តើនេះជាសម័យដែលគេនិយមធ្វើរដ្ឋប្រហារ?
ចុះផ្សាយនៅថ្ងៃ៖
ស្តាប់ - ០៤:៥២
អាស៊ីកត់សំគាល់ដោយរដ្ឋប្រហារយោធានៅភូមា ចំណែក ទឹកដីអាហ្វ្រិកកំពុងស្គាល់រដ្ឋប្រហារយោធាដល់ទៅ ៤ដង ក្នុងរយៈពេលតែ ១ឆ្នាំ។ បន្ទាប់ពីមានរដ្ឋប្រហារ នៅក្នុងរដ្ឋប្រហារ នៅប្រទេសម៉ាលី កងទ័ពហ្គីណេបានធ្វើរដ្ឋប្រហារនឹងគេដែរ ដើម្បីចូលកាន់អំណាច កាលពីថ្ងៃអាទិត្យ កន្លងទៅ ពោលគឺនៅតែប៉ុន្មានខែក្រោយ មេដឹកនាំយោធាជាន់ខ្ពស់ របស់ប្រទេសឆាដ បានចូលដឹកនាំប្រទេស បន្តពីឪពុកដែលជាប្រធានាធិបតី ដោយគ្មានឆ្លងកាត់ការបោះឆ្នោត។ តើរដ្ឋប្រហារយោធានៅអាហ្វ្រិក ជារឿងដែលគេធ្វើតាម តៗគ្នា?
នៅម៉ាលី បន្ទាប់ពីធ្វើរដ្ឋប្រហារទម្លាក់រដ្ឋាភិបាលស៊ីវិលនៅឆ្នាំមុន កងទ័ពបានធ្វើរដ្ឋប្រហារម្តងទៀត នៅខែឧសភាកន្លងទៅ។ នៅឆាដ មេបញ្ជាការទ័ព Idriss Deby ដែលជាកូនប្រុសរបស់ប្រធានាធិបតី ទើបស្លាប់ដោយសារការប្រយុទ្ធក្នុងសមរភូមិ បានចូលកាន់តំណែងជាមេដឹកនាំប្រទេស បន្តពីឪពុក ដោយមើលរំលងអំណាចរបស់ប្រធានសភា។ ហ្គីណេ ជាប្រទេសអាហ្វ្រិកទី៣ ដែលត្រូវស្គាល់រសជាតិរដ្ឋប្រហារ កាលពីថ្ងៃអាទិត្យទី៥កញ្ញា។
ការក្រសោបចូលកាន់អំណាចរបស់មេដឹកនាំយោធា នៅបណ្តាប្រទេសភាគខាងលិចអាហ្រ្វិក នៅមួយឆ្នាំមកនេះ បានឆ្លុះបញ្ចាំងពីនិទណ្ឌភាព កំហឹង និងទុក្ខសោក ភាពអស់សង្ឃឹមរបស់ប្រជាជន។
សម្រាប់រដ្ឋប្រហារយោធានៅហ្គីណេ អង្គការសហគមន៍សេដ្ឋកិច្ចនៃបណ្តាប្រទេសអាហ្វ្រិកCEDEAO និងប្រទេសមួយចំនួន បានដំឡើងសំឡេងថ្កោលទោស ដូចដែលគេបានធ្វើ កាលពី១ឆ្នាំ មុន សម្រាប់ រដ្ឋប្រហារនៅប្រទេសម៉ាលី។ ការទាមទាររបស់សហគមន៍អន្តរជាតិ នៅតែដដែល ដូចជា ទាមទារឲ្យម្ចាស់ធ្វើរដ្ឋប្រហារស្តាររដ្ឋធម្មនុញ្ញឡើងវិញ ដោះលែងអ្នកទោសនយោបាយ និងចុងក្រោយ គឺ រៀបចំការបោះឆ្នោត ឲ្យបានឆាប់បំផុត។
តាំងពីម៉ាលី រហូតដល់ហ្គីណេ កងទ័ពដែលជាអ្នកធ្វើរដ្ឋប្រហារ ទម្លាក់រដ្ឋាភិបាលស៊ីវិល បានប្រើពាក្យ សឹងដូចគ្នាទាំងស្រុង នោះ គឺគេសម្រេចដណ្តើមអំណាច ដោយសារអំពើពុករលួយ អសមត្ថភាពរបស់រដ្ឋាភិបាលស៊ីវិល។ ដោយធ្វើរដ្ឋប្រហារទម្លាក់រដ្ឋាភិបាល ស៊ីវិល កងទ័ពអះអាង ស្តារសណ្តាប់ធ្នាប់ និងសន្យារៀបចំការបោះឆ្នោត។
អ្នកស្រាវជ្រាវខាងប្រទេសអាហ្រ្វិក របស់អង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្សAmnesty International បានរំលឹកគេឲ្យប្រុងប្រយ័ត្ន និងកុំឲ្យគិតឆោតល្ងង់ថា អ្វីនឹងប្រសើរឡើង នៅក្រោយរដ្ឋប្រហារយោធា នៅតាមបណ្តាប្រទេសដែលកំពុងជួបអស្ថិរភាព វិបត្តិនយោបាយ។ បទពិសោធន៍នៅប្រទេសហ្គីណេបានបង្ហាញថា មនុស្សមួយចំនួនយល់គិតថា ការបិទបញ្ចប់របបដឹកនាំរបស់ប្រធានាធិបតី Alpha Condé ជារឿងល្អ។ ប៉ុន្តែ គេមិនត្រូវភ្លេចថា វាមិនមែនជាលើកទី១ ទេ ដែលគេធ្លាប់ការដាក់ក្តីសង្ឃឹមលើការផ្លាស់ប្តូររបប។ រាល់លើក ក្តីសង្ឃឹមរបស់ពួកគេត្រូវរលាយដូចអំបិលត្រូវទឹក ក្រមួនត្រូវថ្ងៃ។
ជាក់ស្តែង នៅម៉ាលី មេទ័ព អាស៊ីមី ហ្គយតា ធ្លាប់បានសន្យា រៀបចំការបោះឆ្នោត នៅខែ កុម្ភៈ នៅឆ្នាំ ២០២២។ ប៉ុន្តែ ការគ្រប់គ្រងរបស់របបសឹក នៅមួយឆ្នាំមកនេះ បានបង្កើតក្តីសង្ស័យ ដែលថា កងទ័ពទំនងជានឹងមិនគោរពតាមការសន្យា ហើយនិងអាចបន្តក្តោបអំណាចយូរតទៅទៀត នៅម៉ាលី។
ហេតុអ្វីបានជារដ្ឋប្រហារកើតឡើងញឹកញាប់នៅអាហ្វ្រិក?
សម្រាប់អ្នកជំនាញ ខាងតំបន់សាហ៊ែល ប្រចាំវិទ្យាស្ថាន International Crisis Group គេមិនអាចនិយាយថា រដ្ឋប្រហារយោធា នៅម៉ាលី និងនៅឆាត ជាមូលហេតុចំបង ធ្វើឲ្យឲ្យកងទ័ពនៅប្រទេសហ្គីណេ ធ្វើរដ្ឋប្រហារនោះទេ។ ប៉ុន្តែ គេទទួលស្គាល់ថា ការដែលរដ្ឋប្រហារយោធា នៅម៉ាលី និងនៅឆាត មិនបានទទួលការផ្តន្ទាទោសខ្លាំង ពីសហគមន៍អន្តរជាតិ និងប្រទេសនៅក្នុងតំបន់ គឺ បានទៅបង្កើតបរិយាកាសសមគួរឲ្យកើតមានព្រឹត្តិការណ៍រដ្ឋប្រហារ ដូចជានៅហ្គីណេ។
ជាក់ស្តែង នៅម៉ាលី សហគមន៍អន្តរជាតិធ្លាប់បាននិយាយចុងមាត់ ចុងក ទទួលស្គាល់អំណាចរបស់មេដឹកនាំធ្វើរដ្ឋប្រហារ ព្រោះថារដ្ឋប្រហារយោធាភាគច្រើនសំដៅទម្លាក់ប្រធានាធិបតីដែលធ្លាក់កូដប្រជាប្រិយភាព។ ចំណែកនៅ ឆាត បារាំង ដែលជាដៃគូពាណិជ្ជកម្ម និងសម្ព័ន្ធមិត្តយោធារបស់ឆាត មិនបានរិះគន់រដ្ឋប្រហារ ប៉ុន្តែ ផ្ទុយទៅវិញ បានទទួលស្គាល់ ការចូលកាន់អំណាចរបស់មេបញ្ជាការទ័ព Idriss Déby ដែលបារាំង ចាត់ទុកថា ធ្វើឡើង ដោយត្រឹមត្រូវ និងគ្មានរដ្ឋប្រហារអ្វីនោះទេ។
មន្រ្តីរដ្ឋាភិបាលម៉ាលីម្នាក់ ដែលសុំមិនបញ្ចេញឈ្មោះ បាននិយាយប្រាប់ទីភ្នាក់ងារព័ត៌មានបារាំង AFP ថា ចង់ឬមិនចង់ រដ្ឋប្រហារនៅប្រទេសឆាត ដែលបារាំង និងប្រទេសក្នុងតំបន់អាហ្វ្រិកបានទទួលស្គាល់ ផ្តល់សុពលភាព ពេញទី នឹងអាចទៅបង្កើតឥទ្ធិពលដូមីណូ។ ដោយឃើញឧទាហករណ៍នៅប្រទេសឆាត កងទ័ពនៅ កន្លែងផ្សេង អាចគិតថា ហេតុអ្វីបានជាគេមិនធ្វើរដ្ឋប្រហារនឹងគេដែរ?
ការបាក់បែក ខ្វែងគំនិតគ្នា និងអវត្តមានរបស់សហគមន៍អន្តរជាតិ ដើម្បីឆ្លើយតប ទៅនឹងព្រឹត្តិការណ៍ធ្វើរដ្ឋប្រហារនៅម៉ាលី ឆាត អាចជំរុញលើកទឹកចិត្តឲ្យទាហាន ដែលអាងអាវុធក្នុងដៃ ចូលប្លន់អំណាច តាមរយៈ រដ្ឋប្រហារ។ សម្រាប់កាសែតក្នុងស្រុកអាហ្វ្រិក សហគមន៍អន្តរជាតិ គួរឈប់ ធ្វើនយោបាយ បែបធ្វើថ្លង់ធ្វើគ តទៅទៀត។ គេក៏គួរតែឈប់ និយាយពាក្យថ្កោលទោសស្រាលៗ ដដែលៗ ប៉ុន្តែ ផ្ទុយទៅវិញ គួរចាត់វិធានការតឹងរ៉ឹង មុតមាំ ណាមួយ ដើម្បីដាក់ទោស ទណ្ឌកម្ម កុំឲ្យយោធា មានទឹកចិត្តចង់ធ្វើរដ្ឋប្រហារ ផ្តួលរដ្ឋាភិបាលដែលចេញមកពីការបោះឆ្នោត៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ