ស៊ីលី៖រដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីមានភាពចម្រូងចម្រាស តែចាំបាច់ដើម្បីដកប្រទេសចេញពីសម័យផ្តាច់ការទាំងស្រុង?
ចុះផ្សាយនៅថ្ងៃ៖
ស្តាប់ - ០៨:១៦
នៅថ្ងៃអាទិត្យ ទី៤ កញ្ញា ប្រទេសស៊ីលីរៀបចំបោះឆ្នោតប្រជាជាតិស្តីពីរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មី។ អ្នកបោះឆ្នោតប្រមាណជា ១៥លាននាក់ត្រូវចូលរួមបោះឆ្នោតទទួលយក ឬមិនទទួលសេចក្តីព្រាងរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីដែលបានរៀបចំតាក់តែងដោយសមាជិកសភា។ គួររម្លឹកថាសព្វថ្ងៃ ប្រទេសអាមេរិកឡាទីនមួយនេះកំពុងបន្តប្រើរដ្ឋធម្មនុញ្ញសល់ពីសម័យដឹកនាំផ្តាច់ការយោធារបស់លោកពីណូស្ហេចន្លោះឆ្នាំ ១៩៧៣ និង ១៩៩០។ ដូច្នេះបើពលរដ្ឋបោះឆ្នោតទទួលយករដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មី ទំព័រសករាជថ្មីស្រឡាងនឹងចូលទៅបិទទំព័រសករាជចាស់ទាំងស្រុងដែលសល់ពីសម័យពីណូស្ហេ។
ជាង ៣០ឆ្នាំកន្លងមកដែលប្រទេសស៊ីលីបានរួចផុតពីក្រញាំដឹកនាំផ្តាច់ការយោធារបស់ឧត្តមសេនីយពីណូស្ហេរយៈពេល ១៦ឆ្នាំពីឆ្នាំ ១៩៧៣ ដល់ឆ្នាំ ១៩៩០។ តែនេះមិនមែនមានន័យថា រដ្ឋាភិបាលក្រោយលោកពីណូស្ហេបានរក្សាទុកទាំងស្រុងនូវរដ្ឋធម្មនុញ្ញសល់ពីសម័យពីណូស្ហេនោះទេ។ ក្នុងរយៈពេល ៣០ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ រដ្ឋាភិបាលដឹកនាំជាបន្តបន្ទាប់បានធ្វើវិសោតនកម្មរដ្ឋធម្មនុញលើមាត្រាមួយចំនួនដើម្បីតម្រូវនឹងសភាពការណ៍របស់ប្រទេសជាតិ។ គួររម្លឹកថា គិតតាំងពីក្រោយរបបផ្តាច់ការពីណូស្ហេ ប្រទេសស៊ីលីមានប្រធានាធិបតីថ្មីចេញពីការបោះឆ្នោតចំនួន ៧រូប។ ប្រធានាធិបតីសព្វថ្ងៃមានឈ្មោះ ហ្កាប្រ៊ីយែល បូរិកដែលទើបចូលកាន់តំណែងក្នុងខែមីនា ឆ្នាំ ២០២២ និងទើបមានអាយុ ៣៦ឆ្នាំ។
ក៏ប៉ុន្តែ គំនិតផ្តួចផ្តើមឲ្យមានរដ្ឋធម្មនុញថ្មីបានចាប់ផ្តើមនៅក្រោយមហាបាតុកម្មនៅទូទាំងប្រទេសកាលពីខែកញ្ញា ឆ្នាំ ២០១៩ ដែលជាឆ្នាំនៃការចាប់ផ្តើមផ្ទុះវិបត្តិកូវីដ១៩។ កាលណោះ ក្រុមបាតុករបានប្រឆាំងនឹងរដ្ឋធម្មនុញឆ្នាំ ១៩៨០ សល់ពីសម័យផ្តាច់ការពីណូស្ហេដែលគេយល់ថា គ្មានយុត្តិធម៌នៅក្នុងសង្គម។ ផ្តើមចេញពីភាពអយុត្តិធម៌ក្នុងសង្គមដែលស្តែងចេញពីរដ្ឋធម្មនុញឆ្នាំ ១៩៨០ និងភាពអយុត្តិធម៌កើតឡើងដោយវិបត្តិកូវីដ១៩ ក្រុមអ្នកតំណាងរាស្រ្តក៏បានស្នើឲ្យមានការតាក់តែងរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មី។ តែមុននឹងតាក់តែងថ្មី រដ្ឋាភិបាលបានរៀបចំការបោះឆ្នោតប្រជាមតិមួយក្នុងឆ្នាំ ២០២០ ដើម្បីសួរយោបល់ពីប្រជាជន។
កាលណោះ មានពលរដ្ឋស៊ីលីជិត ៨០% បានបោះឆ្នោតគាំទ្រឲ្យមានការតាក់តែងរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីដើម្បីជំនួសរដ្ឋធម្មនុញ្ញឆ្នាំ ១៩៨០។ ឥឡូវនេះ រដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីបានរៀបចំរួចរាល់ ហើយរដ្ឋាភិបាលបានរៀបចំបោះឆ្នោតប្រជាមតិម្តងទៀតក្នុងថ្ងៃអាទិត្យ ទី៤ កញ្ញានេះដើម្បីឲ្យពលរដ្ឋបោះឆ្នោតទទួលយក ឬមិនទទួលយក។
ចុះបើប្រជាជនបោះឆ្នោតមិនទទួលយករដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មី?
មានលទ្ធផលចំនួនពីរនៅការបោះឆ្នោតប្រជាមតិស្តីពីរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីពេលនេះ ឬមួយប្រជាជនបោះឆ្នោតទទួលយក ឬមួយក៏ច្រានចោល។ នៅក្នុងករណីដែលប្រជាជនបោះឆ្នោតទទួលយករដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មី ទំព័រសរាកជថ្មីរបស់ប្រទេសស៊ីលីនឹងបើកចាប់ពីថ្ងៃទី៥ កញ្ញា ព្រោះរដ្ឋធម្មនុញ្ញឆ្នាំ ១៩៨០ សល់ពីសម័យដឹកនាំផ្តាច់ការរបស់លោកពីណូស្ហេនឹងត្រូវកប់ចោលទាំងស្រុង។ ក្នុងករណីនេះ និងជាមួយរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មី ប្រធានាធិបតីលោកហ្កាប្រ៊ីយែល បូរិកអាចផ្តើមធ្វើកំណែទម្រង់ប្រទេសនៅក្នុងវិស័យអាទិភាពមួយចំនួនដោយមិនពិបាក។ តែការដាក់ឲ្យអនុវត្តន៍នូវរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីប្រហែលត្រូវការពេល ព្រោះរដ្ឋាភិបាលត្រូវជជែក ពិភាក្សាជាមួយគ្រប់គណបក្សដៃគូដើម្បីរៀបចំឲ្យមានស្ពានអន្តរកាលមួយក្នុងការប្តូរពីរដ្ឋធម្មនុញ្ញចាស់ទៅរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មី។
ផ្ទុយទៅវិញ បើប្រជាជនបែរជាបោះឆ្នោតមិនទទួលយករដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មី ប្រទេសស៊ីលីគ្មានជម្រើសណាផ្សេងក្រៅពីបន្តរក្សាទុករដ្ឋធម្មនុញ្ញសព្វថ្ងៃដែលបានបង្កើតឡើងកាលពីជាង ៤០ឆ្នាំមុននោះទេ។ ទន្ទឹមគ្នានេះ គម្រោងកំណែទម្រង់នានា ដូចយ៉ាងក្នុងវិស័យពន្ធ សុខភាព ឬការចូលនិវត្តន៍ដែលប្រធានាធិបតីលោកបូរិកចង់ធ្វើនឹងជួបការលំបាកខ្លាំង។ តែទោះជាយ៉ាងនេះក្តី គំនិត និងនីតិវិធីក្នុងការតាក់តែងរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីនឹងមិនបិទបញ្ចប់នៅត្រឹមនេះទេ ព្រោះលោកបូរិកបានប្រកាសរួចហើយថា បើប្រជាជនច្រានចោលរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីពេលនេះ លោកនឹងផ្តើមឲ្យមាននីតិវិធីតាក់តែងរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីមួយទៀត។
ការលើកឡើងដូចនេះដោយលោកបូរិកលើកយកហេតុផលទៅពន្យល់ថា មានកុងសង់ស៊ុសនៅក្នុងចំណោមប្រជាជនស៊ីលីដែលចង់កប់ចោលទាំងស្រុងនូវរដ្ឋធម្មនុញសល់ពីរបបផ្តាច់ការ។ កុងសង់ស៊ុសនៅក្នុងចំណោមប្រជាជនស៊ីលីដែលលោកបូរិកចង់និយាយ គឺលទ្ធផលនៃបោះឆ្នោតប្រជាមតិក្នុងឆ្នាំ ២០២០ ដែលមានប្រជាជនជិត ៨០% បានបោះឆ្នោតគាំទ្រឲ្យមានការតាក់តែងរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីដើម្បីជំនួសរដ្ឋធម្មនុញ្ញចាស់។ តែបញ្ហានៅត្រង់ថា អ្នកដែលសម្រេចឲ្យមាន ឬមិនឲ្យមានការតាក់តែងរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មី គឺសភា ពោលមិនមែនប្រធានាធិបតីទេ។
រដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីកំពុងពុះចែកសង្គមស៊ីលី?
សម្រាប់សហគមន៍អន្តរជាតិ រដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីរបស់ប្រទេសស៊ីលីមានការកែប្រែថ្មីច្រើន និងមានភាពជឿនលឿន។ តែនៅក្នុងប្រទេសស៊ីលី រដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីនេះពិបាកទទួលបានការព្រមព្រៀងជាឯកច្ឆន្ទ និងបែរជាកំពុងពុះចែកសង្គមស៊ីលីទៀតផង។ ពិតណាស់ក្នុងខែតុលា ឆ្នាំ ២០២០ មានប្រជាជនស៊ីលីដល់ទៅជិត ៨០% បានបោះឆ្នោតគាំទ្រឲ្យមានការតាក់តែងរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មី។ តែដល់ពេលហៅឲ្យបោះឆ្នោតទទួលយក ឬមិនទទួលយករដ្ឋធម្មនុញថ្មី បែរជាគេកំពុងបារម្ភខ្លាចតែប្រជាជនមិនបោះឆ្នោតទទួលយកទៅវិញ។ តាមលទ្ធផលស្ទង់មតិចុងក្រោយ រដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីអាចនឹងត្រូវប្រជាជនស៊ីលីបោះឆ្នោតច្រានចោល។
គេបានសង្កេតឃើញថា ខ្លឹមសារមួយចំនួននៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីបានធ្វើឲ្យប្រជាជនមួយចំនួនរារែកមិនបោះឆ្នោតទទួលយក។ គួរបញ្ជាក់ថា រដ្ឋធម្មនុញ្ញឆ្នាំ ១៩៨០ ក្នុងសម័យផ្តាច់ការលោកពីណូស្ហេមានលក្ខណៈសេរីនិយមដែលបានអនុញ្ញាតឲ្យស៊ីលីស្គាល់ស្ថិរភាពនយោបាយ និងកំណើនសេដ្ឋកិច្ចក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានទសវត្សរ៍កន្លងទៅ។ តែចំណុចអវត្តមានរបស់រដ្ឋធម្មនុញ្ញឆ្នាំ ១៩៨០ មួយនេះ គឺវិសភាពកាន់តែខ្លាំងនៅក្នុងសង្គម។ អ៊ីចឹងហើយបានជានៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មី ក្រុមអ្នកតំណាងរាស្រ្តបានរៀបចំ និងធានាឲ្យមានសមភាពនៅក្នុងសង្គម។ ក្រៅពីនេះ រដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីបានចែងពីការទទួលស្គាល់រដ្ឋពហុជាតិ ឬពហុតំបន់ រួមទាំងការទទួលស្គាល់ប្រជាជនម្ចាស់ស្រុក ឬប្រជាជនដើមដែលមានប្រមាណជា ១២,៨% នៃប្រជាជនស៊ីលី។
ការទទួលស្គាល់ប្រជាជនម្ចាស់ស្រុក ឬប្រជាជនដើមនេះបានធ្វើឲ្យប្រជាជនស៊ីលីក្នុងតំបន់ខ្លះពិបាក ឬមិនអាចទទួលយកបាន។ អ្វីដែលគ្រប់គ្នាកំពុងបារម្ភនៅពេលដែលរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីត្រូវបានប្រជាជនបោះឆ្នោតច្រានចោល គឺការផ្ទុះបាតុកម្មជាថ្មី ពិសេសបាតុកម្មពីក្រុមយុវជនសិស្ស និស្សិតដែលបានគាំទ្រយ៉ាងខ្លាំងដល់រដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីពេលនេះ៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ