ហេតុអ្វីបានជា១០ឆ្នាំក្រោយបដិវត្ត លីប៊ីនៅតែមិនអាចផ្សះផ្សាជាតិបាន?
ចុះផ្សាយនៅថ្ងៃ៖
ស្តាប់ - ០៦:៤៤
ថ្ងៃទី ១៧កុម្ភៈ២០១១ - ១៧កុម្ភៈ២០២១ ថ្ងៃនេះជាគម្រប់ខួប១០ឆ្នាំគត់នៃការងើបធ្វើបដិវត្តនៅប្រទេសលីប៊ី។ ការងើបបះបោរធ្វើបដិវត្ត ដែលដោយមានជំនួយពីយោធារបស់កងសម្ព័ន្ធអន្តរជាតិ បានផ្តួលរំលំរបបដឹកនាំផ្តាច់ការកាដាហ្វី Mouammar Kadhafi បាន។ ១០ឆ្នាំក្រោយ លីប៊ីនៅតែពុំទាន់ស្គាល់ស្ងប់ស្ងាត់និងសន្តិភាព។ ពេញមួយទសវត្សរ៍នេះលីប៊ីវីវក់ក្នុងភ្នក់ភ្លើងសង្គ្រាម ដែលបង្កឱ្យមានជនរងគ្រោះរាប់មិនអស់ និងភាពប្រេះឆាដណ្តើមអំណាច ពុះចែកប្រទេសជាចម្រៀកៗ ព្រមទាំងហួងហែងដោយមហាអំណាចបរទេសទៀត។ ចំណែកអង្គការសហប្រជាជាតិដែលមិនអាចរកដំណោះស្រាយបាន កំពុងបន្តជ្រោមជ្រែងបង្កើតរដ្ឋាភិបាលថ្មីនិងរៀបចំការបោះឆ្នោតនៅចុងឆ្នាំ។
ពិធីបារព្វខួបមានធ្វើតែនៅក្រុងទ្រីប៉ូលី តំបន់ដែលគ្រប់គ្រងដោយរដ្ឋាភិបាលបង្រួបបង្រួមជាតិ (ទទួលស្គាល់ដោយអន្តរជាតិ)។ មានការដង្ហែក្បួនព្យុះហយាត្រា មានអុជភ្លើងនៅ ទីលានសន្តិភាព Martyrs ផងកាលពីម្សិលមិញ។
តែ ពលរដ្ឋលីប៊ីពាក់កណ្តាលទៀត នៅប៉ែកខាងកើតប្រទេស និងដែលស្ថិតនៅក្រោមការដឹកនាំរបស់ឧត្តមសេនីយ៍ ហាហ្វតា មិនប្រារព្វខួបបដិវត្តនេះទេ បើទោះបីជាឧត្តមសេនីយ៍ហាហ្វតា ធ្លាប់គាំទ្រចលនាបដិវត្តដើម្បីផ្តួលរំលំរបបកាដាហ្វីក៏ដោយ។ សម្រាប់សកម្មជនលីប៊ីនៅភាគខាងកើត គេមិនអាចអបអរខួប១០ឆ្នាំនៃការបះបោរបានទេ ព្រោះក្រោយបដិវត្តប្រទេសបែរជាធ្លាក់ក្នុងគ្រោះហមន្តរាយ លែងមានស្ថិរភាពទៅវិញ។ ជីវភាពរស់នៅប្រចាំថ្ងៃរបស់ប្រជាពលរដ្ឋបែរជាត្រូវជួបការខ្វះខាតស្ទើររាល់ថ្ងៃ។ ជាប្រទេសផលិតប្រេងបែរជាខ្វះប្រេង និងថាមពល អគ្គីសនីប្រើទៅវិញ។
ខាងអង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្ស Amnesty international វិញ បានថ្ងូចថ្ងួរថា ១០ឆ្នាំក្រោយបដិវត្តគេនៅតែពុំទាន់អាចរកយុត្តិធម៌ជូនជនរងគ្រោះ នៃទង្វើឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាម និងទង្វើរំលោភសិទ្ធមនុស្សយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងររបស់ក្រុមប្រដាប់អាវុធផ្សេងៗ។
១០ឆ្នាំនៃបដិវត្តលីប៊ី
បដិវត្តលីប៊ី បានផ្ទុះឡើងនៅថ្ងៃ១៧កុម្ភៈ២០១១ តាមរយៈចលនាបាតុកម្មប្រជាជន ដូចបណ្តាបដិវត្តអារ៉ាបផ្សេងទៀតដែរ ដែលបន្តរីករាលដាលធំឡើងជាលំដាប់ បើទោះបីជារដ្ឋាភិបាលបានធ្វើការបង្ក្រាបយ៉ាងចាស់ដៃក៏ដោយ។ តែខុសពីបណ្តាប្រទេសអារ៉ាបដទៃក្នុងតំបន់ នៅពេលមានចលនាបះបោរប្រជាជន ក្រុមឧទ្ទាមប្រដាប់អាវុធលីប៊ី បានឱកាសចេញមកប្រយុទ្ធជាមួយយោធារដ្ឋាភិបាលតែម្តង។ នៅទីបំផុត ក្រុមបដិវត្តក៏កាន់អាវុធដែរ និងបានចេញប្រយុទ្ធជាមួយកងកម្លាំងរដ្ឋាភិបាល ស្ទើរគ្រប់ទិសទីក្នុងផ្ទៃប្រទេស។ ប្រឈមនឹងស្ថានការបែបនេះ សហគមន៍អន្តរជាតិ មិនអាចនៅស្ងៀម។ ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិបានអនុម័តសេចក្តីចិត្ត នៅថ្ងៃទី ១៧មីនា ២០១១ ចូលធ្វើអន្តរាគមន៍យោធាដើម្បីការពារជនស៊ីវិលលីប៊ី។ កងទ័ពសម្ព័ន្ធអន្តរជាតិ ដឹកនាំដោយ បារាំង អង់គ្លេស អាមេរិក ក្នុងក្របខ័ណ្ឌអូតង់ បានធ្វើការវាយប្រហារតាមផ្លូវអាកាសយ៉ាងសន្ធាប់ និងបានសម្លាប់មេដឹកនាំផ្តាច់ការ កាដាហ្វី បាននៅខែតុលា២០១១។
របបផ្តាច់ការកាដាហ្វី ដែលគ្រប់គ្រងប្រទេសអស់រយៈពេល៤២ឆ្នាំ បានដួលរលំ លីប៊ីបានរៀបចំការបោះឆ្នោតដោយសេរីជាលើកទីមួយ នៅឆ្នាំ២០១២ ដែលជាទីសង្ឃឹមរបស់ប្រជាពលរដ្ឋយ៉ាងខ្លាំង និងជាលើកទីពីរនៅឆ្នាំ២០១៤។ ប៉ុន្តែ ពួកអ៊ីស្លាមជ្រុលនិយម ដែលតាំងខ្លួនជាតូអង្គបដិវត្តដ៏សំខាន់ មិនទទួលស្គាល់រដ្ឋាភិបាលអ្នកសេរីនិយមប្រសូតចេញការបោះឆ្នោតទេ។ នៅទីបំផុត សភាកើតចេញការបោះឆ្នោតបានរត់គេចខ្លួនទៅភាគខាងកើតប្រទេស និងបង្កើតរដ្ឋាភិបាលដែលដឹកនាំដោយឧត្តមសេនីយ៍ហាហ្វតានៅទីនោះ ដើម្បីរកដំណោះស្រាយទប់ទល់នឹងពួកប្រដាប់អាវុធ។ ឯក្រុមអ៊ីស្លាមជ្រុលនិយម ក៏បង្កើតរដ្ឋាភិបាលនៅទ្រីប៉ូលី រួចបន្តដោយរដ្ឋាភិបាលបច្ចុប្បន្ន ដែលសហគមន៍អន្តរជាតិទទួលស្គាល់ ក្នុងបំណងឱ្យទៅបង្រួបបង្រួមគ្នា។ តែមានឯណា លីប៊ីមានរដ្ឋាភិបាលពីររហូតមកទល់សព្វថ្ងៃនេះ ហើយធ្វើសង្គ្រាមនឹងគ្នាឥតឈប់។ សង្គ្រាមខ្លាំងក្លាបំផុតគឺនៅឆ្នាំ២០១៩។
ការបែងចែងធនធានប្រេង
ចប់បដិវត្តឆ្នាំ២០១១ភ្លាម តំបន់ប៉ែកខាងកើត និងខាងត្បូងលីប៊ី ទាមទារចែកចាយធនធានប្រេងឱ្យស្មើភាពនិងមានការគ្រប់គ្រងធនធានប្រកបដោយតម្លាភាព។ រដ្ឋាភិបាលលីប៊ីរបស់លោកហាហ្វតា បើកធ្វើសង្គ្រាមឆ្នាំ២០១៩ មិនមែនដើម្បីដណ្តើមគ្រប់គ្រងរដ្ឋធានីទេ តែក្នុងបំណងដណ្តើមគ្រប់គ្រងទីស្នាក់ការ ក្រុមហ៊ុនប្រេងជាតិ និងធនាគារកណ្តាល ដើម្បីអាចយកប្រៀបលើរដ្ឋាភិបាលក្រុងទ្រីប៉ូលី ព្រោះ បើគ្មានរដ្ឋាភិបាលដែលមានអធិបតេយ្យភាពពេញផ្ទៃទេ គឺគ្មានការសម្រេចចិត្តឡើយ។
បរទេសលូកដៃ
នៅក្រុង Syrte ស្រុកកំណើតរបស់កាដាហ្វី ដែលក្រោយបដិវត្ត បានធ្លាក់ក្នុងដៃពួកអង្គការរដ្ឋអ៊ីស្លាម កំពុងក្លាយជាស្នូលនៃបញ្ហា។ ក្រុងយុទ្ធសាស្ត្រសន្តិសុខនិងថាមពល ពេលនេះស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ក្រុមលោកឧត្តមសេនីយ៍ ហាហ្វតា។ ភាគីទាំងពីរទើបបានព្រមព្រៀងគ្នាឈប់បាញ់ និងចាប់ធ្វើប្រតិបត្តិការដោះមីន តែមិនទាន់គ្រប់គ្រាន់សម្រាប់នាំសន្តិភាពឡើយ ព្រោះតាមឯកសារដែលគេទទួលបាន នៅទីនេះមានវត្តមានកងទ័ពបរទេស។ ខាងលោកហាហ្វតា មានជំនួយទាហានរុស្ស៊ី ខាងទ្រីប៉ូលីមានប្រើទាហានតួកគី។ ទង្វើនេះ រំលោភទាំងស្រុងបម្រាមរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ។ ដរាបណានៅមានទាហានបរទេស នោះគេពិតជាមិនអាចដោះស្រាយបញ្ហាបង្រួបបង្រួមជាតិបានទេ តែវាជាហានិភ័យខ្ពស់ នាំឱ្យមានសង្គ្រាម លំដាប់អន្តរជាតិផង។
ឥលូវគ្រប់គ្នាកំពុងរំពឹងលើរដ្ឋាភិបាលបណ្តោះអាសន្នថ្មី ដែលប្រសូតចេញពីវេទិកាអង្គការសហប្រជាជាតិដើម្បីសម្រុះសម្រួលនយោបាយលីប៊ី។ ក្រុមការងាររបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រីថ្មី បានចាប់ផ្តើមចុះជួបក្រុមប្រឆាំង គឺលោក ហាហ្វតា ជាសត្រូវផង៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ