តើបុគ្គលឯកជនអាចប្តឹងទៅតុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិក្រុងឡាអេបានដែរឬទេ?
ចុះផ្សាយនៅថ្ងៃ៖
ស្តាប់ - ០៧:៤៦
តុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិ ដែលមានទីតាំងនៅក្នុងទីក្រុងឡាអេ ប្រទេសហូឡង់ ពេលខ្លះត្រូវបានគេហៅថា “តុលាការក្រុងឡាអេ" ដែលអាចបណ្តាលឲ្យមានការច្រឡំគ្នាជាមួយនឹងតុលាការអន្តរជាតិមួយទៀត គឺតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ ដែលមានទីតាំងនៅទីក្រុងឡាអេ ហើយត្រូវគេហៅថា “តុលាការក្រុងឡាអេ” ដែរ។ តើតុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិមានសមត្ថកិច្ចជំនុំជម្រះលើសំណុំរឿងអ្វីខ្លះ? តើអ្នកណាខ្លះដែលអាចប្តឹងទៅតុលាការនេះបាន?
តើតុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិ និងតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិខុសគ្នាត្រង់ណា?
តុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិ និងតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ មានទីតាំងនៅទីក្រុងឡាអេដូចគ្នា ហើយជាទូទៅត្រូវគេហៅថា “តុលាការក្រុងឡាអេ” ដូចគ្នា ក៏ប៉ុន្តែ គឺជាស្ថាប័នពីរដាច់ពីគ្នាស្រឡះ។
តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ គឺជាស្ថាប័នតុលាការរបស់អ.ស.ប. បង្កើតឡើងតាំងពីឆ្នាំ១៩៤៥ ពោលគឺ បង្កើតព្រមពេលជាមួយនឹងការបង្កើតអ.ស.ប. ហើយមានចែងនៅក្នុងធម្មនុញ្ញសហប្រជាជាតិ។ តុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិវិញ ទើបនឹងត្រូវបានបង្កើតឡើង ដោយអនុសញ្ញាក្រុងរ៉ូម ដែលចុះហត្ថលេខា នៅឆ្នាំ១៩៩៨ ហើយចូលជាធរមាន នៅឆ្នាំ២០០២។
តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិមានសមត្ថកិច្ចជំនុំជម្រះតែទៅលើវិវាទរវាងរដ្ឋ និងរដ្ឋជាសមាជិកអ.ស.ប.ប៉ុណ្ណោះ មិនអាចជំនុំជម្រះលើបុគ្គល ហើយមិនមានសមត្ថកិច្ចខាងផ្នែកព្រហ្មទណ្ឌទេ។ តុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិ គឺជាតុលាការព្រហ្មទណ្ឌ មានសមត្ថកិច្ចស៊ើបអង្កេតលើបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌ ហើយអាចជំនុំជម្រះលើជនជាប់ចោទជាបុគ្គល។
តើតុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិមានសមត្ថកិច្ចជំនុំជម្រះលើបទល្មើសអ្វីខ្លះ?
យោងតាមអនុសញ្ញាក្រុងរ៉ូម (មាត្រា ៥) តុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិមានសមត្ថកិច្ចជំនុំជម្រះលើបទឧក្រិដ្ឋធំៗ ចំនួន ៤ ៖
- ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រល័យពូជសាសន៍
- ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ
- ឧក្រិដ្ឋកម្មសង្រ្គាម
- ឧក្រិដ្ឋកម្មឈ្លានពាន
ក៏ប៉ុន្តែ តុលាការនៅមិនទាន់អាចអនុវត្តសមត្ថកិច្ចចំពោះឧក្រិដ្ឋកម្មឈ្លានពានបាននៅឡើយទេ ដោយសារតែនៅពេលចុះហត្ថលេខាលើអនុសញ្ញាក្រុងរ៉ូម គេមិនទាន់បានកំណត់និយមន័យបទល្មើសនេះនៅឡើយ។ និយមន័យនៃឧក្រិដ្ឋកម្មឈ្លានពាននេះ ទើបនឹងត្រូវបានគេកំណត់ដាក់បញ្ចូលទៅក្នុងអនុសញ្ញាក្រុងរ៉ូម កាលពីខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១០ កន្លងទៅថ្មីៗនេះ។ គេត្រូវរង់ចាំរហូតដល់ក្រោយថ្ងៃ១ មករា ឆ្នាំ២០១៧ ហើយត្រូវមានសេចក្តីសម្រេចរបស់ប្រទេសជាសមាជិកអនុសញ្ញាក្រុងរ៉ូមមួយទៀត ទើបតុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិអាចចាប់ផ្តើមធ្វើការជំនុំជម្រះលើឧក្រិដ្ឋកម្មឈ្លានពានបាន។
ដូច្នេះ រហូតមកទល់ពេលនេះ (ហើយទៅដល់ឆ្នាំ២០១៧) តុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិមានសមត្ថកិច្ចជំនុំជម្រះលើបទល្មើសតែ៣ប៉ុណ្ណោះ គឺ ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រល័យពូជសាសន៍ ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ និងឧក្រិដ្ឋកម្មសង្រ្គាម។
ចំពោះបទឧក្រិដ្ឋទាំង៣នេះ តើតុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិមានសមត្ថកិច្ចជាស្វ័យប្រវត្តិ ឬក៏ទាល់តែមានការព្រមព្រៀងពីរដ្ឋជាសមាជិកទទួលស្គាល់សមត្ថកិច្ចតុលាការជាមុនសិន ទើបអាចជំនុំជម្រះបាន?
ឲ្យតែជាបទឧក្រិដ្ឋ ដែលចូលក្នុងដែនយុត្តាធិការរបស់តុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិ តុលាការអាចធ្វើការជំនុំជម្រះបាន ដោយមិនចាំបាច់ត្រូវឲ្យការការព្រមព្រៀងពីរដ្ឋជាសមាជិក ដូចជាករណីនៅតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិទេ។
ក៏ប៉ុន្តែ តុលាការអាចអនុវត្តសមត្ថកិច្ចជំនុំជម្រះលើបទឧក្រិដ្ឋទាំង៣នេះបាន តែក្នុងករណី៣ប៉ុណ្ណោះ គឺ៖
- ករណីទី១ បទឧក្រិដ្ឋត្រូវបានប្រព្រឹត្តនៅលើទឹកដីរដ្ឋ ដែលជាសមាជិក (បានចុះហត្ថលេខា និងបានផ្តល់សច្ចាប័នលើអនុសញ្ញាក្រុងរ៉ូម) ឬរដ្ឋមិនមែនជាសមាជិក តែបានប្រកាសទទួលស្គាល់សមត្ថកិច្ចតុលាការ ទោះបីជាជនប្រព្រឹត្តល្មើសជាពលរដ្ឋរបស់ប្រទេសណាក៏ដោយ។
- ករណីទី២ ជនដែលប្រព្រឹត្តបទល្មើស គឺជាពលរដ្ឋរបស់រដ្ឋជាសមាជិក ឬរដ្ឋមិនមែនជាសមាជិក តែបានប្រកាសទទួលស្គាល់សមត្ថកិច្ចតុលាការ ទោះបីជាបទល្មើសនោះប្រព្រឹត្តនៅក្នុងប្រទេសណាក៏ដោយ។
- ករណីទី៣ មានសេចក្តីសម្រេចពីក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអ.ស.ប. ទោះបីជនល្មើសជាពលរដ្ឋប្រទេសណាក៏ដោយ ហើយបទល្មើសត្រូវប្រព្រឹត្តនៅក្នុងប្រទេសណាក៏ដោយ។
ម្យ៉ាងទៀត តុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិមានសមត្ថកិច្ចជំនុំជម្រះតែទៅលើបទល្មើស ដែលប្រព្រឹត្តក្រោយពេលអនុសញ្ញាក្រុងរ៉ូមចូលជាធរមានប៉ុណ្ណោះ មានន័យថា ក្រោយថ្ងៃទី១ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០០២។
តើរហូតមកទល់ពេលនេះ មានប្រទេសប៉ុន្មានដែលបានផ្តល់សច្ចាប័នលើអនុសញ្ញាក្រុងរ៉ូម?
គិតត្រឹមខែមេសា ឆ្នាំ២០១២ ប្រទេសដែលបានចុះហត្ថលេខា និងផ្តល់សច្ចាប័នលើអនុសញ្ញាក្រុងរ៉ូម មានចំនួន ១២១ប្រទេស។ នៅក្នុងតំបន់អាស៊ាន មានតែប្រទេស ២ ប៉ុណ្ណោះ ដែលបានផ្តល់សច្ចាប័ន គឺ កម្ពុជា និងហ្វ៊ីលីពីន។ កម្ពុជាបានចុះហត្ថលេខា នៅថ្ងៃទី២៣ តុលា ឆ្នាំ២០០០ ហើយផ្តល់សច្ចាប័ន នៅថ្ងៃទី៧ មករា ឆ្នាំ២០០២។
តើបុគ្គលឯកជនអាចប្តឹងទៅតុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិបានដែរឬទេ?
បើយើងនិយាយពីបណ្តឹង ដែលមានអានុភាពឲ្យតុលាការបើកការស៊ើបអង្កេត គឺមានតែរដ្ឋជាសមាជិក និងក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអ.ស.ប.ប៉ុណ្ណោះ ដែលមានសិទ្ធិប្តឹងបាន (មាត្រា ១៣ នៃអនុសញ្ញាក្រុងរ៉ូម)។ បុគ្គលឯកជន (ជារូបវ័ន្តបុគ្គលក៏ដោយ ឬជានីតិបុគ្គលក៏ដោយ) មិនអាចប្តឹងបានទេ។
ក៏ប៉ុន្តែ បើនិយាយពី “ប្តឹង” ក្នុងន័យជូនដំណឹងអំពីបទឧក្រិដ្ឋ អ្នកណាក៏អាចធ្វើបានដែរ (ទោះបីជាសមាគម ជាអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល ជាអង្គការអន្តរជាតិ ឬជារូបវ័ន្តបុគ្គលឯកជនណាមួយក៏ដោយ) ពីព្រោះថា តុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិមានចំណុចពិសេសមួយ ដែលខុសពីតុលាការអន្តរជាតិផ្សេងទៀត គឺនៅត្រង់ថា រដ្ឋអាជ្ញាតុលាការអាចផ្តួចផ្តើមគំនិតបើកការស៊ើបអង្កេតដោយខ្លួនឯងបាន ទោះបីគ្មានបណ្តឹងពីរដ្ឋជាសមាជិក ឬពីក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខក៏ដោយ។
នៅក្នុងករណីនេះ ក្រោយពីទទួលព័ត៌មានអំពីបទឧក្រិដ្ឋណាមួយ រដ្ឋអាជ្ញាត្រូវពិនិត្យមើលថា តើប្រភពព័ត៌មាននោះគួរឲ្យទុកចិត្តបានដែរឬទេ? តើព័ត៌មាននោះគ្រប់គ្រាន់អាចបើកការស៊ើបអង្កេតបាន ឬត្រូវស្វែងរកព័ត៌មានបន្ថែមពីប្រភពផ្សេង? ប្រសិនបើរដ្ឋអាជ្ញាមើលទៅឃើញថា អាចមានព័ត៌មានគួរឲ្យទុកចិត្ត និងជាមូលដ្ឋានគ្រប់គ្រាន់ គួរត្រូវបើកធ្វើការស៊ើបអង្កេត រដ្ឋអាជ្ញាបញ្ជូនសំណុំរឿងនេះទៅឲ្យអង្គបុរេជំនុំជម្រះជាអ្នកសម្រេច។ ប្រសិនបើអង្គបុរេជំនុំជម្រះចេញសេចក្តីសម្រេចអនុញ្ញាតឲ្យបើកការស៊ើបអង្កេត ទើបរដ្ឋអាជ្ញាអាចបើកការស៊ើបអង្កេតបាន។
ប្រសិនបើជនសង្ស័យ គឺជាមេដឹកនាំកំពុងកាន់អំណាច ហើយមានអភ័យឯកសិទ្ធិជាប្រមុខរដ្ឋ តើតុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិអាចយកមកកាត់ទោសបានដែរឬទេ?
អនុសញ្ញាក្រុងរ៉ូម ត្រង់មាត្រា ២៧ មានចែងច្បាស់ថា អភ័យឯកសិទ្ធិជាប្រមុខរដ្ឋ ឬអភ័យឯកសិទ្ធិណាមួយផ្សេងទៀត ដែលមានចែងក្នុងច្បាប់ផ្ទៃក្នុងរបស់ប្រទេសនីមួយៗ មិនអាចជាឧបសគ្គរារាំងតុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិមិនឲ្យអនុវត្តសមត្ថកិច្ចរបស់ខ្លួនបាននោះទេ។ ដូច្នេះ មានន័យថា ទោះបីជាជនសង្ស័យជាមេដឹកនាំកំពុងកាន់អំណាច ក៏តុលាការអាចនាំខ្លួនយកមកកាត់ទោសបានដែរ។ ក៏ប៉ុន្តែ នេះគ្រាន់តែជាគោលការណ៍ ដែលចែងក្នុងច្បាប់ប៉ុណ្ណោះ។ រីឯក្នុងការអនុវត្តជាក់ស្តែងវិញ បើសិនជាប្រទេសណាមួយបដិសេធមិនព្រមប្រគល់ខ្លួនជនសង្ស័យ ក៏តុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិមិនអាចធ្វើបានដែរ ព្រោះតុលាការមិនមានកម្លាំងប៉ូលិសផ្ទាល់ខ្លួន ដើម្បីទៅចាប់ខ្លួនជនសង្ស័យបានទេ គឺរំពឹងតែទៅលើសុឆន្ទៈរបស់រដ្ឋជាសមាជិកប៉ុណ្ណោះ។ ករណីឧក្រិដ្ឋកម្មនៅ Darfour ប្រទេសស៊ូដង់ គឺជាភស្តុតាងស្រាប់។ តុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិបានធ្វើការចោទប្រកាន់ និងចេញដីកាចាប់ខ្លួនប្រធានាធិបតីស៊ូដង់ តាំងពីឆ្នាំ២០០៩ ក៏ប៉ុន្តែ រហូតមកទល់ពេលនេះ តុលាការនៅតែមិនអាចនាំខ្លួន អូម៉ា អាល់បាស្ហៀរ (Omar al-Bashir) មកកាត់ទោសបាន ហើយ អូម៉ា អាល់បាស្ហៀរ នៅតែបន្តកាន់តំណែងជាប្រធានាធិបតីស៊ូដង់ដដែល៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ