ការសិក្សាថ្មីមួយបង្ហាញថា តំបន់អាកទិក ឡើងកម្តៅជិត៤ដងលើសតំបន់ផ្សេងៗទៀត នៃភពផែនដី
ចុះផ្សាយនៅថ្ងៃ៖
ស្តាប់ - ០៩:០៦
តំបន់អាកទិក ឬហៅថាតំបន់ប៉ូលខាងជើង មានសីតុណ្ហភាពឡើងក្តៅខ្លាំង លើសតំបន់ផ្សេងៗទៀតនៃភពផែនដីយើង ដល់ទៅជិត៤ដងឯណោះ ក្នុងរវាង៤០ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ។ នេះបើយោងតាមការសិក្សាស្រាវជ្រាវថ្មីមួយ ដែលត្រូវបានធ្វើឡើង ដោយក្រុមអ្នកជំនាញវិទ្យាសាស្ត្រ នៅប្រទេសន័រវេស និងហ្វាំងឡង់។ សីតុណ្ហភាពក្តៅខ្លាំង ដែលធ្វើឲ្យផ្ទាំងទឹកកកនៅតំបន់អាកទិក រលាយកាន់តែឆាប់រហ័ស ហើយធ្វើឲ្យទឺកសមុទ្រឡើងកំពស់។
ការសិក្សាស្រាវជ្រាវថ្មីនេះ ត្រូវបានធ្វើឡើងដោយក្រុមអ្នកជំនាញវិទ្យាសាស្ត្រផ្នែកបរិស្ថាន និង អាកាសធាតុ មានទីតាំងនៅន័រវែស និងហ្វាំងឡង់។ ការសន្និដ្ឋាននៃការសិក្សានេះ ត្រូវបានចុះផ្សាយក្នុងទស្សនាវត្តី Earth & Environment ។
ក្រុមអ្នកជំនាញបានធ្វើការវិភាគ ទៅលើបណ្តុះទិន្នន័យចំនួន៤ ដែលជាទិន្នន័យស្តីពីកម្រិតសីតុណ្ហភាព នៅតំបន់ប៉ូល ហើយផ្តល់ឲ្យដោយប្រព័ន្ធផ្កាយរណប គិតចាប់តាំងពី១៩៧៩មក។ ឆ្នាំ១៩៧៩ គឺជាឆ្នាំដែលប្រព័ន្ធផ្កាយរណបអាចចាប់ផ្តើម ស្រង់ប្រមូលទិន្នន័យផ្តល់មកឲ្យអ្នកស្រាវជ្រាវវិទ្យាសាស្ត្រ។ ជាការសន្និដ្ឋាន គឺសីតុណ្ហភាពនៅតំបន់ប៉ូលខាងជើង ឬតំបន់អាកទិកនេះ បានកើនកម្តៅចំនួន ០,៧៥°c ជាមធ្យម ក្នុងរយៈពេលរៀងរាល់១០ឆ្នាំ។ ពោលគឺមានន័យថា សីតុណ្ហភាពតំបន់អាកទិក បានកើនលើសតំបន់ផ្សេងៗទៀតនៃផែនដី ដល់ទៅជិត៤ដងឯងណោះ។
តែយ៉ាងណា ការសិក្សានេះបានរំលេចឲ្យឃើញផងដែរ អំពីការកើនឡើងសីតុណ្ហភាព មិនដូចគ្នា រវាងផ្នែកផ្សេងៗនៅក្នុងតំបន់ប៉ូលខាងជើងនេះ។ ជាក់ស្តែង ផ្នែកខាងអឺរ៉ាស៊ីនៃមហាសមុទ្រទឹកកកអាទិក ដែលរាប់ចាប់ពី ប្រជុំកោះន័រវែស Svalbard រហូតដល់ ប្រជុំកោះរុស្ស៊ី Nouvelle-Zemble គឺថាសីតុណ្ហភាព បានកើនឡើងក្តៅ ដល់ទៅ ជាមធ្យម ១,២៥°c ក្នុងរយៈ១០ឆ្នាំ។ ពោលគឺកើនក្តៅ លើសតំបន់ផ្សេងៗទៀតនៃភពផែនដីយើង ដល់ទៅ៧ដងឯណោះ។
លើសពីតួលេខសន្និដ្ឋានឆ្នាំ២០១៩ របស់អង្គការសហប្រជាជាតិ
កាលពីឆ្នាំ២០១៩ ក្រុមអ្នកជំនាញបរិស្ថាន-អាកាសធាតុ នៃអង្គការសហប្រជាជាតិ បានសន្និដ្ឋានថា តំបន់អាកទិកបានទទួលរង នូវការកើនកម្តៅសីតុណ្ហភាព លើសតំបន់ផ្សេងៗទៀតនៃផែនដី ជាមធ្យមចំនួនជាង២ដង។ ការសន្និដ្ឋាននេះ គឺជាការសន្និដ្ឋានគោល ដែលគ្រប់គ្នាធ្លាប់យកជាផ្លូវការ និងទន្ទិញតៗគ្នារៀងរហូតមក។
លោក Antti Lipponen អ្នកស្រាវជ្រាវម្នាក់ នៅវិទ្យាស្ថានជាតិហ្វាំងឡង់ផ្នែកឧតុនិយមវិទ្យា និងដែលជាសមាជិកម្នាក់ ចូលរួមសរសេររបាយការណ៍សិក្សាថ្មីនេះ បានទទួលស្គាល់ថា លោកក៏មានការចម្លែកក្នុងចិត្តដែរ នៅពេលបានឃើញទិន្នន័យសន្និដ្ឋានថ្មី ខ្ពស់ជាងការសន្និដ្ឋានមុនរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ។ អ្នកជំនាញរូបនេះ បានលើកឡើងថា ហេតុផលមួយដែលមកពន្យល់អំពីភាពខុសគ្នានៃលទ្ធផលសន្និដ្ឋាន គឺវាអាចមកពី គំរូនៃការវិភាគសន្និដ្ឋានដែលគេបានប្រើពីពេលមុននោះ គឺវាបានហួសសម័យ ឬអាចថាមានការខ្វះចន្លោះច្រើន។ ធម្មតា គំរូនៃការធ្វើវិភាគបែបវិទ្យាសាស្ត្រ គឺគេស្រាវជ្រាវបន្ត ហើយមានការវិវឌ្ឍន៍ទំនើបរហូត អមជាមួយនឹងការរីកចម្រើន នៃឧបករណ៍វិទ្យាសាស្ត្រ ព្រមទាំងភាពទៀងទាត់ប្រត្យក្ស នៃទិន្នន័យដែលគេប្រមូលបាន។
បន្ថែមពីនេះ លទ្ធផលនៃការសន្និដ្ឋានវិទ្យាសាស្ត្រ អាចមានភាពខុសគ្នាបន្តិចបន្តួច ដោយវាអាស្រ័យទៅនឹង កំឡុងរយៈពេល ព្រមទាំងទំហំវិសាលភាពភូមិសាស្ត្រ ដែលគេជ្រើសរើស ច្បិចយកមកដើម្បីធ្វើការសិក្សាវិភាគ។ ជាក់ស្តែង ការសិក្សាដែលគេផ្តោត ក្នុងកំឡុងពេល១០ឆ្នាំ និង២០ឆ្នាំ លទ្ធផលវិភាគជាមធ្យម គឺវាអាចមិនដូចគ្នាទេ។ ហើយការសិក្សាវិភាគ ទៅលើដែនភូមិសាស្ត្រ ទំហំតូចធំខុសគ្នា ក៏អាចធ្វើឲ្យប្រែប្រួលទិន្នន័យសន្និដ្ឋានដែរ។
យ៉ាងណាក៏ដោយ ទោះវាមានកម្រិតខ្ពស់ទាបជាងគ្នា រវាងការសន្និដ្ឋានមុនរបស់ក្រុមអ្នកជំនាញអង្គការសហប្រជាជាតិ និងការសិក្សថ្មីនេះ តែការសន្និដ្ឋានទាំង២នេះ បានបញ្ជាក់ថា សីតុណ្ហភាពនៅតំបន់ប៉ូលខាងជើងពិតជាជាឡើងក្តៅខ្លាំង លឿនលើសតំបន់ផ្សេងៗទៀតនៃផែនដីយើង។
« Amplification Arctique »
យោងតាមការពន្យល់ពីអ្នកជំនាញឧតុនិយមវិទ្យា ធម្មតាផ្ទាំងទឹកកក ដែលមានពណ៌សក្បុះនោះ បង្កើតឲ្យមានចំណាំងផ្លាតកាំរស្មីព្រះអាទិត្យ ពោលគឺមិនស្រូបកម្តៅចូលទាំងអស់ទេ។ ក៏ប៉ុន្តែ នៅពេលដែលផ្ទាំងទឹកកកទាំងនោះរលាយក្លាយជាទឹកនៅក្នុងសមុទ្រ គឺទឹកស្រូបកម្តៅខ្លាំងពីព្រះអាទិត្យ ហើយធ្វើឲ្យសីតុណ្ហភាពទឹកឡើងក្តៅផង បញ្ចេញជាចំហាយពីលើក្តៅថែមទៀត។
បាតុភូតធម្មជាតិនេះ អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រគេហៅថា « Amplification Arctique » ពោលគឺជាបាតុភូត ដែលរុញច្រានជះឥទ្ធិពលទៅវិញទៅមក ផ្ទាំងទឹកកករលាយជាទឹក ទឹកសមុទ្រកាន់តែក្តៅ ទឹកសមុទ្រកាន់តែក្តៅ ធ្វើឲ្យផ្ទាំងទឹកកនៅពីលើវានោះ កាន់តែឆាប់រលាយ វិលជុំបែបនេះខ្លាំងឡើងៗ។ អញ្ចឹងហើយបានជាសីតុណ្ហភាពនៅតំបន់ប៉ូលខាងជើងនេះ វាឡើងក្តៅលឿនរហ័សជាងតំបន់ផ្សេងៗទៀត។
ឡើងកំពស់ទឹកសមុទ្រ
គួរបញ្ជាក់ថា ផ្ទាំងទឹកកកនៅតំបន់ប៉ូល អាចត្រូវបានចែកចេញជា៣ប្រភេទ។ ប្រភេទទីមួយ ភាសាបារាំងហៅថា Calotte glacière ពោលគឺជាផ្ទាំងទឹកកកទំហំធំ ផ្ទៃក្រឡារាប់ពាន់ រាប់ម៉ឺនគីឡូម៉ែត្រការ៉េ ហើយដែលវាស្ថិតនៅលើដីឬថ្ម ដែលជាទម្រទ្វីបនៃស្រទាប់របស់ផែនដី។ ដោយឡែក ផ្ទាំងទឹកកក២ប្រភេទទៀត គឺជាផ្ទាំងទឹកកកអណ្តែតនៅលើទឹកសមុទ្រ។ ទី១ ផ្ទាំងទឹកកក Iceberg ដែលវាជាបំណែកទឹកកធំៗ បែកប្រេះចេញពី Calotte glacière ហើយរសាត់អណ្តែតក្នុងសមុទ្រ។ ចំណែកផ្ទាំងទឹកកកទី៣ គឺគេហៅថា Banquise ពោលគឺវាជាកម្រាលព្រឹលទឹកកក ដែលបានកករឹង ក្រាលលាតសន្ធឹងលើផ្ទៃទឹកសមុទ្រ។
ផ្ទាំងទឹកកកទាំង៣ប្រភេទនេះ រលាយដូចគ្នានៅពេលសីតុណ្ហភាពកាន់តែក្តៅខ្លាំង។ ក៏ប៉ុន្តែ Iceberg និង Banquise ដែលនៅក្នុងទឹកសមុទ្រស្រាប់ ទោះរលាយក៏វាមិនធ្វើឲ្យទឹកឡើងកំពស់ទេ។ ដោយឡែកផ្ទាំងទឹកកកCalotte glacière បើរលាយទៅ នឹងធ្វើឲ្យទឹកសមុទ្រឡើងកំពស់ ព្រោះទឹកហូរពីទ្វីប បន្ថែមចូលសមុទ្រ។
បើគិតពីឆ្នាំ១៩០០មក យោងតាមក្រុមជំនាញនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ គឺទឹកសមុទ្របានឡើងកំពស់ប្រមាណប្រមាណ២០សង់ទីម៉ែត្រ។ ហើយបើតាមការព្យាការណ៍ ការកើនឡើងកំពស់ទឹកសមុទ្រនេះ អាចនឹងមានគុណមួយជា៣ ធ្វើឲ្យកើនដល់ចន្លោះពី ៤០ ទៅ ៨៥សង់ទីម៉ែត្រ ពីនេះដល់ចុងសតវត្សទី២១។ អ្នកជំនាញកំពុងតែបារម្ភថា Calotte glacière នឹងកាន់តែរលាយយ៉ាងរហ័ស។
លទ្ធផលនៃសកម្មភាពរបស់មនុស្ស
ទំហំ Calotte glacière ទាំងមូលនៅតំបន់ Groenland បើរលាយអស់ទៅ នោះនឹងធ្វើឲ្យទឹកសមុទ្រជុំវិញផែនដីយើង អាចឡើងកំពស់ដល់ទៅ៦ម៉ែត្រឯណោះ។ វាលទឹកកក Banquise រលាយកាន់តែច្រើន ធ្វើឲ្យសត្វមួយចំនួនដែលរស់រំពឹង ដើររកចំណីពីលើវានោះ នឹងជួបការលំបាក អាចស្លាប់ផុតពូជ ជាក់ស្តែង ដូចជាសត្វខ្លាឃ្មុំទឹកកជាដើម។ សមុទ្រឡើងកំពស់ ដែនដីកោះនិងឆ្នេរកាន់តែលេច បង្កការលំបាកដល់អាយុជីវិតមនុស្ស។ ទឹកសមុទ្រឡើងកម្តៅ ធ្វើឲ្យស្លាប់ប្រព័ន្ធជីវចម្រុះក្នុងសមុទ្រ។
ការរលាយផ្ទាំងទឹកកក កាន់តែរហ័ស បណ្តាលមកពីសីតុណ្ហភាពក្តៅទៅៗនេះ គឺវាជាផលវិបាកដោយផ្ទាល់ បណ្តាលមកពីឧស្ម័នផ្ទះកញ្ចក់ នៅជុំវិញផែនដី ដែលកាន់តែក្រាសទៅៗ។ ជារួម វាគឺជាលទ្ធផលនៃសកម្មភាពមនុស្ស ដែលបញ្ចេញឧស្ម័នកាបូនិកកាន់តែច្រើន នៅក្នុងបរិយាកាស។ ផែនដីឡើងកម្តៅ ធ្វើឲ្យប្រែប្រួលក្រឡាប់ចាក់ដល់កត្តាអាកាសធាតុ ធ្វើឲ្យគ្រោះធម្មជាតិ មានកាន់តែញឹកញាប់ និងកាន់តែកាចសាហាវ។ ជាក់ស្តែងទឹកជំនន់ ខ្យល់ព្យុះ ឬរលកកម្តៅក្តៅខ្លាំងយ៉ាងចំលែក ព្រមទាំងគ្រោះរាំងស្ងួតកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរជាដើម។ ជាក់ស្តែង អំឡុងពេលនេះ គ្រោះរាំងស្ងួត សីតុណ្ហភាពក្តៅខ្លាំង បានបង្កឲ្យមានភ្លើងឆេះព្រៃច្រើនកន្លែងបំផុត មិនធ្លាប់មានទេនៅបារាំង៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ