ការកាត់ទោសអតីតប្រធានាធិបតីឆាដ ៖ សវនាការជាប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់អាហ្វ្រិកនិងពិភពលោក
ចុះផ្សាយនៅថ្ងៃ៖
ស្តាប់ - ០៣:៥១
នៅថ្ងៃចន្ទទី ៣០ ឧសភា តុលាការអាហ្វ្រិកពិសេស នៅក្រុងដាការ បានកាត់ទោសអតីតប្រធានាធិបតីឆាដ លោក ហ៊ីសែន ហាប្រេ ឱ្យជាប់ពន្ធនាគារអស់មួយជីវិត ពីបទប្រព្រឹត្តឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ ឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាម និងបទឧក្រិដ្ឋព្រហ្មទណ្ឌរំលោភបំពានស្ត្រីភេទ ក្នុងកាន់អំណាច។ ដំណើរការកាត់ទោស លោក ហ៊ីសែន ហាប្រេ បានប្រព្រឹត្តទៅនៅលើទឹកដីទ្វីបអាហ្វ្រិក មិនមែននៅតុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិទេ បានរឹតតែធ្វើឱ្យសវនាការនេះកាន់តែតម្លៃ និងជាគំរូសម្រាប់អាហ្វ្រិកទាំងមូលផង សម្រាប់តុលាការអន្តរជាតិផង។ ហេតុអ្វីបានគេអះអាងបែបនេះ ?!
សវនាការកាត់ទោសអតីតប្រធានាធិបតីឆាដ លោក ហ៊ីសែន ហាប្រេ ត្រូវបានកត់ត្រាក្នុងទំព័រប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់ប្រព័ន្ធតុលាការអន្តរជាតិ។ ការផ្តល់តម្លៃដល់ព្រឹត្តិការណ៍នេះ មិនមែនជាការលើកបញ្ចើចបញ្ចាលទេ តែដោយសារមានមូលហេតុច្បាស់លាស់ច្រើនយ៉ាង ៖
នេះជាលើកទីមួយហើយ ដែលអតីតប្រមុខរដ្ឋម្នាក់ ត្រូវតុលាការដាក់ទោសពីបទចាប់រំលោភ។ នេះជាលើកទីមួយ ដែលអតីតប្រធានាធិបតីប្រទេសមួយនៅអាហ្វ្រិក ត្រូវកាត់ទោសដោយតុលាការអាហ្វ្រិក។ នេះគឺជាលើកទីមួយដែរ ក្នុងប្រវត្តិមនុស្សជាតិ ដែលប្រធានាធិបតីប្រទេសមួយ ត្រូវបានកាត់ទោសដោយតុលាការរបស់ប្រទេសមួយផ្សេងទៀត ពីបទឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងនឹងមនុស្សជាតិ។
សវនាការជាប្រវត្តិសាស្ត្រនេះអាចប្រព្រឹត្តទៅបាន ក៏ដោយសារតែតុលាការអន្តរជាតិ បានផ្តួចផ្តើមគំនិតបណ្តុះគោលការណ៍មួយដែលហៅថា សមត្ថភាពសកល។ គោលការណ៍ជាគន្លឹះរបស់តុលាការអន្តរជាតិនេះ អាចអនុញ្ញាតឱ្យមានការស៊ើបអង្កេតប្រឆាំងនឹងបុគ្គលម្នាក់ ឬច្រើននាក់ ដែលបានប្រព្រឹត្តកំហុសធ្ងន់ធ្ងរខ្លាំង ទោះបីជននោះនៅក្រៅប្រទេស ឬប្រទេសផ្សេងក៏ដោយ។ ករណីលោក ហ៊ីសែន ហាប្រេ ជាឧទារណ៍ជាក់ស្តែង។ លោក ហ៊ីសែន ជាជនជាតិឆាដ តែត្រូវកាត់ទោសដោយតុលាការអន្តរជាតិពិសេសនៅសេណេហ្កាល់ ព្រោះមានការដាក់ពាក្យបណ្តឹងនៅសេណេហ្កាល់។
ប្រសិនបើគ្មានតុលាការពិសេសសេណេហ្កាល់នេះទេ លោកហ៊ីសែន ហាប្រេ ទំនងជាអាចរួចខ្លួនអស់មួយជីវិត។ តុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិ ក្រុងឡាអេ មិនអាចបើកសវនាការប្រឆាំងអតីតបុរសខ្លាំងឆាដឡើយ ដោយតុលាការទើបតែបង្កើតឡើងជាផ្លូវការ នៅឆ្នាំ២០០២ និងមានសិទ្ធិកាត់ទោសតែលើក្តីណាកើតក្រោយឆ្នាំ២០០២។ ឯករណីលោក ហ៊ីសែន ហាប្រេ បានកើតឡើង តាំងពីឆ្នាំ១៩៨២-៩០។
សវនាការនេះ ក៏នឹងក្លាយជាគំរូល្អ ជាក្តីសង្ឃឹម និងជាការលើកទឹកចិត្ត ក្រុមអ្នករងគ្រោះថាមេដឹកនាំផ្តាច់ការជាឧក្រិដ្ឋជន គង់នឹងត្រូវទទួលទោសតាមច្បាប់ទេ។ ប៉ុន្តែដើម្បីសម្រេចបំណងនេះបាន ជនរងគ្រោះត្រូវតែមុះមុត និងដាច់ខាតខ្លាំង ព្រមទាំងចាំបាច់ត្រូវរកជំនួយបន្ថែមពីអង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្ស។ ជនរងគ្រោះឆាដ បានដាក់ពាក្យបណ្តឹង តាំងពីឆ្នាំ២០០០ និងរង់ចាំអស់រយៈពេល១៥ឆ្នាំទើបបានទទួលលទ្ធផល។ សវនាការបានចាប់ផ្តើមកាលពីខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៥ ដោយបើកឱកាសឱ្យជនរងគ្រោះបង្ហាញសក្ខីកម្មម្នាក់ម្តងៗ ក្រោមក្រសែភ្នែកកោតសរសើរពីសំណាក់អង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្សនានា។
ប៉ុន្តែនៅក្នុងសំណុំរឿងនេះ មានជនជាប់ចោទតែម្នាក់ប៉ុណ្ណោះ ត្រូវកាត់ទោស គឺរូបលោក ហ៊ីសែន ហាប្រេ។ តែម្នាក់មែន តែគ្រាន់នឹងអាចបំភ្លឺបានអំពីតួនាទីរបស់មេដឹកនាំផ្តាច់ការ ដ៏ហិង្សា និងតួនាទីបន្ទាប់បន្សំរបស់អ្នកនៅក្រោមបង្គាប់។ នេះជាប្រសាសន៍របស់ប្រធានចៅក្រម។
ថ្វីបើតុលាការធ្វើការបានល្អ តែតុលាការពិសេសនេះព្រំដែននៃសមត្ថភាពរបស់តុលាការនៅមានកំរិត។ តាមការពិត រដ្ឋអាជ្ញាបានចោទប្រកាន់អតីតថ្នាក់ដឹកនាំ៥នាក់ផ្សេងទៀត គឺអតីតមេប៉ូលិសពីរនាក់ អតីតមេពន្ធនាគារម្នាក់ អតីតមេខាងធ្វើទារុណកម្មម្នាក់ និងអតីតទីប្រឹក្សាសន្តិសុខរបស់ប្រធានាធិបតី ហ៊ីសែន ហាប្រេ។ ពីរនាក់ដំបូងត្រូវបានកាត់ទោសនៅក្នុងប្រទេស តែឆាដមិនព្រមធ្វើបត្យាប័នមកសេណេហ្គាល់ទេ ឯបីនាក់ផ្សេងនៅមានសេរីភាព យ៉ាងរំភើយ។
ចំណែកប្រធានាធិបតីឆាដបច្ចុប្បន្ន លោក អ៊ីឌ្រីស ដេប៊ី ក៏មិនត្រូវបានតុលាការបំភ្លឺដែរ បើទោះបីជាលោកធ្លាប់ជាមេទ័ពរបស់លោកហ៊ីសែន ហាប្រេ ក៏ដោយ។ តួនាទីរបស់បារាំង និងអាមេរិក ដែលធ្លាប់គាំទ្ររបបហាប្រេ ក៏មិនត្រូវបានជជីកឱ្យបានស៊ីជម្រៅដែរ។
យ៉ាងណាក៏ដោយ អាហ្វ្រិកថ្ងៃនេះ បានកាត់ទោស មេដឹកនាំរបស់ខ្លួន ក្នុងទឹកដីខ្លួន បានជាប់ឈ្មោះក្នុងប្រវត្តិយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ ក៏ព្រោះតែឆន្ទៈដ៏អង់អាចរបស់សេណេហ្កាល់ របស់ប្រធានាធិបតី លោក Macky Sall និងជំនួយថវិការបស់ប្រទេសមួយចំនួនធំនៅអឺរ៉ុបដែរ៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ