រ៉ែនីគែលមានសារៈសំខាន់មកលើសេដ្ឋកិច្ច តែជះផលអាក្រក់មកលើសុខភាពនិងបរិស្ថាន
ចុះផ្សាយនៅថ្ងៃ៖
ស្តាប់ - ០៩:៣០
ជាមួយនឹងផែនការកាត់បន្ថយការបញ្ចេញឧស្ម័នកាបូនិកទៅក្នុងបរិយាកាស រថយន្តអគ្គិសនីកំពុងតែទទួលបានការពេញនិយម ព្រោះវាមិនប្រើប្រេងឥន្ធនៈ ដែលបញ្ចេឧស្ម័នកាបូនិក។ តែទន្ទឹមគ្នានេះ រថយន្តអគ្គិសនីត្រូវការប្រើថ្មសាកទំហំធំ ដែលត្រូវបានផលិតឡើង ដោយរ៉ែកម្រជាច្រើនប្រភេទ ក្នុងនោះមានលីត្យ៉ូម និងនីគែលជាដើម។ រ៉ែនីគែល មានសារៈសំខាន់ណាស់ ដើម្បីផលិតគ្រឿងឧបករណ៍អេឡិចត្រូនិក និងជាពិសេស គឺប្រើនៅក្នុងការផលិតលោហៈដែលមិនចេះច្រែស ឬដែលយើងជាភាសាសាមញ្ញថា “ដែកអ៊ីណុក”។ តម្រូវការរ៉ែនីគែលរបស់ពិភពលោកយើង កាន់តែរីកធំឡើងពីមួយឆ្នាំទៅមួយឆ្នាំ។ ក៏ប៉ុន្តែ សកម្មភាពជីកគាស់រ៉ែនីគែល អាចបង្កគ្រោះថ្នាក់ខ្លាំងណាស់ មកលើសុខភាពមនុស្ស និងមកលើបរិស្ថាន។
វិទ្យុបារាំងអន្តរជាតិ RFI បានចូលរួមជាមួយក្រុមការងារស៊ើបអង្កេតអន្តរជាតិ Forbidden Stories ដើម្បីបន្តការស៊ើបអង្កេតនៅភាគខាងជើងប្រទេសកូឡុំប៊ី ស្តីពីផលប៉ះពាល់ដ៏ធ្ងន់ធ្ងរមកលើប្រជាជនមូលដ្ឋាន ដោយសារតែសកម្មភាពជីករ៉ែនីគែល។ ជាការស៊ើបអង្កេត ដែលបានចាប់ផ្តើមឡើង ដោយអ្នកកាសែតដ៏ក្លាហានម្នាក់ ឈ្មោះ Rafael Moreno ដែលលោកត្រូវបានគេបាញ់សម្លាប់ នៅតំបន់ភាគខាងជើងកូឡុំប៊ីនោះ កាលពីថ្ងៃទី១៦តុលា ឆ្នាំ២០២២។ មុននឹងត្រូវគេសម្លាប់ អ្នកកាសែតរូបនេះ បានបង្ហោះរូបថតមួយសន្លឹកនៅខែតុលា២០២២ ដែលគេឃើញផ្សែងក្រហមអណ្តែតចេញពីទីតាំងចម្រាញ់រ៉ែនីគែល គ្របដណ្តប់ពីលើតំបន់ជ្រលងភ្នំ និងភូមិអ្នកស្រុក។
រហូតមកទល់ពេលនេះ ករណីធ្វើឃាតនេះ នៅមិនទាន់មានពន្លឺដឹងពីអង្គហេតុ និងដឹងពីជនដៃដល់នោះឡើយ តែបើតាមការស្មាន គឺវាពិតជាពាក់ព័ន្ធ ជាមួយនឹងការងាររបស់អ្នកកាសែតរូបនេះ ដែលស៊ើបអង្កេតលើក្រុមហ៊ុនជីករ៉ែនីគែល ឈ្មោះ Cerro Matoso S.A. នៅភាគខាងជើងកូឡុំប៊ីនេះ។ ការចូលទៅកៀកនឹងតំបន់នេះ គឺមិនអាចធ្វើទៅដោយងាយទេ គឺមានឧបសគ្គប្រឈមគ្រោះថ្នាក់ខ្លាំងណាស់ ព្រោះក្រុមហ៊ុននេះប្រើប្រាស់ក្រុមប្រដាប់អាវុធ ឲ្យយាមការពារ និងឃាត់ឃាំងមិនឲ្យអ្នកកាសែតបរទេសចូលទៅបានដោយងាយទេ។
សកម្មភាពជីករ៉ែនីគែលនៅតំបន់នេះ បានចាប់ផ្តើមនៅឆ្នាំ១៩៨២ ហើយយោងតាមអ្នកតំណាងសហគមន៍ប្រជាជនមូលដ្ឋាន គឺសកម្មភាពជីករ៉ែនេះ បានបង្កជាមហន្តរាយមកលើបរិស្ថានធម្មជាតិ និងសុខភាពមនុស្ស។ ទឹកទន្លេ Quebrada de Uré ដែលហូរកត់តំបន់នេះ ហើយដែលមនុស្សប្រមាណ១៤០០០នាក់ រស់រំពឹងអាស្រ័យផលនោះ បានក្លាយទឹកពុល ពោរពេញដោយសារធាតុនីគែល ព្រោះក្រុមហ៊ុនជីករ៉ែខាងលើបានបង្ហូរកាកសំណល់ចូល។ ត្រី សត្វ និងរុក្ខជាតិមួយចំនួន បានផុតពូជលែងមានទៀតដោយសារតែទឹកទន្លេពុលដោយសារធាតុនីគែល។
នៅឆ្នាំ២០១៧ តុលាការកំពូលកូឡុំប៊ី បានចេញសេចក្តីសម្រេចស្តីបន្ទោសអាជ្ញាធររដ្ឋ ទាំងតំបន់ទាំងថ្នាក់ជាតិ ថាមានការធ្វេសប្រហែស ដែលបានការពារថាសកម្មភាពជីករ៉ែនីគែល មិនបង្កផលប៉ះពាល់ដល់ប្រព័ន្ធជីវចម្រុះ និងសុខភាពមនុស្ស។ តុលាការក៏បានបង្គាប់ថា ក្រុមហ៊ុនជីករ៉ែ ត្រូវតែពិគ្រោះយោបល់ជាមុនជាមួយសហគមន៍ប្រជាជនមូលដ្ឋាន ដើម្បីរៀបចំវិធានការលាងសម្អាតជាតិពុល ព្រមទាំងមើលថែសុខភាពរបស់ប្រជាជន។ តែរហូតមក់ទល់ពេលនេះ យោងតាមតំណាងសហគមន៍ គឺពុំមានស្រមោលនៃការទទួលខុសត្រូវរបស់ក្រុមហ៊ុនជីករ៉ែទេ។ មណ្ឌលសុខភាពមួយ ដែលក្រុមហ៊ុននេះសន្យាថាសាងសង់ ប្រជាជនអះអាងថាមិនទាន់ឃើញរូបរាងទេ។
នីគែលបង្កជម្ងឺមហារីក
នៅឃុំ San José de Uré ដែលមានប្រជាជនរស់នៅប្រមាណ១១០០០នាក់ មានច្រើននាក់ណាស់ ដែលបានលើកឡើងអំពីជំងឺចម្លែកៗ ភាគច្រើនគឺជាជំងឺដុះដុំសាច់ក្នុងស្បូនរបស់ស្ត្រី។ ដុំសាច់ក្នុងស្បូន តាមធម្មតាជាករណីសាមញ្ញតែងកើតមានលើស្ត្រី តែករណីនៅតំបន់នេះ គឺមិនមែនតែមួយឬពីរដុំ គឺច្រើនដុំឡើកកកស្ទះពេញស្បូន ដែលបង្កឲ្យមានការហូរឈាមធ្ងន់ធ្ងរ ចុកពើតខ្លាំងទ្រាំមិនបាន។ យ៉ាងហោចណាស់ មានស្ត្រីជាង២០នាក់ ដែលត្រូវវះកាត់យកស្បូនចេញទាំងស្រុងតែម្តង ក្នុងរវាង២០ឆ្នាំចុងក្រោយនៅក្នុងឃុំនេះ។ ហើយមានករណីជម្ងឺចម្លែកផ្សេងទៀត នៅតំបន់នេះ ដូចជាមានទារក២នាក់ កើតមកពុំមានរុន្ធគូទទេ។ ទារកម្នាក់បានស្លាប់ហើយ កាលពី២ឆ្នាំមុន។
វិទ្យាស្ថានជាតិវិជ្ជសាស្ត្រកូឡុំប៊ី បានពិនិត្យមើលលើគំរូអេឆង់ទីយ៉ុងចំនួន ១១៤៧ ហើយបានសន្និដ្ឋានថា មានជំងឺចំនួន១៧មុខ ដែលមានពាក់ព័ន្ធដោយផ្ទាល់ ជាមួយនឹងសកម្មភាពជីករ៉ែនីគែល របស់ក្រុមហ៊ុនCerro Matoso S.A.។ ហើយជម្ងឺដុះដុំសាច់ពេញស្បូន ក៏ស្ថិតនៅក្នុងចំណោមនេះដែរ។
យោងតាមការសិក្សាវេជ្ជសាស្ត្រកន្លងមក បានឲ្យដឹងថា សារធាតុនីគែល អាចជ្រាបចូលក្នុងខ្លួនមនុស្សយើង ក្នុងកម្រិតណាមួយ តាមប្រព័ន្ធដកដង្ហើម តាមចំណីអាហារ និងទឹកបរិភោគជាដើម។ ជាទូទៅសារធាតុនីគែលនេះ អាចបង្កគ្រោះថ្នាក់ធ្ងន់ធ្ងរ នៅលើប្រព័ន្ធដកដង្ហើម នៅពេលវាកកស្ទះច្រើនខែច្រើនឆ្នាំនៅក្នុងសួត ធ្វើឲ្យមានជំងឺមហារីកសួត និងជាពិសេសនោះគឺមហារីកក្រអូមច្រមុះ និងមហារីកបំពង់ខ្យល់ជាដើម។
តាំងតែពីឆ្នាំ១៩៩០ម្លេះ ដែលគណកម្មការអន្តរជាតិស្រាវជ្រាវលើជំងឺមហារីក CIRC បានចាត់ថ្នាក់សារធាតុនីគែល ក្នុងកម្រិតណាមួយ ពិតជាអាចបង្កជំងឺមហារីកមកលើមនុស្ស។ មិនចាំបាច់ទាល់តែនៅជិតកន្លែងជីករ៉ែ ស្លររ៉ែកម្រនេះ ទើបមនុស្សអាចប្រឈមគ្រោះថ្នាក់នោះទេ។ រ៉ែនីគែល មានជាប់នៅក្នុងឧបករណ៍ប្រើប្រាស់ប្រចាំថ្ងៃច្រើនមុខណាស់ ជាក់ស្តែង សម្ភារៈប្រើប្រាស់ក្នុងផ្ទះ ដែលជាប្រភេទដែកអ៊ីណុក និងគ្រឿងអល្លង្កាជាដើម។ គ្រាន់តែថាផ្សែងចំហេះចេញពីរោងចក្រចម្រាញ់រ៉ែនីគែល អាចមានកម្រិតលោហៈនេះខ្ពស់ខ្លាំង និងគ្រោះថ្នាក់ខ្លាំង។ពោលគឺនីគែល អាចបង្កគ្រោះថ្នាក់មកលើសុខភាព មិនចាញ់មែរកួរ ប៉ុន្មាននោះទេ។
ឥណ្ឌូណេស៊ីមានស្តុកនីគែល១ភាគ៤នៃពិភពលោក
រ៉ែនីគែល ជាប្រភេទលោហៈធ្ងន់ និងកម្រ ដែលឧស្សាហកម្មពិភពលោកយើង អត់មិនបានទេ។ ទំនង់សេដ្ឋកិច្ចរបស់រ៉ែនីគែលធ្ងន់សម្បើមណាស់ ជាពិសេសជាមួយនឹងការប្រើប្រាស់សម្ភារៈបច្ចេកវិទ្យាទំនើប ដែលត្រូវការប្រើថ្មសាក។ លោហៈនីគែល មិនខុសពីលីត្យូម គឺជាធាតុផ្សំចាំបាច់ណាស់ សម្រាប់ផលិតថ្មសាកធំៗ ជាពិសេស គឺថ្មរថយន្តអគ្គិសនី។ រថយន្តអគ្គិសនីនីមួយៗ អាចត្រូវការប្រើលោហៈនីគែលនេះ ប្រមានជាង៣០ ទៅ ៤០គីឡូក្រាមឯណោះ។
មានប្រទេសមិនច្រើនប៉ុន្មានទេ ដែលមានស្តុករ៉ែនីគែលក្នុងដីច្រើន ក្នុងនោះមានឥណ្ឌូណេស៊ី ហ្វីលីពីន តំបន់នូវែលកាឡែដូនី គុយបា អូស្ត្រាលី ចិន កាណាដា និងរុស្ស៊ីជាដើម។ ឥណ្ឌូណេស៊ីសំបូរខ្លាំងជាង ។ បើតាមទិន្នន័យរបស់ U.S. Geological Survey គឺឥណ្ឌូណេស៊ីមានស្តុកចំនួន២១លានតោននៅក្នុងដី ដែលគេដឹងច្បាស់ថា អាចកកាយយកមកធ្វើអាជីវកម្មបាន ពោលគឺប្រមាណ១ភាគ៤ នៃទំហំស្តុកពិភពលោក។
ដោយឃើញពីសក្តានុពលដ៏ធំមហិមារបស់ខ្លួននេះ លោកប្រធានាធិបតីឥណ្ឌូណេស៊ី បានចេញបញ្ជាហាមឃាត់ការនាំចេញរ៉ែនីគែលទៅក្រៅប្រទេស ចាប់ពីឆ្នាំ២០២០មក។ ហាមឃាត់ការនាំចេញ មិនមែនហាមឃាត់ការជីកធ្វើអាជីវកម្ម។ តាមរយៈវិធានការបែបជាតិនិយមនេះ វាមានន័យថា រ៉ែនីកែលរបស់ឥណ្ឌូណេស៊ី ត្រូវតែចម្រាញ់និងកែច្នៃផលិតជាទំនិញរួចរាល់នៅក្នុងប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ី ជាមុនសិន មុននឹងអាចនាំចេញទៅក្រៅបាន។ វិធានការនេះ គឺសំដៅផ្តល់សន្ទុះដល់ការវិនិយោគឧស្សាហកម្ម រៀបចំបណ្តាញហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ រាប់ចាប់ពីការជីករ៉ែ ការស្លរ ចម្រាញ់កែច្នៃ និងឈានទៅផលិតថ្មអគ្គិសនីនៅក្នុងប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ីតែម្តង។ អញ្ចឹងហើយ បានជាគ្រប់ក្រុមហ៊ុនឧស្សាហកម្មធំៗ ដែលផលិតរថយន្តអគ្គិសនី បាននាំគ្នាសំរុកទៅឥណ្ឌូណេស៊ីខ្លាំងណាស់ ប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ។ ក្រុមហ៊ុន Tesla កំពុងពិចារណាបង្កើតរោងចក្រផលិតរថយន្តនៅឥណ្ឌូណេស៊ីដោយផ្ទាល់តែម្តង។
ក្នុងឆ្នាំ២០២២កន្លងទៅ ឥណ្ឌូណេស៊ី បានកកាយធ្វើអាជីវកម្មរ៉ែនីគែល បាចចំនួន១លាន៤សែនតោន។ ក្នុងរវាង៣ឆ្នាំមកនេះ រដ្ឋាភិបាលឥណ្ឌូណេស៊ីបានចុះកិច្ចសន្យាចំនួនជាង១០ ក្នុងទំហំទឹកប្រាក់ប្រមាណ១៥ពាន់លានដុល្លារ។ ឆ្នាំ២០១៥ ចំណូលបានមកពីអាជីវកម្មរ៉ែនីគែលនៅឥណ្ឌូណេស៊ីមាន១ពាន់លានដុល្លារ។ តែឆ្នាំ២០២២កន្លងទៅនេះ ចំណូលនេះ បានរីកដល់៣០ពាន់លានដុល្លារ។ ឥឡូវហ្វ៊ីលីពីន ក៏កំពុងចង់យកគម្រូតាមឥណ្ឌូណេស៊ីដែរ ដោយបានសម្រេចយកពន្ធខ្ពស់ លើការនាំចេញរ៉ែនីគែលរបស់ខ្លួន។
រថយន្តដើរដោយថ្មីអគ្គិសនីល្អសម្រាប់បរិស្ថានមែនពិត តែកុំភ្លេចថា មុននឹងផលិតចេញជាថ្មអគ្គិសនីនេះបាន គឺវាត្រូវរ៉ែលោហៈកម្រច្រើនមុខ តួយ៉ាងរ៉ែនីគែលនេះ។ ការជីកកកាយ ចម្រាញ់រ៉ែនីគែលអាចជះផលអាក្រក់ខ្លាំងសម្បើមណាស់ដល់សុខភាពមនុស្ស និងប្រព័ន្ធជីវចម្រុះធនធានធម្មជាតិ។ ឧស្សាហកម្មរ៉ែនីគែលរបស់ឥណ្ឌូណេស៊ី ត្រូវគេរិះគន់ខ្លាំងណាស់ ថាមិនស្អាតស្អំទេ ព្រោះក្រុមហ៊ុននៅឥណ្ឌូណេស៊ី ដុតធ្យូងថ្មខ្លាំងសម្បើមណាស់ ដើម្បីផលិតចរន្តអគ្គិសនីចម្រាញ់រ៉ែនេះ។ កាកសំណល់សារធាតុពុល ត្រូវបង្ហូរចោលទៅក្នុងសមុទ្រទៀត។ តែយ៉ាងណា គ្រប់គ្នាមិនទាន់អាចគេចពីឥណ្ឌូណេស៊ីបានទេ ព្រោះទំហំសមត្ថភាពផលិតវាធំណាស់។ តែយ៉ាងណា អ្នកជំនាញរំពឹង និងសង្ឃឹមថា ឥណ្ឌូណេស៊ីនឹងកាច់ចង្កូត រៀបចំឧស្សាហកម្មរ៉ែនីគែលរបស់ខ្លួន ឲ្យបានកាន់តែស្អាតស្អំ គោរពស្តង់ដារបរិស្ថានអន្តរជាតិ៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ