តើអ្វីទៅជាដើមចមនាំឲ្យមានរដ្ឋប្រហារ១៨មីនា១៩៧០?
ថ្ងៃទី១៨ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២៣នេះ គឺជាខួបនៃការធ្វើរដ្ឋប្រហារកាលពី៥៣ឆ្នាំមុន (១៨ មីនា ឆ្នាំ១៩៧០) ទម្លាក់សម្តេច សីហនុ ចេញពីប្រមុខរដ្ឋ ដោយក្រុមសេនាប្រមុខ លន់ នល់។ ការធ្វើរដ្ឋប្រហារនេះ កើតឡើងនៅអំឡុងពេលសម្តេច សីហនុ កំពុងបំពេញទស្សនកិច្ចនៅ អឺរ៉ុប សហភាពសូវៀត និងចិន។ គ្រានោះបាតុកម្មប្រឆាំង វៀតណាម ទ្រង់ទ្រាយធំជាច្រើនបានផ្ទុះឡើងនៅភ្នំពេញ។ តើអ្វីទៅជាដើមចមនាំឲ្យមានរដ្ឋប្រហារ១៨មីនា១៩៧០?
ចុះផ្សាយនៅថ្ងៃ៖
ស្តាប់ - ០៣:០៦
ការអប់រំខុស ការសម្រេចខុសរបស់អ្នកដឹកនាំខ្មែរសម័យនោះ គឺជាដើមចមធំជាងគេ ដែលនាំឲ្យមានរដ្ឋប្រហារថ្ងៃ១៨មីនា១៩៧០។ នេះគឺជាកត់សំគាល់របស់លោក សំបូរ មាណារ៉ា សាស្ត្រាចារ្យផ្នែកប្រវត្តិសាស្ត្រ។
មានមនុស្ស៣នាក់ជាមេគំនិតនាំឱ្យមានរដ្ឋប្រហារទម្លាក់សម្តេច សីហនុ គឺព្រះអង្គម្ចាស់ស៊ីសុវត្ថិ សិរិមតៈ សេនាប្រមុខ លន់ នល់ និងអ៊ិន តាំ។
ប៉ុន្តែ សាស្ត្រាចារ្យ សំបូរ មាណារ៉ា លើកឡើងថា ក្នុងចំណោមមេដឹកនាំទាំង៣រូបនេះ មិនមែនជាអ្នកបង្កើតឲ្យមានព្រឹត្តិការណ៍រដ្ឋប្រហារនោះទេ តែលោកថាក្នុងនោះគឺ លន់ ណុន ជាប្អូនបង្កើតរបស់ លន់ នល់ គឺជាមនុស្សខ្ចីដៃព្រះអង្គម្ចាស់ ស៊ីសុវត្ថិ សិរីមតៈ ធ្វើឱ្យរដ្ឋប្រហារដោយជោគជ័យ។ លន់ ណុន បានធ្វើការជាច្រើនជាង លន់ នល់ និងជាមនុស្សម្នាក់ចេញមុខទទួលខុសត្រូវក្នុងការធ្វើរដ្ឋប្រហារទំលាក់សម្តេច សីហនុ ។
បើតាមលោក សំបូរ មាណារ៉ា ការបណ្តុះមនោគវិជ្ជាឲ្យស្អប់ វៀតណាម ស្អប់អ្នកចេះដឹង ស្អប់អ្នកមានគឺជាការបំផុសគំនិតយុវជនអ្នកក្រឲ្យងើបឡើងប្រឆាំងនឹងរបបសង្គមរាស្ត្រនិយមរបស់សម្តេច សីហុន ហើយទីបំផុតបាននាំឲ្យមានរដ្ឋប្រហារឆ្នាំ១៩៧០។
តែក្រោយជោគជ័យនៃរដ្ឋប្រហារ របបសាធាណររដ្ឋរបស់សេនាប្រមុខ លន់ នល់ រស់បានតែ៥ឆ្នាំក៏ដួលរំលំទៅវិញ ដោយសារជំនួសមកវិញនូវរបបខ្មែរក្រហម។
យោងតាមឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រ ការញាំងឲ្យមានការធ្វើរដ្ឋប្រហារឆ្នាំ១៩៧០ គឺដោយសារតែភូមិសាស្ត្រនយោបាយពេលនោះ ប្រទេសជិតខាងកម្ពុជា ទាំងថៃ និងវៀតណាម ទទួលយកឥទ្ធិពលពីលោកសេរីដែលមានអាមេរិកជាបងធំ។ ចំណែកកម្ពុជានៅចន្លោះកណ្តាល ត្រូវរងសម្ពាធ ទាំងផ្ទាល់ និងប្រយោល ដោយសារតែ សម្តេច សីហុន ប្រកាន់ជំហការទូតបែបអព្យាក្រិត មិនចូលបក្សសម្ព័ន្ធ។ ប្រទេសដែលចូលជាមួយអង្គការសេអាតូ (SEATO) គឺរួមគ្នាទប់ស្កាត់ឥទ្ធិពលកុម្មុយនិស្ដនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ពីសំណាក់សហភាពសូវៀត និងចិន។
នៅដើមឆ្នាំ១៩៥៥ លោក John Foster Dulles រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិក បានមកទស្សនកិច្ចនៅកម្ពុជា ហើយនៅក្នុងឆ្នាំដដែលនោះ ប្អូនប្រុសរបស់លោករដ្ឋមន្ត្រី គឺលោក Allen Welsh Dulles ក៏បានមកទស្សនកិច្ចនៅរាជធានីភ្នំពេញផងដែរ ដើម្បីបញ្ចុះបញ្ចូលឱ្យសម្តេចព្រះនរោត្តម សីហនុ ចូលរួមជាមួយអង្គការសេអាតូ (SEATO)។ តែម្តងហើយម្តងទៀត សម្តេច សីហនុ បដិសេធ។
ក្រោយមក នៅឆ្នាំ១៩៥៥ ដដែល សម្ដេច សីហនុ ចូលរួមសន្និសីទអាស៊ី-អាហ្វ្រិក នៅទីក្រុងបានឌុង ប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ី ជាទីដែលមានវត្តមានថ្នាក់ដឹកនាំអន្តរជាតិចំនួន ២៩ ប្រទេស។ ព្រះអង្គបានជួបជាលើកដំបូងជាមួយនាយករដ្ឋមន្ត្រីចិន លោក Zhou Enlai និងរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសវៀតណាមខាងជើង លោក Pham Van Dong។
ក្នុងជំនួបនោះ សម្តេច សីហនុ បានគូសបញ្ជាក់ថា កម្ពុជានឹងចូលជាមួយអង្គការសេអាតូ ជាដាច់ខាត ដែលធ្វើឲ្យលោក ជូ អេនឡាយ បានសម្តែងការពេញចិត្តយ៉ាងខ្លាំង។
នៅថ្ងៃទី១៣ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ១៩៥៦ សម្ដេច សីហនុ បានយាងបំពេញទស្សនកិច្ចផ្លូវរដ្ឋនៅប្រទេសចិន។ ក្នុងដំណើរទស្សនកិច្ចនេះ ថ្នាក់ដឹកនាំចិនបានយល់ព្រម ផ្ដល់ជំនួយសេដ្ឋកិច្ចដល់កម្ពុជាដោយគ្មានលក្ខខណ្ឌ។ ក្រោយមកទ័ពព្រៃខ្មែរក្រហមចេះតែរីកខ្លួនពីរាប់ពាន់នាក់ទៅដល់រាប់ម៉ឺននាក់ ហើយបានវាយចូលទីក្រុងភ្នំពេញឈ្នះលើ របប លន់ នល់ នៅថ្ងៃទី១៧មេសា១៩៧៥៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ