ខេត្តស៊ីងជំាងស្ថិតក្រោមការឃ្លំាមើលពីកម្លំាងរដ្ឋាភិបាលចិន
៥ កក្កដា ២០០៩-៥ កក្កដា ២០១០ ថ្ងៃចន្ទនេះ ជាខួបគម្រប់មួយឆ្នំាគត់នៃអំពើហិង្សាយ៉ាងបង្ហូរឈាមរវាងសហគមន៍ជនជាតិចិនអ៊ុយហ្គួរ និងជនជាតិចិនហាននៅ ក្នុងទីក្រុង Urumqi ខេត្តស៊ីងជំាង ប្រទេសចិន។ ព្រឹត្តការណ៍បះបោរដែលកាលណោះ បានបណ្តាលឲ្យស្លាប់មនុស្សជិត ២០០នាក់ និងរបួស ១៧០០នាក់ផ្សេងទៀត។
ចុះផ្សាយនៅថ្ងៃ៖ កែប្រែថ្ងៃទី៖
បទអន្តរាគមន៍របស់ គួច គន្ធារ៉ា
ថ្ងៃនេះ និងខុសពីទម្លាប់សព្វមួយដង ដែលតែងមានមនុស្សធ្វើដំណើរទៅ មកយ៉ាងច្រើន នៅតាមដងផ្លូវនានាក្នុងទីក្រុង Urumqi ស្ថិតក្នុងខេត្តស៊ីងជំាងមានសភាពស្ងាត់ជ្រងំទៅវិញ។ ហាងលក់ទំនិញជាច្រើននៅតាមដងផ្លូវបានបិទទ្វារ។ ភ្ញៀវទេសចរណ៍ និងអ្នកដំណើរដែលចេញ ចូលក្នុងសណ្ឋាគារ និងផ្សារនានា ត្រូវបានកម្លំាងសន្តិសុខធ្វើការឆែកឆេរយ៉ាងម៉ត់ចត់ ពិសេសនៅទីក្រុង Urumqi។ ទីក្រុង Urumqi ដែលកាលពីមួយឆ្នំាមុន ពោលគឺនៅថ្ងៃទី ៥ កក្កដា ឆ្នំា ២០០៩ មានផ្ទុះឡើងនូវអំពើហិង្សាយ៉ាងបង្ហូរឈាមរវាងក្រុមជនជាតិចិនអ៊ុយហ្គួរ និងជនជាតិចិនហាន។
តំាងតែពីប៉ុន្មានថ្ងៃចុងក្រោយនេះ រដ្ឋាភិបាលចិនបានផ្តើមពង្រឹងសន្តិសុខទ្វេដងនៅក្នុងខេត្តស៊ីងជំាងទំាងមូល។ មានកម្លំាងនគរបាលរាប់ពាន់នាក់បំពាក់ដោយអាវុធគ្រប់ដៃ ត្រូវបានដាក់ពង្រាយនៅតាមដងផ្លូវនានា គ្រប់ច្រកល្ហក ពិសេស នៅក្នុងសង្កាត់ដែលសម្បូរដោយជនជាតិចិនអ៊ុយហ្គួររស់នៅ។ ទីលាន ដែលជាកន្លែងផ្ទុះអំពើហិង្សាត្រូវបានបិទខ្ទប់ទំាងស្រុង។ មានកាមេរ៉ាចំនួន ៤ម៉ឺនគ្រឿងត្រូវបានរដ្ឋអំណាចដាក់ចំាថតនៅតាមដងផ្លូវនានា នៅក្នុងរថយន្តក្រុង នៅតាមស្ថានីយ៍រថភ្លើងលើដី ក្រោមដី និងនៅតាមទីធ្លាសាធារណៈមួយចំនួន។ ឡានទាហានជាច្រើនគ្រឿងបានបើកក្រឡឹងជុំវិញជាអចិន្រ្តៃយ៍។ នគរបាលបានអំពាវនាវដល់ក្រុមជនជាតិអ៊ុយហ្គួរកុំឲ្យចេញពីផ្ទះ។ ទំាងនេះ សុទ្ធសឹងជាវិធានការបង្ការដើម្បីចៀសវាងកុំឲ្យព្រឹត្តិការណ៍បែបនេះកើតមានជាថ្មីដូចកាលពីមួយឆ្នំាមុន។
ជារួមទៅ គេមិនឃើញមានព្រឹត្តិការណ៍បះបោរដូចកាលពីមួយឆ្នំាមុននោះទេ តែស្ថានការណ៍ហាក់ដូចជានៅតែតានតឹងរវាងសហគមន៍ជនជាតិចិនទំាងពីរ ពិសេស ចំថ្ងៃខួបកំណើតនេះតែម្តង។ ទំាងពួកអ៊ុយហ្គួរ និងពួកហានសុទ្ធតែមានការភ័យខ្លាចដូចគ្នា។
តើជម្លោះរវាងពួកអ៊ុយហ្គួរ និងហានបានផ្ទុះឡើងយ៉ាងដូចម្តេច ?
នៅមុនព្រឹត្តិការណ៍វាយប្រហារគ្នារវាងពួកអ៊ុយហ្គួរ និងហាន ក្នុងថ្ងៃទី ៥ កក្កដា ឆ្នំា ២០០៩។ មានជនមួយក្រុមបានយកSeringue ចាក់ថ្នាំ ដើរចាក់គេឯងនៅទីក្រុងUrumqi ក្នុងខេត្តស៊ីងជំាង។ អ្វីដែលចម្លែកកាលណោះជនរងគ្រោះពីការវាយប្រហារដោយSeringue ចាក់ថ្នាំនោះ មានទំាងជនជាតិហាន ជនជាតិអ៊ុយហ្គួរ និងជនជាតិភាគតិចដទៃផ្សេងទៀត។ តែយ៉ាងណាក៏ដោយ ការវាយប្រហារដោយប្រើSeringueពេលនោះ បានបំផុសឲ្យមានភាពមន្ទិលសង្ស័យ និងការមិនទុកចិត្តគ្នាទៅវិញទៅមករវាងជាតិពិន្ធុមួយនិងជាតិពិន្ធុមួយទៀត។ ជាពិសេស ជនជាតិហានបានផ្តើមសង្ស័យនិងផ្តើមចោទប្រកាន់ពួកជនជាតិអ៊ុយហ្គួរថាជាអ្នកនៅពីក្រោយការវាយប្រហារដោយប្រើSeringueចាក់ថ្នាំកាលណោះ។បន្តិចម្តងៗ ភាពរំជើបរំជួលក៏ចាប់ផ្តើមមានរវាងជនជាតិទំាងពីរ ហាន និងអ៊ុយហ្គួរ។ នៅថ្ងៃទី៥កក្កដាឆ្នំា២០០៩ជនជាតិអ៊ុយហ្គួរក៏បានផ្តើមវាយប្រហារទៅលើជនជាតិហានមុនគេ។ នៅថ្ងៃបន្ទាប់មក ជនជាតិហានក៏បានសងសឹកវិញ ដោយប្រើដំបង កាំបិត ខ្វែវ និងពូថៅដេញតាមសម្លាប់ពួកអ៊ុយហ្គួរ។ ព្រឹត្តិការណ៍ពុះកញ្ជ្រោលជាងមួយសប្តាហ៍កាលណោះ បានបណ្តាលឲ្យមានអ្នកស្លាប់ជិត២០០នាក់ និងអ្នករបួសប្រមាណ១៧០០នាក់ផ្សេងទៀត។
ក្នុងខណៈនោះ អាជ្ញាធរចិនចោទប្រកាន់លើក្រុមអ្នកទាមទារផ្តាច់ទឹកដីស៊ីងជាំងថា ជាអ្នកបង្ករឿង។ មានមនុស្សប្រមាណ ២០០ នាក់ត្រូវបានតុលាការចិនកាត់ទោស ដែលភាគច្រើន ជាជនជាតិចិនអ៊ុយហ្គួរ ក្នុងនោះ មានយ៉ាងតិច ២៦នាក់បានទទួលទោសប្រហារជីវិត រួចក្នុងចំណោមអ្នកទំាង២៦នាក់ហ្នឹង មាន ៩នាក់ត្រូវបានអាជ្ញាធរប្រហារជីវិតរួចទៅហើយ។
ហេតុអ្វីបានជាពួកអ៊ុយហ្គួរងើបបះបោរ ?
គេគួរតែក្រឡេកមើលទៅក្រោយបន្តិច អំពីប្រវត្តិនៃពួកអ៊ុយហ្គួរ ពួកហាន និងប្រវត្តិនៃទឹកដីស៊ីជំាង ដែលមានចំងាយពីទីក្រុងប៉េកំាងដល់ទៅ ៣០០០ គីឡូម៉ែត្រ។
ការពិត ដែនដីស៊ីងជំាងជាអតីតរដ្ឋឯករាជ្យមួយមានឈ្មោះថា ទួរកេស្តង់ខាងកើត(Turkestan oriental) និងដែលត្រូវបានចិនលេបយកកាលពីឆ្នំា១៨៨៤។ បន្តិចម្តងៗ រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៥៥របបកុម្មុយនិស្តចិនបានសម្រេចប្រែក្លាយតំបន់ស៊ីងជំាងឲ្យទៅជា «តំបន់ស្វយ័តអ៊ុយហ្គួរស៊ីងជាំង»។ អ៊ុយហ្គួរស៊ីងជាំង ពីព្រោះប្រជាជនភាគច្រើននៅទីនោះ ជាជនជាតិអ៊ុយហ្គួរកាន់សាសនាអ៊ីស្លាម និងនិយាយភាសាទួរគី។
ប៉ុន្តែលក្ខណៈវប្បធម៌ និងប្រវត្តិសាស្រ្តនៃតំបន់មួយនេះបានបង្កឲ្យមានភាពតានតឹងជាច្រើនទសវត្សរ៍កន្លងមកហើយ រវាងពួកអ៊ុយហ្គួរដែលជាម្ចាស់ស្រុកនិងពួកជនជាតិចិនហានដែលជានិមិត្តរូបនៃអំណាចរបស់របបកុម្មុយនិស្តចិន។ អ្វីដែលជាក្តីបារម្ភរបស់រដ្ឋអំណាចចិន គឺការទាមទារឯករាជ្យពីសំណាក់ពួកអ៊ុយហ្គួរ។ ក្រោមភ្នែក ច្រមុះរបស់ក្រុងប៉េកំាង ខេត្តស៊ីងជាំងគឺជាដែនដីដ៏រសើបជាងគេបង្អស់មួយដូចដែនដីទីបេនិងកោះតៃវ៉ាន់ដែរ។
អ៊ីចឹងហើយបានថ្នាក់ដឹកនាំចិនបាននិងកំពុងបន្តប្រើយុទ្ធសាស្រ្តច្រើនយ៉ាងដើម្បីទប់ស្កាត់ ទីមួយ៖ បន្តបញ្ជូនជនជាតិចិនហានច្រើនឡើងៗ ទៅរស់នៅស៊ីងជាំង។ចំនួនពួកហានដែលសព្វថ្ងៃមានចំនួនស្ទើរតែប្រហាក់ប្រហែលនឹងជនជាតិអ៊ុយហ្គួរទៅហើយ។យុទ្ធសាស្រ្តទីពីររបស់អាជ្ញាធរចិន៖ គឺតាមកំចាត់ពួកជាតិនិយមអ៊ុយហ្គួរដែលត្រូវបានទុកថាជាភេរវជនមានទំនាក់ទំនងជាមួយបណ្តាញភេរវនិយមអាល់កៃដា។
តែបើគេក្រឡេកមើលពីដើមហេតុពិតនៃជម្លោះរវាងពួកអ៊ុយហ្គួរ និងពួកហានសព្វថ្ងៃនៅស៊ីងជំាង ហាក់ដូចជាគ្មានលក្ខណៈនយោបាយឬផ្តាច់ទឹកដីនិយមអ្វីសោះ។តែវាជាហិង្សាមួយដែលមានមូលហេតុសង្គមនិងសេដ្ឋកិច្ចទៅវិញទេព្រោះសូមជម្រាបជូនថា ពួកអ៊ុយហ្គួរដែលជាម្ចាស់ស្រុកមានជីវភាពក្រីក្រខ្លាំង និងមានចំណេះដឹងទាប។ ចំណែកឯពួកហានវិញ បាននឹងកំពុងបន្តក្តោបក្តាប់សឹងទាំងអស់សេដ្ឋកិច្ចនៃតំបន់ស្វយ័តស៊ីងជំាង។ ជាមួយនឹងការហូរចូលរបស់ពួកហានកាន់តែច្រើនឡើងៗ ពួកអ៊ុយហ្គួរដែលពីដើមជាម្ចាស់ស្រុក បាននិងកំពុងក្លាយជាជនជាតិភាគតិច និងមានអារម្មណ៍ថា ខ្លួនត្រូវបានគេទាត់ចេញពីសង្គមទៀតផង។
ដើម្បីទប់កុំឲ្យស៊ីងជំាងទទួលរងនូវព្រឹត្តិការណ៍ដូចកាលពីមួយឆ្នំាមុនទៀត រដ្ឋអំណាចចិនត្រូវតែពិនិត្យមើលឡើងវិញអំពីនយោបាយរបស់ខ្លួនដោយធ្វើយ៉ាងណា ឲ្យសហគមន៍ទំាងពីរ អ៊ុយហ្គួរ និងហាន ទទួលបានផលប្រយាជន៍ស្មើគ្នាពីនយោបាយចិនតែមួយ។
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ