នៅលើពិភពលោកយើងនេះ ជាង៤០%នៃជំងឺមហារីក បង្កឡើងដោយកត្តាហានិភ័យដែលគេបានស្គាល់តាំងពីយូរ គឺ បារី និងអាល់កុល។ នេះបើតាមការសិក្សាដ៏ធំទូលាយបំផុតមួយ ចេញផ្សាយក្នុងទស្សនាវដ្តីសុខភាព The Lancet កាលពីពាក់កណ្តាលខែសីហាឆ្នាំ២០២២។ តាមរយៈការសិក្សានេះ អ្នកស្រាវជ្រាវ ចង់ជំរុញឱ្យពិភពលោកបង្កើនការការពារឱ្យបានប្រសើរឡើង។ តើត្រូវការពារពីជំងឺមហារីកយ៉ាងដូចម្តេចទៅ ?
អន្តរាគមន៍ដោយលោកវេជ្ជបណ្ឌិត Dr Tambo Bathily គ្រូពេទ្យជំនាញស្រាវជ្រាវវេជ្ជសាស្ត្រនិងគ្លីនិក នៃជំងឺមហារីក នៅសាលាវិទ្យាសាស្ត្រមហារីក នៃវិទ្យាស្ថាន Gustave Roussy (IGR)។
តើមហារីក ជាជំងឺអ្វី ?
ដូចឈ្មោះដែលគេហៅ មហារីកជាដុំសាច់កាចមួយដែលមានកោសិការីកដុះដាលយ៉ាងអនាធិបតេយ្យ ដំបូងនៅតែមួយម្តុំទេ ប៉ុន្តែបន្ទាប់មកក៏រីករាលទៅលើស្រទាប់កោសិកាក្បែរៗ និងចុងក្រោយ រាលដល់កោសិកា និងសរីរាង្គផ្សេងទៀតដែលនៅឆ្ងាយ ដែលគេហៅ ជាដំណាក់កាលមហារីក Metastase តាមភាសាបច្ចេកទេស។ មហារីកអាចកើតលើគ្រប់សរីរាង្គរបស់មនុស្ស ប៉ុន្តែមហារីកដែលគេជួបញឹកញយជាងគេបំផុត គឺ មហារីកសុដន់ មហារីកក្រពេញប្រូស្តាត មហារីកសួត ពោះវៀនធំ។ មូលហេតុដែលបង្កឱ្យកើតជំងឺមហារីកមានច្រើនដែលបូកផ្សំគ្នា រាប់តាំងកត្តាហ្សែន (ពូជ) កត្តាអ័រមូន កត្តាក្រៅខ្លួនដូចជា បរិស្ថាន វិជ្ជាជីវៈ និងឥរិយាបថ ដូចជាទម្លាប់ទទួលទានអាហារ មានគ្រឿងស្រវឹងសុរា ជក់បារី ឬស្រណុកជ្រុលពេក។
ជិតពាក់កណ្តាលនៃជំងឺមហារីកនៅលើពិភពលោក បង្កឡើងដោយកត្តាហានិភ័យ ពីរ។ ជាប់លំដាប់លេខមួយ គឺការជក់បារី និងលេខពីរ គឺការទទួលទានសុរា។ នេះបើតាមសេចក្តីសន្និដ្ឋាន ដែលជាលទ្ធផលនៃការសិក្សាដ៏ធំទូលាយបំផុតមួយ មានចុះផ្សាយនៅក្នុងទស្សនាវដ្តីសុខភាThe Lancet កាលពីថ្ងៃទី ១៩ សីហា ២០២២។ លទ្ធផលនៃការសិក្សានេះជាការបញ្ជាក់ ឱ្យកាន់តែប្រាកដ នូវអ្វីដែលក្រុមគ្រូពេទ្យធ្លាប់បានដឹង និងអះអាងកន្លងមក។
ការសិក្សាអង្កេត ក្នុងក្របខ័ណ្ឌនៃការវាយតម្លៃអំពីអត្រាមរណៈនិងពិការភាព បង្កឡើងដោយជំងឺ បានបង្ហាញថានៅលើពិភពលោក ករណីស្លាប់ដោយជំងឺមហារីក ៤៤,៤% បណ្តាលមកពីកត្តាហានិភ័យ ដែលគេអាចបញ្ចៀសបាន។
កម្មវិធីស្រាវជ្រាវដ៏ធំសម្បើម គ្មានប្រៀប ឧបត្ថម្ភដោយមូលនិធិ Bill & Melinda Gates នេះ បានការចូលរួមពីអ្នកសា្រវជ្រាវរាប់ពាន់នាក់ ក្នុងប្រទេសច្រើន។ កម្មវត្ថុដំបូង គឺយល់អំពីទំហំនៃបន្ទុករបស់កត្តាហានិភ័យនាំឱ្យកើតជំងឺមហារីក ដែលគេមានសក្តានុពលអាចប្តូរផ្លាស់បាន ដើម្បីរៀបចំយុទ្ធសាស្ត្រការពារ និងទប់ស្កាត់ ជំងឺប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព ព្រមទាំងបំភ្លឺឱ្យឃើញអំពីការប្រឹងប្រែងរៀបកម្មវិធីប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងជំងឺមហារីកថ្នាក់ពិភពលោក។ នេះបើតាមការពន្យល់របស់ក្រុមអ្នកស្រាវជ្រាវក្នុងទស្សនាវដ្តី The Lancet។
វិធីការពារជំងឺមហារីក
ការពារពិតណាស់ថាប្រសើរជាការព្យាបាល បើដូច្នេះសួរថាតើត្រូវការពារជំងឺមហារីកយ៉ាងដូចម្តេច ? សូមស្តាប់ប្រសាសន៍របស់លោកវេជ្ជបណ្ឌិត Tambo Bathily គ្រូពេទ្យជំនាញស្រាវជ្រាវវេជ្ជសាស្ត្រនិងគ្លីនិក នៃជំងឺមហារីក នៅសាលាវិទ្យាសាស្ត្រមហារីក នៃវិទ្យាស្ថាន'Institut Gustave Roussy (IGR)។
“វិធីការពារ ដ៏ប្រសើរជាងគេបំផុត ដើម្បីបញ្ចៀសជំងឺមហារីក ទីមួយគឺត្រូវ បង្កើនគុណភាពក្នុងការរស់នៅប្រចាំថ្ងៃឱ្យល្អ ដោយត្រូវមានបរិស្ថានជុំវិញខ្លួនល្អ របបអាហារល្អត្រឹមត្រូវ ធ្វើលំហាត់ប្រាណបញ្ចេញចលនាកាយសម្បទាយ៉ាងតិចកន្លះម៉ោងក្នុងមួយថ្ងៃ និងត្រូវជួបពិគ្រោះជាមួយគ្រូពេទ្យភ្លាម នៅពេលឃើញមានរោគសញ្ញាគួរឱ្យសង្ស័យ។ បញ្ឈប់ការជក់បារី កាត់បន្ថយការទទួលទានគ្រឿងស្រវឹង (សុរា ប៊ីយែរ អាល់កុល ...)។ ទាំងអស់នេះ សុទ្ធសឹងជាវិធានការដែលអាចកាត់បន្ថយគ្រោះ នាំឱ្យកើតជំងឺមហារីកហើយ។”
ជក់បារី ផឹកស្រា មិនបញ្ចេញចលនាកម្លាំងកាយសម្បទា ស្រលាញ់ចូលចិត្តភាពស្រណុកស្រួល បរិភោគមិនត្រឹមត្រូវ ... ជាកត្តាហានិភ័យនាំឱ្យមានគ្រោះកើតជំងឺមហារីក ជាឥរិយាបថ ជាទម្លាប់ដែលអាចប្តូរផ្លាស់ និងចៀសវាងបាន ប៉ុន្តែជំងឺមហារីកមិនអាចការពារបានទាំងស្រុងទេ ព្រោះមូលហេតុដ៏ចំបងមួយទៀត គឺជាងពាក់កណ្តាលនៃជំងឺមហារីកនៅលើពិភពលោក បង្កឡើងដោយកត្តាដែលមិនអាចបញ្ចៀសបាន នោះគឺកត្តាពូជ (ហ្សែន) និងកត្តាអាយុ (ភាពចាស់ជរា)។ ហេតុដូច្នេះហើយបានជាក្រុមអ្នកស្រាវជ្រាវដដែលនេះ បានគូសបញ្ជាក់នៅក្នុងរបាយការណ៍សិក្សារបស់ខ្លួនថា ប្រកាន់ខ្ជាប់វិធានការពារគ្មានប្រសិទ្ធភាពគ្រប់គ្រាន់ទល់នឹងជំងឺមហារីកទេ។ ក្រុមអ្នកនិពន្ធសូមណែនាំឱ្យពិភពលោកប្រកាន់គោលការណ៍ពីរដ៏ចំបងទៀត គឺ ការវិភាគរកសញ្ញារោគឱ្យបានឆាប់រហ័ស កុំឱ្យក្លាយជាជំងឺមហារីកទាន់ និងការព្យាបាលប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព។ ជំងឺមហារីក ស្ទើរគ្រប់ប្រភេទសុទ្ធតែអាចព្យាបាលបានជា ប្រសិនបើគេអាចវែករកឃើញជំងឺនេះ នៅដំណាក់កាលដំបូងភ្លាម ឬនៅពេលជំងឺមិនទាន់ឈានដល់ដំណាក់កាលរីករាលដាលធ្ងន់ធ្ងរ។
តើគេអាចតាមដានសរីរាង្គកាយណាមួយនៃខ្លួនប្រាណយើង ពីគ្រោះកើតជំងឺមហារីក ដែរឬទេ ?
“មានសេចក្តីណែនាំ សម្រាប់ជំងឺមហារីកខ្លះ មានជាអាទិ៍ជំងឺមហារីកសុដន់។ គឺត្រូវឧស្សាហ៍ស្ទាបច្របាច់ដោះខ្លួនឯង នៅពេលមុជទឹក ដោយត្រូវចុចលើសុដន់នៅម្តុំជិតនិងជុំវិញក្បាលដោះ។ ជាការស្ទាប ដើម្បីស្វែងរកក្រែងមានដុំរឹងនៅក្នុងសុដន់ ជាយថាហេតុណាមួយ។ នេះជាវិធីដ៏ប្រសើរជាងគេបំផុតក្នុងការពារខ្លួនពីជំងឺមហារីកសុដន់។ បន្ទាប់មកទៀត គឺវិធីការពារដោយទៅថតឆ្លុះសុដន់ Mammographie នៅពេលស្ត្រីមានអាយុចាប់ពី៥០ឆ្នាំ ឡើងទៅ និងជារៀងរាល់បីឆ្នាំម្តង។ ការថតកៀបសុដន់នេះ អាចឆ្លុះឱ្យឃើញអំពីអាការៈសញ្ញាគ្លីនិកមុនដំបូងមុននៃជំងឺមហារីក។ ជាវិធីការពារដោយធ្វើវិភាគស្វែងរកក្រែងមានអាការៈសញ្ញាមហារីក។”
គ្រាន់តែឮគួរឱ្យខ្លាច ជំងឺមហារីកជាមូលហេតុទីពីរនៃមរណភាពនៅលើពិភពលោក ប៉ុន្តែវេជ្ជសាស្ត្របានស្គាល់និងអាចព្យាបាលជំងឺមហារីកនេះបានកាន់តែប្រសើរឡើង បើទោះបីជានៅមានគម្លាត និងវិសមភាពផ្នែកសុខាភិបាល ខុសគ្នាខ្លាំងពីប្រទេសមួយទៅប្រទេសមួយ ឬតំបន់មួយទៅតំបន់មួយដែលយើងរស់នៅក៏ដោយ។ នៅតំបន់ជាច្រើននៃភពផែនដី គ្មានថ្នាំព្យាបាលថ្មីៗ មានប្រសិទ្ធភាពខ្ពស់ទេ។ ប៉ុន្តែជាទូទៅ ការថែទាំតាមដានអ្នកជំងឺ បានស្គាល់ភាពជឿនលឿនច្រើន ហើយការព្យាបាលក៏កាន់តែមានប្រសិទ្ធភាពដែរ៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ