី ២អង្សារ។
អាកាសធាតុក្តៅខ្លាំង នៅតំបន់អាក់ទិក នឹងគំរាមផងដែរ ស្រទាប់ដីដែលគ្របពីលើទឹកកក ដែលលាតសន្ធឹងមួយភាគធំនៅស៊ីបេរី។ ការបំផ្លាញ ស្រទាប់ដីគ្របពីលើទឹកកក ឬ Permafrost ជាគ្រោះមហន្តរាយ គ្រោះថ្នាក់ដ៏ធំសម្បើម សម្រាប់ជីវិតមនុស្សលើផែនដី។ តាមរបាយការណ៍របស់ក្រុមអ្នកជំនាញអន្តររដ្ឋាភិបាល ដែលធ្វើការទៅលើការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ (GIEC) ការរលាយទឹកកកក្រោមដី ឬ Permafrost នឹងមានជាហូរហែ ពីពេលនេះ រហូតដល់ឆ្នាំ ២១០០ បើសិន គេមិនព្រមកាត់បន្ថយការបញ្ចេញឧស្ម័ន កាបូនិក ឧស្ម័នផ្ទះកញ្ចក់ទេនោះ។
ស្រទាប់ដីកក Permafrost ដែលលាតសន្ធឹងនៅក្នុងទឹកដីរុស្ស៊ី កាណាដា និងរដ្ឋអាឡាស្ការបស់អាមេរិក។ នៅពីក្រោមស្រទាប់ដីកកនេះ មានកប់ទៅដោយ ឧស្ម័នកាបូនិក ១៧០០ ពាន់លានតោន ដែលស្មើនឹងចំនួនទ្វេដងនៃឧស្ម័នកាបូនិក ដែលមានក្នុងបរិយាកាស។ អាកាសធាតុក្តៅខ្លាំងនឹងធ្វើឲ្យស្រទាប់ដីកក Permafrost ចាប់រលាយ ដែលធ្វើឲ្យឧស្ម័នកាបូនិក អាចរំដោះខ្លួន ហើរចេញទៅក្នុងបរិយាកាស។ គេអាចនិយាយបានថា នៅពេលកំដៅផែនដីកាន់តែក្តៅខ្លាំង ស្រទាប់ដីកកកាន់តែរលាយច្រើន និងបើកបង្ហើរឧស្ម័នកាបូនិក។ ឧស្ម័នកាបូនិកមានចំនួនកាន់តែច្រើន ឧស្ម័នផ្ទះកញ្ចក់ក៏មានកាន់តែច្រើនដែរ ដែលធ្វើផែនដីឡើងកំដៅ។
ក្រៅតែពីហុចផលអាក្រក់ដល់ផ្នែកអាកាសធាតុ ការរលាយទឹកកកក្រោមដី Permafrost នឹង ជះផលអាក្រក់ផងដែរដល់សុខភាពមនុស្សសត្វ នៅលើផែនដី ព្រោះថា បើបើទឹកកកក្រោមស្រទាប់ដីរលាយ នោះ មេរោគរាប់ពាន់លាន ដែលនៅជាប់កកនៅក្រោមដី រាប់រយ រាប់លានឆ្នាំ នឹងមានឱកាសលេចមុខសាជាថ្មី។ នៅឆ្នាំ ២០១៦ គេបានរកឃើញកុមារនៅស៊ីបេរីម្នាក់ ឆ្លង ជំងឺ Anthrax ដែលបានបាត់មុខពីផែនដី អស់៧៥ឆ្នាំមកហើយ។ អ្នកជំនាញវាយតម្លៃថា កុមារអាចឆ្លងមេរោគ ពីសត្វដែលមានជំងឺAnthrax ដែលចាប់លេចមុខមកលើដី នៅក្រោយ ស្រទាប់ទឹកកក ចាប់រលាយ។
អ្នកវិទ្យាសាស្រ្តធ្លាប់បានព្រមានរួចហើយថា បើសិនគេនៅតែបង្ខំជីកខួងស្រទាប់ដីកកកាន់តែជ្រៅ ដើម្បីចង់បូមប្រេង ឬឧស្ម័ន នៅអាក់ទិក នោះ គេនឹងអាចដាស់ ធ្វើឲ្យមេរោគ ដែលកប់នៅក្រោមដីកក រាប់លានឆ្នាំមកហើយនោះ នឹងអាចត្រលប់មកយាយីជីវិតរបស់មនុស្សលោក។ ម្យ៉ាងទៀត ការរលាយ ស្រទាប់ដីកក Permafrost ដោយសារការឡើងកំដៅផែនដី នឹង ធ្វើឲ្យ ដីបាក់ស្រុត បំផ្លាញ ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ ផ្ទះសម្បែងរបស់មនុស្ស ជាង៣លាននាក់ ដែលរស់នៅ នៅតំបន់អាក់ទិក។
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ