ជំងឺស៊ីដា៖ ៤០ឆ្នាំនៃការប្រឹងប្រែង បន្ទាប់ពីការរកឃើញមេរោគ និងការស្រាវជ្រាវរកថ្នាំពន្យារជីវិត
ចុះផ្សាយនៅថ្ងៃ៖
ស្តាប់ - ០៩:០២
គិតមកទល់ពេលនេះ គឺមានរយៈពេល៤០ឆ្នាំហើយ ដែលមេរោគ VIH ឬ HIV ដែលជាប្រភពបង្កជំងឺស៊ីដា ឬ ជំងឺអេដស៍ ត្រូវបានគេរកឃើញ។ ជំងឺដ៏កាចសាហាវ ដែលឆ្លងតាមឈាមនេះ បានសម្លាប់ជីវិតមនុស្សប្រមាណ៤០លាននាក់ នៅទូទាំងពិភពលោក។ ៤០ឆ្នាំមកនេះ ការស្រាវជ្រាវវិទ្យាសាស្ត្របានរីកចម្រើនយ៉ាងខ្លាំង រហូតឈានទៅរកឃើញ ថ្នាំគ្រាប់ពន្យាជីវិត ដែលមានប្រសិទ្ធភាពខ្ពស់។ ការរីកចម្រើន ដែលបានចូលរួមចំណែកយ៉ាងច្រើន ដល់ការផ្លាស់ប្តូរផ្នត់គំនិតរបស់មនុស្សទូទៅ ឲ្យឈប់គិតអគតិ ឬរើសអើងទៅលើអ្នកផ្ទុកមេរោគជម្ងឺអេដស៍។
ជំងឺអេដស៍(Aids) ឬហៅជាភាសាបារាំងថាជំងឺស៊ីដា(Sida) បានចាប់ផ្តើមលេចមុខជាលើកដំបូង នៅរវាងខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៨១។ កាលណោះ អាជ្ញាធរសុខាភិបាលអាមេរិក បានសង្កេតឃើញ ថាមានករណីមនុស្សប្រុសវ័យក្មេងពេញកម្លាំង៥នាក់ ដែលជាអ្នកស្រលាញ់ភេទដូចគ្នានៅរដ្ឋកាលីហ្វ័រញ៉ា មានជំងឺសួតឈ្មោះ Pneumocystose ធ្លាក់ខ្លួនឈឺមួយរំពេច។ តាមធម្មតាជំងឺសួតនេះជាជំងឺកម្រ ហើយកើតបានទាល់តែប្រព័ន្ធអង់ទីក័រចុះខ្សោយខ្លាំងយកតែមែនទែន តែនេះវាចម្លែក ព្រោះអ្នកជំងឺជាមនុស្សពេញកម្លាំង មិនមានជម្ងឺអ្វីផ្សេងសោះ។
ក្រោយមកគេបានរកឃើញករណីជំងឺនេះ ក្នុងចំណោមអ្នកញៀនថ្នាំញៀន នៅអាមេរិក ដែលប្រើប្រាស់ការចាក់ម្ជុលសឺរាង។ មានដំណឹងរីកសាយភាព ធ្វើឲ្យផ្អើលកាលជំនាន់នោះ ថាមានជំងឺថ្មី ដែលជាជំងឺរបស់ពួកអ្នកស្រលាញ់ភេទដូចគ្នា និងក្នុងចំណោមពួកអ្នកញៀនថ្នាំញៀនអីជាដើម។ ក្រោយមក នៅរវាងពាក់កណ្តាលឆ្នាំ១៩៨២ ក៏មានករណីឆ្លង ក្នុងចំណោមអ្នកជម្ងឺដែលប្តូរឈាម ឬបញ្ចូលឈាម និងក្នុងចំណោមសហគមន៍ជនជាតិហៃទី រស់នៅអាមេរិកថែមទៀត។
ការស្រាវជ្រាវ រក rétrovirus ដែលបង្ករជំងឺស៊ីដា
ពាក្យថា ជម្ងឺអេដស៍ ឬ ស៊ីដា (Syndromes d’immunodéficience acquise) ត្រូវបានគេចាប់ផ្តើមប្រើប្រាស់ ចាប់ពីខែកញ្ញាឆ្នាំ១៩៨២។ អ្នកជំនាញចាត់ទុកថា ជាប្រភេទជំងឺម្យ៉ាង ដែលធ្វើឲ្យប្រព័ន្ធអង់ទីករ ចុះខ្សោយទៅៗ បើកផ្លូវឲ្យជំងឺគ្រប់ជំពូក ចូលមកទន្ទ្រានសរីរាង្គ សារពាង្គកាយមនុស្ស។ អ្នកស្រាវជ្រាវធំៗ បានចាប់ផ្តើម ផ្តោតការចាប់អារម្មណ៍ រកមើលថាតើ មេរោគអ្វី ដែលបង្កជំងឺប្រភេទថ្មីដ៏កាចសាហាវនេះ។
នៅអាមេរិកការស្រាវជ្រាវរកមេរោគបង្ករជំងឺអេដស៍នេះ គឺនាំមុខដោយអ្នកជំនាញដ៏ល្បី ផ្នែកស្រាវជ្រាវមេរោគជម្ងឺមហារីក ឈ្នោះ Robert Gallo។ លោកម្នាក់នេះបានសង្ស័យថា មេរោគបង្ករជំងឺអេដស៍ អាចជាប្រភេទមេរោគក្រុម Rétrovirus ។ នៅបារាំងវិញ គឺអ្នកស្រាវជ្រាវនៅវិទ្យាស្ថានប៉ាស្ទ័រ២នាក់ គឺលោកស្រី Françoise Barré-Sinoussi និង Jean-Claude Cherman ដឹកនាំដោយលោកសាស្ត្រាចារ្យ Luc Montagnier ក៏បានផ្តោតការសង្ស័យទៅលើ មេរោគក្រុម Rétrovirus ដែរ។
នៅខែមករា ដើមឆ្នាំ១៩៨៣ ក្រុមអ្នកជំនាញបារាំង បានបូមយកបាននូវគ្រាប់កូនកណ្តុរ ពីអ្នកជំងឺម្នាក់ដែលទើបតែធ្លាក់ខ្លួនឈឺនៅទីក្រុងប៉ារីស។ ឆ្លងកាត់ការស្រាវជ្រាវ វិភាគអស់ជាច្រើនខែ ទើបនៅខែឧសភាឆ្នាំ១៩៨៣ ក្រុមអ្នកជំនាញបារាំងបានបំបែក ផ្តាច់មេរោគថ្មីមួយបាន ចេញពីសេលុលនោះ។ មេរោគ Rétrovirus ថ្មីនេះ ត្រូវបានអ្នកជំនាញបារាំងដាក់ឈ្មោះថា LAV ហើយដែលគេជឿថាជាអ្នកបង្ករជំងឺស៊ីដា។ លទ្ធផលនៃការស្រាវជ្រាវនេះ ត្រូវបានចុះផ្សាយនៅថ្ងៃទី២០ឧសភាឆ្នាំ១៩៨៣ក្នុងទស្សនាវត្តី The Science។ នៅឯអាមេរិកឯណោះវិញ គឺទាល់តែថ្ងៃទី២៣មេសាឆ្នាំ១៩៨៤ ទើបលោក Robert Gallo បានចុះផ្សាយពីលទ្ធផលស្រាវជ្រាវ បំបែកផ្តាច់មេរោគបាន ដោយដាក់ឈ្មោះថា HTLV-3។
បារាំងនិងអាមេរិកដណ្តើមគ្នា ថាអ្នកបានរកឃើញមេរោគ VIH/HIV
ការប្រជែងគ្នា រវាងបារាំងនិងអាមេរិកក៏ចាប់ផ្តើមផុសផុលឡើង។ ពេលក្រុមអ្នកជំនាញបារាំងដាក់ពាក្យសុំប្រកាសនីយប័ត្រ ដើម្បីបើកការធ្វើតេស្តរកមេរោគ អាជ្ញាធរសុខាភិបាលអាមេរិកបានបដិសេធមិនឲ្យទេ ដោយថាមិនទាន់ទុកចិត្ត។ តែក្រោយមក នៅពេលក្រុមស្រាវជ្រាវអាមេរិក ដាក់ពាក្យប្រកាសនីយប័ត្រ អាជ្ញាធរសុខាភិបាលអាមេរិកបានអនុញ្ញាតភ្លាមមួយរំពេច។ ពីដំបូងគេគិតថា មេរោគទាំង២ ដែលគេរកឃើញនេះ វាខុសគ្នា។ តែក្រោយមក នៅខែមករាឆ្នាំ១៩៨៥ ទើបបានគេស្រាវជ្រាវដឹងថា ការពិតក្រុមអ្នកស្រាវជ្រាវបារាំងនិងអាមេរិក បានរកឃើញមេរោគដូចគ្នាទេ។ ឆ្នាំ១៩៨៦ គេក៏បានព្រមព្រៀងគ្នាហៅឈ្មោះមេរោគនេះតែមួយ គឺមេរោគHIVជាភាសាអង់គ្លេស VIH ជាភាសាបារាំង។
លុះដល់ឆ្នាំ១៩៨៧ ទើបមានកិច្ចព្រមព្រៀងរួមមួយ រវាងភាគីទាំង២បារាំង និងអាមេរិក ដើម្បីបញ្ចប់វិវាទប្រជែងគ្នា ដោយសន្មត់ថា គឺលោក Robert Gallo និងលោកសាស្ត្រាចារ្យ Luc Montagnier បានរកឃើញមេរោគ VIH/HIV ទាំង២នាក់តែម្តង ដើម្បីកុំឲ្យច្រណែនគ្នា។ តែយ៉ាងណា គណៈកម្មការពានរង្វាន់ណូប៊ែល បានសម្រេចនៅឆ្នាំ២០០៨ ប្រគល់ពានរង្វាន់ណូប៊ែលវេជ្ជសាស្ត្រ ជូនទៅតែក្រុមអ្នកស្រាវជ្រាវបារាំងទេ ព្រោះថាការពិត គឺក្រុមអ្នកស្រាវជ្រាវបារាំងរកឃើញមេរោគនេះមុនក្រុមស្រាវជ្រាវអាមេរិក ដល់ទៅមួយឆ្នាំឯណោះ។
ថ្នាំគ្រាប់ពន្យារជីវិត Trithérapie
ពីដំបូង គឺនៅរវាងឆ្នាំ១៩៨៧ អ្នកជំនាញនៅអាមេរិកបានស្រាវជ្រាវ ផលិតបានថ្នាំមួយប្រភេទ ឈ្មោះ AZT ដែលជាប្រភេទថ្នាំ Antirétroviral។ តែថ្នាំនេះ មានតម្លៃថ្លៃណាស់ ហើយអាចបង្កជាផលវិបាកច្រើនណាស់ ទៅលើសុខភាពអ្នកជំងឺ។ ចន្លោះពីចុងឆ្នាំ៨០ ដើមឆ្នាំ៩០ មានមនុស្សស្លាប់ច្រើនណាស់ ដោយជំងឺស៊ីដានេះ។ តារាល្បីៗប្រុសស្រីស្លាប់ជាបន្តបន្ទាប់។
លុះដល់ឆ្នាំ ១៩៩៦ លទ្ធផលស្រាវជ្រាវលើថ្នាំគ្រាប់ប្រភេទថ្មី ត្រូវបានគេបង្ហាញនៅក្នុងសន្និសីទអន្តរជាតិ ស្តីពី Rétrovirus នៅទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន។ គេស្រាវជ្រាវរកឃើញថ្នាំ២ប្រភេទ ឈ្មោះថា inhibiteurs de protéase និង inhibiteur non-nucléosidiques។ ថ្នាំ២មុខនេះយកទៅប្រើជាមួយថ្នាំគ្រាប់ antirétroviral បានបង្ហាញប្រសិទ្ធភាពខ្ពស់ ដោយគេដាក់ឈ្មោះរបៀបព្យាបាលនេះថា Trithérapie។ ថ្នាំគ្រាប់ទាំងនេះ មិនអាចសម្លាប់មេរោគ VIH ឲ្យអស់ពីក្នុងខ្លួនមែន តែវាអាចទប់កុំឲ្យមេរោគនេះវារីកសាយភាព បំផ្លាញប្រព័ន្ធអង់ទីករ និងសរីរាង្គ។ អញ្ចឹងហើយបានគេហៅថ្នាំនេះ ថាជាថ្នាំពន្យារជីវិត មិនមែនជាថ្នាំព្យាបាលឲ្យជាសះស្បើយនោះទេ។ នៅអាមេរិក ចាប់ពីឆ្នាំ១៩៩៦មក ចំនួនអ្នកស្លាប់ដោយជំងឺស៊ីដា បានចុះ។
៣ភាគ៤នៃអ្នកផ្ទុកមេរោគអេដស៍ ទទួលបានថ្នាំគ្រាប់ពន្យារជីវិត
ថ្នាំគ្រាប់ពន្យារជីវិត Trithérapie មានតម្លៃថ្លៃ ហើយមានភាគច្រើនតែនៅតាមប្រទេសអ្នកមាន។ នៅឆ្នាំ២០០១ ដោយមានការផ្តួចផ្តើម ពី ONUSIDA កិច្ចព្រមព្រៀងមួយត្រូវបានចុះហត្ថលេខានៅថ្ងៃទី១៣ វិច្ឆិកា ២០០១ នៅអង្គការពាណិជ្ជកម្មពិភពលោក ដើម្បីឲ្យក្រុមហ៊ុនផលិតឱសថធំៗ យល់ព្រមបើកផ្លូវ ឲ្យប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ អាចមានសិទ្ធិផលិតថ្នាំគ្រាប់ពន្យារជីវិត ក្នុងតម្លៃថោក យកទៅជួយប្រជាជននៅតាមប្រទេសក្រីក្រ តួយ៉ាងដូចជានៅអាហ្វ្រិក ជាទីដែលមានអ្នកផ្ទុកមេរោគអេដស៍ច្រើនបំផុត។
បច្ចុប្បន្ននេះ ការស្រាវជ្រាវថ្មីៗបន្ថែម បានធ្វើឲ្យថ្នាំគ្រាប់ប្រភេទ Trithérapies កាន់តែវិវឌ្ឍន៍រីកចម្រើនមានប្រសិទ្ធភាពខ្លាំងណាស់ មានផលវិបាកកាន់តែស្រាលលើសុខភាព ហើយមិនចាប់បាច់លេបរៀងរាល់ថ្ងៃក៏បានដែរ។ បច្ចុប្បន្នដែលផ្ទុកមេរោគអេដស៍ ដែលប្រើប្រាស់ថ្នាំនេះ អាចរស់នៅមានអាយុវែង ដូចមនុស្សទូទៅធម្មតា។ ដោយឡែក ការស្រាវជ្រាវរកវ៉ាក់សាំងប្រឆាំងមេរោគអេដស៍វិញ រហូតមកទល់ពេលនេះ ពុំមានលទ្ធផលគួរឲ្យយកជាការបានទេ។
យោងតាមតួលេខ ONUSIDA នៅឆ្នាំ២០២១ យ៉ាងហោចណាស់ អ្នកផ្ទុកមេរោគអេដស៍ចំនួន៣ភាគ៤ ទូទាំងពិភពលោក បានទទួលការថ្នាំគ្រាប់ពន្យារជីវិត ពោលគឺប្រមាណ ២៨,៧លាននាក់ ក្នុងចំណោមទាំងអស់ ៣៨,៤លាននាក់។ ក៏ប៉ុន្តែ វិបត្តិកូវីដកន្លងមកនេះ បានធ្វើឲ្យរំខានខ្លាំងណាស់ ដល់យុទ្ធនាការផ្សព្វផ្សាយបង្ការការឆ្លងរាលដាល និងផ្តល់ថ្នាំ។ ឆ្នាំ២០២១ មានអ្នកស្លាប់ដោយជំងឺអេដស៍ចំនួន ៦៥ម៉ឺននាក់ ហើយមានករណីឆ្លងថ្មីដល់ទៅ ១,៥លាននាក់។ ដូច្នេះ ការប្រឹងប្រែងប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងជំងឺអេដស៍ ឬជំងឺស៊ីដានេះ នៅមិនទាន់ចប់នោះទេ។ កម្មវត្ថុរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ គឺធ្វើយ៉ាងណាធ្វើឲ្យជំងឺនេះឈប់ជាការគំរាមដល់សុខភាពសាធារណៈ នៅរវាងឆ្នាំ២០៣០៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ