លីបង់ ៖ ហេតុអ្វីការអង្កេតអំពីគ្រោះថ្នាក់ផ្ទុះកំពង់ផែបេរូត មិនទៅមុខ មួយឆ្នាំក្រោយ?
ចុះផ្សាយនៅថ្ងៃ៖
ស្តាប់ - ០៤:២៥
នៅថ្ងៃទី ៤ សីហា ២០២១ ស្អែកនេះ ជាគម្រប់ខួបមួយឆ្នាំគត់នៃគ្រោះថ្នាក់ផ្ទុះឆេះកំពង់ផែបេរូត។ ថ្វីបើជាសោកនាដកម្មដ៏ធ្ងន់ធ្ងរ ដែលធ្វើឱ្យប្រទេសលីបង់ទាំងមូលធ្លាក់ក្នុងភាពបាក់ស្បាតយ៉ាងខ្លាំងក្តី ក៏រហូតមកទល់នឹងថ្ងៃនេះ គ្មានអ្នកទទួលខុសត្រូវណាត្រូវបញ្ជូនទៅឱ្យតុលាការកាត់ទោសទេ។ ការអង្កេតអូសជើងខ្លាំងនិងត្រូវបានរារាំងដោយអន្តរាគមន៍នយោបាយផ្សេងៗ។
ថ្ងៃទី ៤ សីហា ២០២០ ក្នុងពេលដែលពិភពលោកហាក់ទើបត្រដរខ្យល់បានបន្តិចពីជំងឺរាតត្បាតសកលកូវីដ១៩ លីបង់ត្រូវផុងលង់ក្នុងគ្រោះមហន្តរាយដ៏ធ្ងន់ធ្ងរមួយ។ កំពង់ផែ បេរូតបានផ្ទុះឆេះ រាលដាលបំផ្លាញសង្កាត់ជាច្រើនក្នុងរដ្ឋធានី បង្កឱ្យពលរដ្ឋ ២១៤នាក់ស្លាប់បាត់បង់ជីវិត និងជាង៦៥០០នាក់រងរបួស។ នៅយប់នោះភ្លាម អាជ្ញាធរលីបង់ បានអះអាងថាសារធាតុនីត្រាតចំនួន ២៧៥០តោន ស្តុកទុកចោលនៅកំពង់ផែតាំងពី៦ឆ្នាំ ដោយគ្មានវិធានការការពារ ជាដើមហេតុនាំឱ្យមានសោកនាដកម្មយ៉ាងដូច្នេះ។
ប៉ុន្តែមួយឆ្នាំក្រោយមក ពុំមានទេលទ្ធផលឬសេចក្តីសន្និដ្ឋាននៃការអង្កេត។ សម្រាប់មតិសាធារណៈលីបង់ នេះគឺដោយហេតុតែមានការជ្រៀតជ្រែកពីអ្នកនយោបាយ។
តើនរណាជាអ្នកបង្កឱ្យមានអគ្គីភ័យផ្ទុះឆេះឡើង ? ហេតុអ្វីបានសារធាតុដ៏គ្រោះថ្នាក់ដូចយ៉ាងនីត្រាតនេះ ត្រូវបានគេបំភ្លេច ចោលនៅកំពង់ផែបេរូត ? អ្នកដឹកនាំនយោបាយ អ្នកទទួលខុសត្រូវជាន់ខ្ពស់ប្រទេស ដឹងអ្វីខ្លះ ? មានតែសំណួរនិងចម្ងល់ តែគ្មានចម្លើយ។ បណ្តាជនលីបង់ភាគច្រើនសង្ស័យថា គ្មានថ្ងៃដែលគេដឹងចម្លើយទេ ហើយក៏គ្មានថ្ងៃដែលរកយុត្តិធម៌ឃើញដែរ។
ចៅក្រមអង្កេត តារេក ប៊ីតា Tarek Bitar ចង់ធ្វើការចោទប្រកាន់អតីតរដ្ឋមន្ត្រី និងមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់មួយចំនួន តែតុលាការមិនអាចធ្វើកើតដោយពួកគេមានអភ័យឯកសិទ្ធិនយោបាយ និងតួនាទីជាអ្នកដឹកនាំប្រទេស។
បើតាមប្រភពដែលភ្នាក់ងារសារព័ត៌មានបារាំង AFP ទទួលបាន ទោះបីជាមានការរារាំងយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏ការអង្កេតមានដំណើរការទៅមុខច្រើន ដោយបានបញ្ចប់សំណុំរឿងដល់ទៅបីភាគបួនទៅហើយ។ ហើយលោកចៅក្រមស៊ើបអង្កេត Bitar សង្ឃឹមថានឹងអាចប្រកាសសេចក្តីសន្និដ្ឋានអង្កេតបាន យ៉ាងយូរនៅដំណាច់ឆ្នាំ២០២១ខាងមុខ។
កាលពីខែវិច្ឆិកា២០១៣ នាវាRhosus ពាក់ទង់ជាតិម៉ុលដាវី បើកចេញពីប្រទេសហ្សកហ្ស៊ី សំដៅទៅកាន់ប្រទេសម៉ូហ្សំប៊ិច ផ្ទុកពេញទៅដោយសារធាតុនីត្រាត អាម៉ូនីញ៉ូម បានមកចូលសំចតនៅកំពង់ផែបេរូត។ ដោយហេតុតែម្ចាស់នាវាមានពាក់ព័ន្ធនឹងរឿងអាស្រូវនៅតុលាការ អាជ្ញាធរក៏ឃាត់នាវានោះទុក និងបានសាងសារធាតុនីត្រាតចេញពីនាវា ទៅរក្សាទុកនៅក្នុងឃ្លាំងលេខ១២របស់កំពង់ផែបេរូត នៅឆ្នាំ២០១៤។ ទុកចោលគ្មានការថែទាំ នាវាក៏ចាស់ខូចខាតនិងលិចបាត់ទៅនៅឆ្នាំ២០១៨។ ក្រុមហ៊ុនឯកជនម៉ូហ្សំប៊ិក Fabrica de Explosivos de Mocambique (FEM) បានអះអាងនៅឆ្នាំ២០២០ ថាពិតជាបានបញ្ជាទិញសារធាតុនីត្រាតអាម៉ូនីញ៉ូម នៅឆ្នាំ២០១៣ ពីហ្សកហ្ស៊ីមែន ប៉ុន្តែមិនដែលបានទទួលទំនិញសោះ។
ការអង្កេតបានវែករកឃើញ អត្តសញ្ញាណនៃភាគីពាក់ព័ន្ធជាច្រើន មានទាំងឈ្មោះម្ចាស់សារធាតុគីមី នាវា និងឈ្មោះធនាគារជាគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុសម្រាប់ប្រតិបត្តិការទិញដូរនីត្រាតនោះផង។ តុលាការលីបង់កំណត់បានភាគីដែលត្រូវទទួលសារធាតុគីមី អំពីមូលហេតុដែលនីត្រាតត្រូវបានលើកចេញពីនាវា និងហេតុអ្វីបានជាមិនបំផ្លាញសារធាតុនេះហើយ នៅឡើយតែភាគីអ្នកបញ្ជូនផលិតផលចេញ ដែលទំនងជាអាចមានពាក់ព័ន្ធនឹងប្រទេស ឬក្រុមបរទេសផ្សេងៗ នៅពីក្រោយខ្នង។
ចំណុចខ្សោយមួយទៀតដែលការអង្កេតមិនទាន់កំណត់បាននៅឡើយ គឺមូលហេតុនៃការផ្ទុះ។ បើបណ្តាលមកពីអគ្គីភ័យ តែវាឆេះដោយសារអ្វី ? លោកចៅក្រមស៊ើបអង្កេតចង់ធ្វើវិភាគនៅផ្ទាល់កន្លែងកើតហេតុ និងបានស្នើសុំកិច្ចសហប្រតិបត្តិការពីអន្តរជាតិ មានអាទិ៍បារាំងអ៊ីតាលី និងសហរដ្ឋអាមេរិក ដើម្បីបានរូបភាពផ្កាយរណប។ រូបភាពផ្កាយរណបអាចនឹងជួយក្រុមអ្នកអង្កេតឱ្យបានយល់កាន់តែច្បាស់ថាតើកម្លាំងផ្ទុះស៊ីនឹងបរិមាណនីត្រាតដែរឬអត់។ បើតាមអ្នកជំនាញ បំផ្ទុះកាលពីថ្ងៃទី ៤សីហា២០២០នោះ អាចបណ្តាលមកពីកម្លាំងនីត្រាតត្រឹមចំនួនរយតោនប៉ុណ្ណោះ មិនមែនដល់ថ្នាក់២៧៥០០តោន ដូចសេចក្តីប្រកាសរបស់អាជ្ញាធរលីបង់ទេ។
ប៉ុន្តែជាថ្មីម្តងទៀត រដ្ឋាភិបាលលីបង់ មិនត្រូវការការអង្កេតអន្តរជាតិទេ។ ហេតុដូច្នេះហើយបានជាកាលពីខែមិថុនា អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលជាង៤០បានអំពាវនាវសុំឱ្យអង្គការសហប្រជាជាតិបើកអង្កេត ព្រោះមានការជ្រៀតជ្រែកនយោបាយខ្លាំងណាស់៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ