ហេតុអ្វីជម្លោះប្រដាប់អាវុធ នៅស៊ូដង់គំរាមកំហែងសន្តិសុខតំបន់អាហ្វ្រិក?
ចុះផ្សាយនៅថ្ងៃ៖
ស្តាប់ - ០៦:៣២
នៅស៊ូដង់ ស្ថានការណ៍ កាន់តែធ្លាក់ដុនដាប ដោយសារក្រុមយោធាទាំងពីរ នៅតែបន្តប្រយុទ្ធដណ្តើមអំណាចគ្នា ដោយគ្មានភាគីណាមួយយល់ព្រមចុះចាញ់ទាល់តែសោះ។ ការប្រយុទ្ធគ្នាដ៏ហិង្សា ១០ថ្ងៃមកនេះ រវាងក្រុមកងទ័ពជាតិ និងក្រុមកងអាវុធហត្ថប្រតិបត្តិការរហ័ស FSR នៅរដ្ឋធានីខាទុំ និងតំបន់ដាហ្វួរបានសម្លាប់មនុស្សជាង ៤០០នាក់ និងរបួស ជាង ៣៧០០នាក់។ ប្រឈមនឹងគ្រោះថ្នាក់ដល់អាយុជីវិត បណ្តាប្រទេសធំៗបានរួសរាន់ជម្លៀស មន្រ្តីទូត និងពលរដ្ឋរបស់ខ្លួនចេញពីស៊ូដង់។ នៅថ្ងៃចន្ទម្សិលមិញ ប្រមុខការបរទេសអឺរ៉ុបបានអះអាងថា ជនជាតិអឺរ៉ុប ជាង១០០០នាក់ ត្រូវជម្លៀសចេញពីប្រទេសស៊ូដង់។ ប្រទេសធំៗ និងប្រទេសជិតខាងរបស់ស៊ូដង់សម្រេចជម្លៀសប្រជាជនរបស់ខ្លួនចេញពីស៊ូដង់ ដោយមើលឃើញថា ការប្រយុទ្ធគ្នា ដោយមិនបន្ធូរដៃរវាងគូបដិបក្ខកំពុងធ្វើឲ្យស៊ូដង់ធ្លាក់ទៅក្នុងសង្រ្គាមស៊ីវិល យ៉ាងប្រាកដ។ អស្ថិរភាព សង្រ្គាមស៊ីវិលនៅស៊ូដង់នឹងគំរាមកំហែងតំបន់អាហ្វ្រិកទាំងមូល។ ហេតុអ្វីបានជាដូច្នេះ។
ស្ថិតនៅភាគខាងកើតអាហ្រ្វិក ស៊ូដង់មានព្រំដែនគោកជាមួយប្រទេស ៧ គឺ អេហ្ស៊ីប លីប៊ី ឆាត អាហ្វ្រិកកណ្តាល ស៊ូដង់ខាងត្បូង អេត្យូពី និងអេរីត្រេ។ នៅត្រើយម្ខាងសមុទ្រក្រហមរបស់ស៊ូដង់ គឺប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអូឌីត។ ការប្រយុទ្ធដណ្តើមអំណាចគ្នា រវាងមេដឹកនាំទ័ពស៊ូដង់ ទាំងពីរក្រុម ដែលបានឈានចូលដល់ថ្ងៃទី ១០ថ្ងៃ គិតត្រឹម ទី ២៥មេសា បានសម្លាប់ជីវិតមនុស្សជាង ៤០០នាក់ និងមនុស្សរាប់ម៉ឺននាក់ត្រូវរត់ភៀសខ្លួន គេចពីតំបន់ដែលមានការប្រយុទ្ធគ្នាខ្លាំង ដូច ជា រដ្ឋធានីខាទុំ និងតំបន់ដាហ្វួរ។ ឧត្តមស្នងការទទួលបន្ទុកជនភៀសខ្លួន របស់អង្គការសហប្រជាជាតិ វាយតម្លៃថា មានប្រជាជនពី ១ម៉ឺន ទៅ ២ម៉ឺននាក់នាក់បានរត់ភៀសខ្លួនចេញពីតំបន់ដាហ្វួរ ទៅជ្រកកោននៅប្រទេសឆាតជាប់ព្រំដែនស៊ូដង់។ លំហូរជនភៀសខ្លួនថ្មីនឹងទៅដាក់បន្ទុកថ្មីលើប្រទេសឆាត ដែលបានទទួលជនភៀសខ្លួន ស៊ូដង់ ជាង ២សែននាក់រួចទៅហើយ។
ក្រៅពីបង្កឲ្យមានវិបត្តិជនភៀសខ្លួនស៊ូដង់ ទៅកាន់ប្រទេសជិតខាង ជម្លោះដណ្តើមអំណាចរវាងមេទ័ពទាំងពីររបស់ស៊ូដង់បានបង្កឲ្យមានក្តីបារម្ភថា វាមិនត្រឹមតែធ្វើឲ្យស៊ូដង់ធ្លាក់ក្នុងសង្រ្គាមស៊ីវិលរ៉ាំរ៉ៃសាជាថ្មី ប៉ុន្តែ វានឹងទាក់ទាញកងទ័ពបរទេស និងក្រុមប្រដាប់អាវុធក្នុងតំបន់ឲ្យលូកដៃចូលក្នុងសង្រ្គាមដណ្តើមអំណាចនៅស៊ូដង់។
ភ្នំមួយមិនអាចមានខ្លាពីរ
នៅស៊ូដង់ ការផ្ទុះអាវុធ តាំងពីថ្ងៃ ទី ១៥មេសា រវាងកងទ័ពជាតិ និងកងកម្លាំងអាវុធហត្ថប្រតិបត្តិការរហ័ស កើតឡើងនៅក្នុងកាលៈទេសៈ ដែលមេដឹកនាំក្រុមយោធាទាំងពីរកំពុងចរចាបែងចែកអំណាចគ្នា នៅក្នុងករណីដែលស៊ូដង់ត្រូវផ្លាស់ប្តូរពីរបបសឹក ទៅជារបបដឹកនាំដោយរដ្ឋាភិបាលស៊ីវិល។ លោក Mohamed Hamdane Daglo ហៅក្រៅថា Hemedti ដែលជាមេបញ្ជាការរបស់កងអាវុធហត្ថប្រតិបត្តិការរហ័សបានទាមទារចង់ឲ្យកងទ័ពរបស់ខ្លួនចូលជាសមាជិកផ្លូវការរបស់កងទ័ពជាតិ ចំណែកលោកត្រូវទទួលបានមុខតំណែងដឹកនាំជាន់ខ្ពស់ក្នុងជួរកងទ័ព។ ការទាមទារដែលលោក Abdel Fattah al-Burhane ដែលជាអគ្គមេបញ្ជាការកងទ័ពជាតិស៊ូដង់ បដិសេធ រហូតក្លាយជាដើមចមនៃការផ្អាកការចរចាដើម្បីការវិលត្រលប់របស់រដ្ឋាភិបាលស៊ីវិល នៅស៊ូដង់។
ទាំងមេបញ្ជាការរបស់កងអាវុធហត្ថ និងមេបញ្ជាកងទ័ពជាតិ ដែលជាគូសត្រូវប្រយុទ្ធគ្នាលើកនេះ សុទ្ធសឹងជាមេទ័ពដ៏មានអំណាច សេសសល់ពីរបបដឹកនាំផ្តាច់ការ របស់ អូម៉ា អាល់បាឆៀរ។ ក្រោយរបបផ្តាច់ការនេះដួលរលំ នៅខែមេសា ឆ្នាំ២០១៩ លោក Abdel Fattah al-Burhane ដែលជាអគ្គមេបញ្ជាកងទ័ពជាតិ បានក្លាយជាប្រធានក្រុមប្រឹក្សាកំពូល នៅក្រោយ ការចុះកិច្ចព្រមព្រៀងជាមួយក្រុមអ្នកនយោបាយស៊ីវីល ដើម្បីឈានទៅធ្វើអន្តរកម្ម អំណាចប្រជាធិបតេយ្យ ចំណែក លោក Hemedti បានតំណែងជាអនុប្រធាន។
ប៉ុន្តែ នៅក្នុងដំណាក់កាលចរចា ក្រោមការសម្របសម្រួលរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ និងបណ្តាប្រទេសអាហ្វ្រិក សង្រ្គាមពាក្យសំដី ចោទប្រកាន់គ្នាទៅវិញ ទៅមក រវាងមេទ័ពដ៏មានអំណាចទាំងពីរ បានរាលដាលទៅជាការប្រយុទ្ធផ្នែកអាវុធ រវាងទាហានទាំងពីរក្រុម នៅតាមផ្លូវ ក្នុងរដ្ឋធានីខាទុំ នៅថ្ងៃទី ១៥ មេសា។
តាមលោក Kholoold Khair ស្ថាបនិកមជ្ឈមណ្ឌលស្រាវជ្រាវ Confluence Advisory នៅទីក្រុងខាទុំ នេះជាលើកទីមួយហើយ ដែលមានការប្រយុទ្ធគ្នាដ៏ហិង្សាខ្លាំងបែបនេះ បើគិតពី សង្គ្រាមដណ្តើមឯករាជ្យពីអង់គ្លេស នៅឆ្នាំ១៩៥៦។
អង្គការអន្តរជាតិឈ្មោះថា International Crisis Group ដែលមានទីស្នាក់នៅប្រទេសប៊ែលហ្សិក បារម្ភថា ជម្លោះប្រដាប់អាវុធរវាងគូបដិបក្ខយោធាទាំងពីរអាចហៀរ រាលដាលពេញផ្ទៃប្រទេសស៊ូដង់ ជាពិសេស នៅតំបន់ដាហ្វួរ។ ជម្លោះដណ្តើមអំណាចរវាងមេដឹកនាំយោធាទាំងពីរ នៅថ្នាក់ជាតិ អាចទាក់ទាញឲ្យមានជម្លោះជាតិពិន្ធុ ការប្រយុទ្ធគ្នាដ៏ហិង្សា នៅតំបន់ដាហ្វួរ ព្រោះថា នៅទីនោះ ក្រុមប្រដាប់អាវុធអារ៉ាប់អាចជ្រើសរើសយកក្រុមកងអាវុធហត្ថ ចំណែកនិងក្រុមប្រដាប់អាវុធអាហ្វ្រិកដែលមិនមែនអារ៉ាប់ និងប្រជាជនក្នុងជំរំភៀសខ្លួន ដែលធ្លាប់រងគ្រោះដោយសារការសម្លាប់រង្គាល របស់កងអាវុធហត្ថប្រតិបត្តិការរហ័ស នឹងអាចចុះចូលជាមួយកងទ័ពជាតិ។
អ្នកជំនាញវាយតម្លៃថា ការប្រយុទ្ធដ៏ហិង្សានឹងអូសបន្លាយពេលយូរ គ្មានកាលកំណត់ ព្រោះថា គូបដិបក្ខទាំងពីរនឹងប្រើឲ្យគ្រប់មធ្យោបាយ គ្រប់សព្វាវុធ និងជំនួយទ័ពពីបរទេស។ នៅពេលមេបញ្ជាការកងទ័ពជាតិស៊ូដង់ លោក អាប់ឌែល ហ្វាតា អាល់ បួរ៉ាន (Abdel Fattah al-Burhane) មានទំនាក់ទំនងជិតស្និទជាមួយប្រធានាធិបតីអេហ្ស៊ីប មេកងអាវុធហត្ថ លោក ម៉ូហាម៉េដ ហាំដាន ដាហ្កាឡូ (Mohamed Hamdane Daglo)ដែលជាគូសត្រូវជាមនុស្សដ៏មានឥទ្ធិពល និងទំនាក់ទំនងការទូតជាមួយប្រទេសអារ៉ាប់អ្នកមាន ដូចជាអេមីរ៉ាត អារ៉ាប់រួមជាដើម។ ម្យ៉ាង ក្រោមការដឹកនាំរបស់លោកដាហ្កាឡូ កងកម្លាំងអាវុធហត្ថ ស៊ូដង់ ដែលមានសមាជិករាប់ម៉ឺននាក់ មានមុខរបរជាទាហានស៊ីឈ្នួល ធ្វើសង្រ្គាមនៅបរទេស ដូចជានៅលីប៊ី ឬយេម៉ែនជាដើម។ នៅយេម៉ែន ទាហានស៊ីឈ្នួលស៊ូដង់របស់លោក ដាហ្កាឡូ ជួយប្រយុទ្ធឲ្យកងទ័ពអារ៉ាប៊ីសាអូឌីត។ លោកដាហ្កាឡូអាចរត់ទៅពឹងសុំជំនួយពីកងកម្លាំងលីប៊ីរបស់សេនាប្រមុខខាលីហ្វា ហាវតា ឬទាហានអេត្បូពីឲ្យមកជួយខ្លួនដើម្បីធ្វើសង្រ្គាមតទល់នឹងកងទ័ពជាតិស៊ូដង់។ នេះគេមិនទាន់និយាយពី ទាហានស៊ីឈ្នួលវ៉ាក់ណែររុស្ស៊ី ដែលធ្វើអាជីវកម្មរ៉ែមាស ប្រេងកាតរបស់ស៊ូដង់ ក្រោមភ្លើងខៀវរបស់កងកម្លាំងអាវុធហត្ថស៊ូដង់ របស់លោក ដាហ្កាឡូ។ ចំណែកប្រទេស ឆាត អេត្យូពី ស៊ូដង់ខាងត្បូង អាហ្វ្រិកកណ្តាល ដែលមានព្រំដែនជាប់ជាមួយស៊ូដង់ ក៏អាចលូកដៃចូលអន្តរាគមទាំងផ្នែកនយោបាយ និងយោធា នៅក្នុងប្រទេសជិតខាងរបស់ខ្លួន ស៊ូដង់ ដែលសំបូរមាស និងប្រេងកាត។ រដ្ឋមន្រ្តីការបរទេសអាមេរិកធ្លាប់ព្រមានថា បើសង្គ្រាមស៊ីវីល ផ្ទុះឡើងនៅស៊ូដង់ នោះវានឹងទៅរញ្ជួយ បង្កឲ្យមានអស្ថិរភាពពេញមួយតំបន់អាហ្វ្រិកខាងជើងឆៀងខាងកើត។
នៅចំពោះមុខការផ្ទុះអាវុធ ដែលអាចរាលដាលទៅជាសង្រ្គាមស៊ីវិល នៅស៊ូដង់ សហគមន៍អន្តរជាតិ ជាថ្មីម្តងទៀត បានត្រឹមតែឈរមើល ដោយមិនអាចធ្វើអ្វីបាន ឬក៏មានទឹកមាត់ប្រៃ ដើម្បី និយាយឲ្យភាគីជម្លោះនៅស៊ូដង់ស្តាប់ធ្វើតាម។ ចិនដែលដែលមានចំណែកផលប្រយោជន៍គួរសមដែរនៅស៊ូដង់ បានព្យាយាមនិយាយបញ្ចុះបញ្ចូលកងទ័ពដែរ ពេលកន្លងមកនេះ ឲ្យរៀបចំប្រទេសឲ្យមានស្ថិរភាពសន្តិសុខ ព្រោះចិនមានក្រុមហ៊ុនបូមប្រេងកាតនៅស៊ូដង់ច្រើនណាស់។ ប៉ុន្តែ ចិន នៅថ្ងៃចន្ទម្សិលមិញ ក៏បានបញ្ជាឲ្យគេចេញទៅដឹកជញ្ជូនជនជាតិរបស់ខ្លួនចេញពីស៊ូដង់ ដែលកំពុងធ្លាក់ក្នុងជម្លោះប្រដាប់អាវុធហិង្សា ដែលមិនងាយនឹងរលត់ទៅវិញ៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ