ហេតុអ្វីបានជាតំបន់ការ៉ាបាក់កំពុងបន្តចិញ្ចឹមភាពតានតឹងរវាងប្រទេសអាមេនី និងអាស៊ែបៃហ្សង់?
ចុះផ្សាយនៅថ្ងៃ៖
ស្តាប់ - ០៥:២១
តាំងពីព្រឹកថ្ងៃអាទិត្យ ទី២៧ កញ្ញា សង្រ្គាមបានផ្ទុះឡើងរវាងកងទ័ពនៃប្រទេសអាស៊ែបៃហ្សង់ និងកម្លាំងផ្តាច់ទឹកដីនិយមនៅតំបន់ការ៉ាបាក់ (Haut Karabakh) ដែលគាំទ្រដោយប្រទេសអាមេនី។ ការប្រឈមមុខដាក់គ្នាក្នុងរយៈពេល ២៤ម៉ោងបានបណ្តាលឲ្យមានមនុស្សស្លាប់យ៉ាងតិច ៣៩នាក់ នេះបើតាមតួលេខផ្លូវការក្នុងថ្ងៃចន្ទ ទី២៨ កញ្ញា។ គួររម្លឹកថា នេះមិនមែនជាលើកទី១ ទេដែលភាគីទាំងពីរបានប្រឈមមុខដាក់គ្នា។ តែអ្វីដែលគ្រប់គ្នាកំពុងបារម្ភខ្លាំង គឺខ្លាចជម្លោះរុំាំរ៉ៃមួយនេះរុញប្រទេសអាមេនី និងអាស៊ែបៃហ្សង់ឲ្យធ្លាក់ទៅក្នុងសង្រ្គាមនឹងគ្នាជាថ្មី។ ខណៈនេះ ប្រទេសមហាអំណាចក្នុងតំបន់ និងក្នុងលោកបានអំពាវនាវឲ្យភាគីជម្លោះបញ្ឈប់សង្រ្គាម និងចូលតុចរចា។ ប្រទេសរុស្ស៊ី និងប្រទេសតួកគីត្រូវបានគេមើលឃើញថា ជាតួអង្គសំខាន់នៅក្នុងជម្លោះមួយនេះ។ តើរឿងរ៉ាវមួយនេះបានចាប់ផ្តើមយ៉ាងដូចម្តេច និងថា ហេតុអ្វីបានជាគេពិបាកដោះស្រាយខ្លាំងម្ល៉េះ?
ជម្លោះនៅក្នុងតំបន់កូកាស និយាយជារួម និងនៅតំបន់ការ៉ាបាក់ និយាយដោយឡែក គឺជាជម្លោះយូរលង់មួយក្នុងចំណោមជម្លោះផ្សេងទៀតក្នុងទឹកដីអឺរ៉ុបនៅក្រោយការដួលរលំសហភាពសូវៀតក្នុងឆ្នាំ ១៩៩១។ នៅក្នុងសម័យសហភាពសូវៀត តំបន់ការ៉ាបាក់ត្រូវបានភ្ជាប់ទៅអធិបតេយ្យរបស់ទឹកដីអាស៊ែបៃហ្សង់។ តែនៅក្រោយការដួលរលំសហភាពសូវៀតក្នុងឆ្នាំ ១៩៩១ ទៅ ប្រជាជននៅក្នុងតំបន់ការ៉ាបាក់ភាគច្រើននាំគ្នាបោះឆ្នោតដើម្បីក្លាយជារដ្ឋឯករាជ្យមួយផ្តាច់ខ្លួនចេញពីអាស៊ែបៃហ្សង់។ តែបញ្ហានៅត្រង់ថារហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ រដ្ឋផ្តាច់ខ្លួនដោយខ្លួនឯងមួយនេះមិនត្រូវបានទទួលស្គាល់ដោយប្រទេសណាមួយទេ សូម្បីតែអាមេនីក៏គ្មានដែរ នោះបើទោះបីជាគេដឹងថា អាមេនីបានគាំទ្រ និងការពារតំបន់ការ៉ាបាក់ពេញមុខ ពេញមាត់ទាំងផ្នែកយោធា និងផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុ។ ចំណែកប្រទេសអាស៊ែបៃហ្សង់បន្តមិនសុខចិត្ត និងនៅបន្តទាមទារតំបន់ការ៉ាបាក់ជាទឹកដីរបស់ខ្លួន។
នៅដំណាច់ឆ្នាំ ១៩៩២ ពោលមួយឆ្នាំក្រោយសហភាពសូវៀតដួលរលំ សង្រ្គាមទ្រង់ទ្រាយធំមួយបានផ្ទុះឡើងរវាងក្រុមអ្នកផ្តាច់ទឹកដីនិយមនៅតំបន់ការ៉ាបាក់ និងកម្លាំងទ័ពអាស៊ែបៃហ្សង់ដោយបានផ្តាច់ជីវិតមនុស្សជិត ៣០ ០០០នាក់។ គេត្រូវរង់ចាំដល់ឆ្នាំ ១៩៩៤ ជាមួយនឹងអន្តរាគមន៍របស់ប្រទេសរុស្ស៊ីទើបមានការចុះហត្ថលេខាលើបទឈប់បាញ់មួយ។ តែជារឿយៗ បទឈប់បាញ់មួយនេះមិនត្រូវបានគោរពត្រឹមត្រូវទេ។ ម្យ៉ាងទៀត ជម្លោះមួយនេះក៏មានការចូលរួមជួយឈឺឆ្អាលពី ៣ប្រទេស គឺរុស្ស៊ី បារាំង និងសហរដ្ឋអាមេរិក។ ក្នុងឆ្នាំ ២០១០ រុស្ស៊ី បារាំង និងសហរដ្ឋអាមេរិកបានបង្កើតឲ្យមានគោលការណ៍មួយដែលស្នើឲ្យប្រទេសអាមេនីប្រគល់តំបន់ដែលខ្លួនដណ្តើមបាននៅជុំវិញតំបន់ការ៉ាបាក់ទៅឲ្យប្រទេសអាស៊ែបៃហ្សង់វិញ ហើយផ្តល់ឲ្យតំបន់ការ៉ាបាក់ជាដែនដីស្វយ័ត។
តែគោលការណ៏មួយនេះត្រូវបានបដិសេធដោយអាមេនី និងអាស៊ែបៃហ្សង់។ តាំងពីពេលនោះមក តំបន់ការ៉ាបាក់បានបន្តចិញ្ចឹមភាពតានតឹងរវាងអាមេនី និងអាស៊ែបៃហ្សង់។ ក្នុងខែមេសា ឆ្នាំ ២០១៦ សង្រ្គាមដែលគេហៅថា « សង្រ្គាម ៤ថ្ងៃ » រវាងភាគីទាំងពីរបានផ្ទុះឡើង និងវិះប្រែក្លាយទៅជាសង្រ្គាមក្រោមទ្រង់ទ្រាយធំ។ បន្ទាប់មកពីថ្ងៃទី១២ ដល់ថ្ងៃទី១៥ កក្កដាកន្លងទៅថ្មីៗនេះ ការប៉ះទងិ្គចផ្លូវអាវុធរវាងកងទ័ពអាមេនី និងកងទ័ពអាស៊ែបៃហ្សង់បានបណ្តាលឲ្យស្លាប់មនុស្សមិនតិចជាង ១៦នាក់ទេ។ បន្ទាប់មកទៀតនាចុងសប្តាហ៍កន្លងទៅនេះ សង្រ្គាមបានផ្ទុះជាថ្មីរវាងក្រុមអ្នកទាមទារផ្តាច់ទឹកដីនៅតំបន់ការ៉ាបាក់ និងកម្លាំងទ័ពអាស៊ែបៃហ្សង់បានផ្តាច់ជីវិតមនុស្សយ៉ាងតិច ៣៩នាក់គិតត្រឹមតួលេខផ្លូវការក្នុងថ្ងៃចន្ទ ទី២៨ កញ្ញា។ នេះ ស បញ្ជាក់ឲ្យឃើញថា ជម្លោះនៅតំបន់ការ៉ាបាក់កំពុងបន្តរុញច្រានអាមេនី និងអាស៊ែបៃហ្សង់ឲ្យធ្លាក់ក្នុងសង្រ្គាមជាថ្មី។
បើគេប្រៀបធៀបរវាងកម្លាំងអាស៊ែបៃហ្សង់ និងអាមេនី គឺអាស៊ែបៃហ្សង់មានប្រៀបជាងអាមេនី មានប្រៀបព្រោះអាស៊ែបៃហ្សង់មានធនធានប្រេងដែលអនុញ្ញាតឲ្យប្រទេសនេះមានលទ្ធភាពចំណាយច្រើនលើវិស័យយោធា។ មួយវិញទៀត អាស៊ែបៃហ្សង់បានទទួលការគាំទ្រយ៉ាងពេញទំហឹងពីប្រទេសតួកគី។ រដ្ឋមន្រ្តីការពារជាតិតួកគីបានបញ្ជាក់ក្នុងថ្ងៃអាទិត្យ ទី២៧ កញ្ញាពីការគាំទ្រអាស៊ែបៃហ្សង់តាមគ្រប់មធ្យោបាយទាំងអស់។ ចំណែកអាមេនីជាប្រទេសក្រីក្រដែលពឹងលើការគាំទ្រ និងការជួយជ្រោមជ្រែងពីប្រទេសរុស្ស៊ីទាំងនៅក្នុងវិស័យសេដ្ឋកិច្ច និងនយោបាយ។ តែប្រធានាធិបតីរុស្ស៊ីលោកពូទីនបានអំពាវនាវឲ្យបិទបញ្ចប់ការប្រយុទ្ធគ្នា និងបញ្ជាក់ថា វាសំខាន់ខ្លាំងណាស់ដែលគេត្រូវបន្តប្រឹងប្រែងដើម្បីបញ្ជៀសការប្រឈមមុខដាក់គ្នា។
តាមពិតទៅ តួកគី និងរុស្ស៊ីជាតួអង្គសំខាន់ជាងគេដើម្បីបំបែកអាស៊ែបៃហ្សង់ និងអាមេនីកុំឲ្យខាំគ្នា ឬមួយក៏ចាប់អ្នកទាំងពីរឲ្យជល់គ្នា ឬនិយាយបែបម្យ៉ាងទៀត កំដៅឡើង ចុះរវាងអាស៊ែបៃហ្សង់ និងអាមេនីអាស្រ័យទាំងស្រុងលើកិច្ចសន្ទនារវាងក្រុងមូស្គូ និងក្រុងអង់ការ៉ាដូចដែលពួកគេបានធ្វើក្នុងឆ្នាំ ២០១៦។ លោកពូទីនបានរក្សាមិត្តភាពសុំាញាំជាមួយប្រធានាធិបតីតួកគីលោកអ៊ែរសដូហ្កាន ព្រោះតាមពិតទៅ ទំនាក់ទំនងរវាងរុស្ស៊ី និងតួកគីជាល្បែងនៃផលប្រយោជន៍ដែលភូមិសាស្ត្រនយោបាយបានលូកឡំជាមួយយោធា និងសេដ្ឋកិច្ច។ ក្នុងផ្នែកយោធា តួកគីបានទិញប្រព័ន្ធប្រឆាំងមីស៊ីលជំនាន់ថ្មីរបស់រុស្ស៊ី ហើយក្នុងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច គឺពង្រឹងការដោះដូរពាណិជ្ជកម្មដោយរុស្ស៊ីជាអ្នកសាងសង់មជ្ឈមណ្ឌលនុយក្លេអ៊ែរឲ្យតួកកី។ ក៏ដូចជាជម្លោះនៅក្នុងប្រទេសស៊ីរី តួកគី និងរុស្ស៊ីបានគាំទ្រភាគីម្ខាងៗ ពោលរុស្ស៊ីគាំទ្ររដ្ឋាភិបាលស៊ីរី ហើយតួកគីគាំទ្រពួកប្រឆាំង។
ដូច្នេះអ្វីដែលគេបានសម្លឹងឃើញ ជម្លោះនៅតំបន់ការ៉ាបាក់រវាងអាស៊ែបៃហ្សង់ដែលគាំទ្រដោយតួកគី និងអាមេនីដែលគាំទ្រដោយរុស្ស៊ីពេលនេះកំពុងក្លាយជាសមរភូមិមួយទៀតនៃការប្រឈមមុខដាក់គ្នាដោយប្រយោលរវាងក្រុងមូស្គូ និងក្រុងអង់ការ៉ា៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ