ហេតុអ្វីបានជាប្រទេសលីបង់កំពុងធ្លាក់ក្នុងវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចធ្ងន់ធ្ងរពេលនេះ?
ចុះផ្សាយនៅថ្ងៃ៖
ស្តាប់ - ០៥:៣៨
ក្នុងរយៈពេល ៣ថ្ងៃជាប់គ្នា ប្រទេសលីបង់បានគ្របដណ្តប់ដោយបាតុកម្មរបស់ប្រជាជននៅសឹងគ្រប់កន្លែងទាំងអស់។ គឺជាបាតុកម្មប្រឆាំងនឹងវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ច និងប្រឆាំងថ្នាក់ដឹកនាំដែលអសត្ថភាពក្នុងការស្រោចស្រង់ប្រទេស។ ប្រាក់លីវលីបង់កំពុងបន្តធ្លាក់ថ្លៃយ៉ាងគំហុកប្រឈមនឹងប្រាក់ដុល្លារអាមេរិក ហើយអត្រាអ្នកក្រីក្រកំពុងស្ទុះឡើងយ៉ាងខ្លាំង។ ថ្ងៃសៅរ៍ ទី១៣ មិថុនាចុងសប្តាហ៍កន្លងទៅជាថ្ងៃទី៣ ដែលក្បួនបាតុកម្មបានបង្កចេញនូវអំពើហិង្សារវាងបាតុករ និងកម្លាំងទាហាន។ ទីក្រុងទ្រីប៉ូលីដែលជាទីក្រុងធំទី២ និងជាទីក្រុងសេដ្ឋកិច្ចរបស់លីបង់ ការប្រឈមមុខរវាងបាតុករ និងទាហានបានបណ្តាលឲ្យមានអ្នករងរបួសជាង ១២០នាក់។ គួររម្លឹកថា វិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចដែលលីបង់កំពុងជួបប្រទះពេលនេះជាវិបត្តិដ៏អាក្រក់ខ្លាំងមិនធ្លាប់មាន គិតតាំងការបិទបញ្ចប់សង្រ្គាមស៊ីវិលចន្លោះឆ្នាំ ១៩៧៥ និង ១៩៩០។ ហេតុអ្វីបានជាលីបង់បានឈានមកដល់ផ្លូវរបត់មួយនេះ?
ធុងសម្រាមត្រូវបានដុតឆេះហុយទ្រលោម និងកញ្ចក់នៅតាមហាងទំនិញជាច្រើនត្រូវបានវាយកម្ទេច នេះហើយជារូបភាពដែលគេបានឃើញនៅក្នុងក្បួនបាតុកម្មកាលពីថ្ងៃសុក្រ ទី១២ មិថុនាក្នុងទីក្រុងបេរូត ប្រទេសលីបង់។ តែនេះគ្រាន់ជារូបភាពខាងក្រៅរយៈពេលខ្លីដែលបានបន្សល់ទុកដោយក្បួនបាតុកម្មប៉ុណ្ណោះ។ ចំណែករូបភាពខាងក្នុងដែលកំពុងបន្តដក់ជាប់នៅក្នុងអារម្មណ៍របស់បាតុករម្នាក់ៗក៏ដូចជាប្រជាជនលីបង់ទូទៅ គឺវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចដ៏ធ្ងន់ធ្ងរដែលលីបង់មិនដែលជួបប្រទះទាល់តែសោះតាំងពីក្រោយសង្រ្គាមស៊ីវិលចន្លោះឆ្នាំ ១៩៧៥ និង ១៩៩០។ មិនធ្លាប់មានទេនៅក្នុងប្រវត្តិលីបង់ដែលប្រាក់លីវបានបាត់បង់តម្លៃដល់ទៅ ៧០% ប្រឈមនឹងប្រាក់ដុល្លារ។ មិនធ្លាប់មានទេដែលអត្រាអ្នកក្រីក្របានហក់ឡើងពី ៣៥% ក្នុងឆ្នាំ ២០១៩ មកដល់ ៥០% នៅថ្ងៃនេះ និងមិនធ្លាប់មានទេដែលកម្រិតអត្រាអតិផរណាបានឡើងខ្ពស់។ តាំងពីខែមីនាមក ហិបរដ្ឋអស់លុយ ហើយប្រាក់បំណុលក៏មានច្រើន។ នៅដំណាច់ខែមេសា រដ្ឋាភិបាលបានសុំជំនួយពីអង្គការមូលនិធិរូបិយវត្ថុអន្តរជាតិ។
តែក្នុងពេលរង់ចាំ « កំហឹងនឹងរីកកាន់តែធំ ព្រោះប្រាក់លីវបន្តដាំក្បាលចុះ ហើយរដ្ឋាភិបាលអសមត្ថភាពក្នុងការស្រោចស្រង់ » នេះជាសម្រែករបស់បាតុករជាអតីតអ្នកបម្រើការងារម្នាក់នៅក្នុងភោជនីយដ្ឋាន និងកំពុងដើរទាត់ខ្យល់។ « តើអ្នកណាជាអ្នកក្រឡុកហាងឆេងលុយលីវ? » នេះជាការចោទសួររបស់បាតុករម្នាក់ទៀត មុននឹងបន្ថែមយ៉ាងដូច្នេះថា « មានក្រុមមនុស្សដែលកេងចំណេញពីវិបត្តិមួយនេះ ហើយគឺយើងទេតើជាអ្នករងគ្រោះ។ អ្នកនយោបាយដែលអសមត្ថភាពដោះស្រាយបញ្ហាត្រូវចុះចេញពីតំណែងទៅ។ អំពើហិង្សា ខ្ញុំមិនចូលចិត្តទេ តែវាជាមធ្យោបាយតែមួយគត់ដើម្បីប្រឆាំងតវ៉ា »។ មែនទែនទៅ រូបភាពបាតុកម្ម និងការប្រឆាំងនៅលីបង់ពេលនេះមិនសូវខុសគ្នានឹងបាតុកម្មកាលពីខែតុលា ឆ្នាំ ២០១៩ ប៉ុន្មានទេ។
មិនខុសគ្នា ព្រោះបាតុកម្មដែលផ្ទុះក្នុងថ្ងៃទី១៧ តុលា ២០១៩ ជាការតវ៉ាប្រឆាំងទាមទារឲ្យមានការផ្លាស់ប្តូរថ្នាក់ដឹកនាំពុករលួយ បក្ខពួកនិយម និងដែលឥស្សរជនភាគច្រើនបានកាន់តំណែងដុះស្លែតាំងពីច្រើនទសវត្ស។ ២សប្តាហ៍ក្រោយមក ពោលនៅចុងខែតុលា ឆ្នាំ ២០១៩ ដដែល បាតុកម្មបានបង្ខំឲ្យនាយករដ្ឋមន្រ្តីសាដ ហារីរីចុះចេញពីតំណែង ហើយរដ្ឋាភិបាលថ្មីដឹកនាំដោយសាស្រ្តាចារ្យសាកលវិទ្យាល័យលោកហាសាន ឌីយ៉ាបបានប្រសូត្រឡើងក្នុងខែមករា ឆ្នាំ ២០២០។ តែសម្រាប់ក្រុមបាតុករ គ្មានអ្វីផ្លាស់ប្តូរទេតាំងពីពេលនោះមក ព្រោះរដ្ឋាភិបាលថ្មីបានបន្តអនុវត្តនយោបាយសេដ្ឋកិច្ច និងសង្គមដែលបន្សល់ទុកដោយរដ្ឋាភិបាលចាស់ ឬនិយាយឲ្យស្រួលយល់ លោកហាសាន ឌីយ៉ាបបានបន្តដើរលើផ្លូវដែលបានត្រួសត្រាយដោយលោកសាដ ហារីរី។ ដូច្នេះគ្មានអ្វីគួរឲ្យឆ្ងល់ទេដែលបាតុកម្មដដែលមួយនេះបានវិលត្រឡប់ជាថ្មី។
ក្រុមបាតុករបានទាមទារឲ្យបង្កើតរដ្ឋាភិបាលថ្មីបណ្តោះអាសន្នមួយដើម្បីរៀបចំការបោះឆ្នោតសភាមុនអាណត្តិដោយសង្ឃឹមអាចប្តូរចេញថ្នាក់ដឹកនាំដែលកាន់តំណែងដុះស្លែ និងដាក់បញ្ចូលថ្នាក់ដឹកនាំវ័យក្មេងជំនួសវិញ។ ក្រៅពីទាមទារឲ្យមានការផ្លាស់ប្តូរថ្នាក់ដឹកនាំក្នុងរដ្ឋាភិបាល ក្រុមបាតុករក៏បានទាមទារឲ្យមានការដូរប្រធានធានាគារកណ្តាលដែរ។ តាំងពីឆ្នាំ ១៩៩៧ មក អត្រាប្តូរប្រាក់រវាងប្រាក់លីវ និងប្រាក់ដុល្លារត្រូវបានធនាគារកណ្តាលកំណត់ត្រឹម ១ដុល្លារស្មើនឹង ១ ៥០៧លីវ។ តែតម្លៃពិតនៅលើទីផ្សារសព្វថ្ងៃ ១ដុល្លារដូរបានដល់ទៅ ៦ ០០០លីវឯណោះ។ ស្ថានការណ៍មួយនេះបានបង្ខំឲ្យរដ្ឋាភិបាលចាក់សាច់ប្រាក់ដុល្លារទៅក្នុងទីផ្សារដើម្បីស្រោចស្រង់តម្លៃប្រាក់លីវ និងកាត់បន្ថយតម្លៃទំនិញ។ តែចំណាត់ការរបៀបនេះត្រូវបានគេចាត់ទុកជាវិធានការភ្លើងចម្បើងដែលមានប្រសិទ្ធិភាពតែមួយឆាវប៉ុណ្ណោះ។
អ្វីដែលមិនអាចប្រកែកបាន និងដែលគ្មានអ្នកណាហ៊ាននិយាយផ្ទុយពីនេះ លីបង់កំពុងធ្លាក់ក្នុងវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចមួយយ៉ាងជ្រៅ។ តែមានការលើកឡើងថា វិបត្តិមួយនេះមានបង្កប់ដោយល្បែងនយោបាយ ឬនិយាយបែកផ្សេង ការជម្រះបញ្ជីរនយោបាយរវាងគូបដិបក្ខ។ អ្នកខ្លះសម្លឹងឃើញថា បាតុកម្មពេលនេះបានរៀបចំឡើងដោយប្រធានធនាគារកណ្តាលលោករីយ៉ាដ សាឡាម៉េដែលគេស្គាល់ជាសម្ព័ន្ធមិត្តនយោបាយសំខាន់របស់អតីតនាយករដ្ឋមន្រ្តីលោកសាដ ហារីរី។ យុទ្ធសាស្រ្តរបស់លោកសាឡាម៉េ គឺធ្វើឲ្យរដ្ឋាភិបាលថ្មីរបស់លោកហាសាន ឌីយ៉ាបចុះខ្សោយ និងបើអាច ទម្លាក់លោកឌីយ៉ាបពីអំណាចតែម្តង។ ចំណែកលោកឌីយ៉ាបបានយល់ច្បាស់ណាស់ចំពោះយុទ្ធសាស្រ្តមួយនេះ។ ដោយមិននិយាយចំឈ្មោះបុគ្គល ឬគណបក្សណាមួយ លោកឌីយ៉ាបបានបរិហារពីការក្រឡុកប្រាក់លីវ និងពីយុទ្ធសាស្រ្តឃុបឃិតរៀបចំដោយក្រុមបក្សនយោបាយល្បីឈ្មោះ។ លោកឌីយ៉ាបបានលើកឡើងពីការប៉ុនប៉ងធ្វើរដ្ឋប្រហារដើម្បីសងសឹកនឹងការងើបបះបោរមហារជនក្នុងថ្ងៃទី១៧ តុលា ឆ្នាំ ២០១៩ ដែលបានបង្ខំឲ្យលោកសាដ ហារីរីចុះចេញពីតំណែងនាយករដ្ឋមន្រ្តី។
គេនៅមិនទាន់ដឹងថា តើវិបត្តិដែលលីបង់កំពុងឆ្លងកាត់ពេលនេះនឹងត្រូវចេញតាមផ្លូវមួយណាទេ។ អ្វីដែលគេអាចនិយាយបាន អ្នកដែលកំពុងបន្តរងគ្រោះដោយជម្លោះដណ្តើមអំណាច និងប្រយោជន៍រវាងអ្នកនយោបាយពេលនេះ គឺគ្មាននរណាក្រៅពីប្រជាជនស្លូតត្រង់ទេ៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ