របបសឹកប្រហារជីវិតអ្នកទោសនយោបាយ ជាលើកទី ១ ក្នុងរយៈពេល ជាង៣០ឆ្នាំ
ចុះផ្សាយនៅថ្ងៃ៖
ស្តាប់ - ០៨:១៧
ប្រតិកម្មបានធ្លាក់ចុះ ជាបន្តបន្ទាប់ នៅក្រោយរបបសឹកប្រហារជីវិតសកម្មជនប្រឆាំង ៤រូប។ អ្នកនាំពាក្យរបស់របបសឹកបានបញ្ជាក់ការចុះផ្សាយរបស់កាសែត នៅថ្ងៃចន្ទនេះ ដែលថា អ្នកទោស៤នាក់ ត្រូវបានប្រហារជីវិត ប៉ុន្តែ គេមិនបានបញ្ជាក់ថ្ងៃ ពេលវេលានោះទេ។ អង្គការសហប្រជាជាតិ អាមេរិក ជប៉ុន ប្រធានសភាអាស៊ាន ព្រមទាំងអង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្សបានសំដែងក្តីរន្ធត់ និងថ្កោលទោសសកម្មភាពព្រៃផ្សៃរបស់របបសឹក ដែលបានសម្រេចប្រហារជីវិតមន្រ្តីបក្សប្រឆាំង និងសកម្មជនដើម្បីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។ ភូមាមិនដែលប្រហារជីវិតអ្នកទោស តាំងពីឆ្នាំ ១៩៨៨។
នៅភូមា ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយរដ្ឋបានចុះផ្សាយនៅថ្ងៃចន្ទនេះ ថា របបសឹកបានប្រហារជីវិត អ្នកទោស៤រូប ដែលនៅក្នុងនោះ មានលោកព្យូ ហ្សេណា ថ អតីតសមាជិកសភាមកពីគណបក្សរបស់លោកស្រីអ៊ុងសាន ស៊ូជី និងលោក ច មីនយូ អ្នកនិពន្ធនិងជាសកម្មជនប្រជាធិបតេយ្យ។ អ្នកនាំពាក្យរបបសឹកភូមាធ្លាប់បានប្រកាសកាលពីខែមិថុនាថា គេនឹងប្រហារជីវិត សកម្មជនប្រឆាំង ដែលតុលាការយោធាសម្រេចកាត់ទោសប្រហារជីវិត កាលពីខែ មករាដើមឆ្នាំនេះ ក្នុងបទចោទប្រកាន់ធ្វើសកម្មភាពភេរវនិយម។
ការប្រហារជីវិតអ្នកទោសនៅពេលនេះ គឺបង្កឲ្យមានការភ្ញាក់ផ្អើលខ្លាំង និងជារឿងដែលមិនបានគិតព្រាងទុកពីមុនមក ព្រោះថា ភូមា ទោះនៅអនុវត្តទោសប្រហារជីវិត ប៉ុន្តែ មិនដែលប្រហារជីវិត សម្លាប់អ្នកទោស តាំងពីឆ្នាំ ១៩៨៨មកម្ល៉េះ។ តាមអង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្ស នៅជាង ៣០ឆ្នាំមកនេះ តុលាការភូមាធ្លាប់កាត់ទោសប្រហារជីវិត អ្នកនយោបាយជាច្រើនករណីដែរ ប៉ុន្តែ ជាទូទៅ អ្នកទោសទាំងនោះ តែងបានរួចខ្លួន និងត្រូវដោះលែង នៅទីបំផុត ទៅតាមវិធានការលើកលែងទោស។
តាមកាសែតរដ្ឋភូមា អ្នកទោស៤នាក់ ដែលត្រូវបានប្រហារជីវិត រួចរាល់ មាន លោកព្យូ ហ្សេណា ថ អតីតសមាជិកសភាមកពីគណបក្សលោកស្រីអ៊ុងសាន ស៊ូជី។ លោក ច មីនយូ អ្នកនិពន្ធនិងជាអតីតមេចលនានិស្សិតដ៏ល្បីខាងប្រឆាំងកងទ័ពភូមា នៅឆ្នាំ ១៩៨៨ ហើយនិងសកម្មជន២នាក់ផ្សេងទៀត ដែលរងការចោទប្រកាន់ថា បានសម្លាប់ស្រ្តីម្នាក់ ដែលពួកគេសង្ស័យ ថាជាអ្នកយកការណ៍ឲ្យកងទ័ព។ ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយរដ្ឋភូមាមិនបញ្ជាក់ថា តើអ្នកទោសនយោបាយទាំង៤រូបត្រូវប្រហារជីវិតដោយរបៀបណានោះទេ។ ប៉ុន្តែ អ្នកនាំពាក្យរបស់របបសឹកធ្លាប់បាននិយាយកាលពីខែមិថុនាកន្លងមកថា ការប្រហារជីវិតអ្នកទោស នឹងធ្វើឡើងដោយការព្យួរក។
ការប្រហារជីវិតសកម្មជនប្រឆាំងទាំង៤នាក់ លើកនេះ គឺជារឿងដ៏គួរភ្ញាក់ផ្អើល ហើយក៏ជារឿងរន្ធត់ចិត្តណាស់ដែរ សម្រាប់ក្រុមគ្រួសាររបស់ពួកគេផ្ទាល់តែម្តង។ ឧទាហរណ៍ ម្តាយរបស់លោកព្យូ ហ្សេណា ថ អតីតសមាជិកសភា បាននិយាយប្រាប់កាសែតក្នុងស្រុកថា គេមិនបានប្រាប់គាត់ថា គេនឹងប្រហារជីវិតកូនរបស់គាត់នោះទេ។ កាលពីថ្ងៃសុក្រ គាត់ទើបបាននិយាយតាមវីដេអូ ជាមួយកូនប្រុស ដែលមានសុខភាពល្អ និងដែលបានប្រាប់ឲ្យគាត់ជួយយកវែនតា និងសៀវភៅមកផ្ញើ។ នៅថ្ងៃចន្ទនេះ គាត់បានយករបស់របរទាំងនោះមកផ្ញើកូន នៅពន្ធនាគារ ប៉ុន្តែ ពេលមកដល់មុខពន្ធនាគារ ស្រាប់តែមានដំណឹងថា កូនរបស់គាត់ត្រូវគេប្រហារជីវិតរួចទៅហើយ។
តាមកាសែតក្នុងស្រុកភូមា នៅក្រោយការចុះផ្សាយរបស់ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយរដ្ឋ នៅថ្ងៃនេះ ក្រុមគ្រួសាររបស់អ្នកទោសបានធ្វើដំណើរទៅពន្ធនាគារក្នុងក្តីសង្ឃឹមថា ពួកគេនឹងអាចទទួលបានសាកសព ដើម្បីយកទៅធ្វើបុណ្យតាមប្រពៃណី។
ប្រតិកម្មរិះគន់ការប្រហារជីវិតអ្នកទោសដែលជាសកម្មជនប្រឆាំងភូមា បានកើតមានជាបន្តបន្ទាប់
លោក Tom Andrewsដែលអ្នករាយការណ៍ពិសេសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិសម្រាប់ភូមា ប្រតិកម្មខ្លាំងមុនគេ ដោយបាននិយាយថា លោករន្ធត់ចិត្ត និងមានកំហឹងខ្លាំងណាស់ ដែលលឺថា របបសឹកប្រហារជីវិតអ្នកទោសនយោបាយ ដែលជាអតីតសមាជិកសភា និងជាសកម្មជនប្រជាធិបតេយ្យយ៉ាងដូច្នេះ។
សមាជិកសភាម៉ាឡេស៊ី និងជាប្រធានគណៈកម្មការសិទ្ធិមនុស្សរបស់សភាអាស៊ានក៏បានប្រតិកម្មខ្លាំងណាស់ដែរ ដោយបានកត់សំគាល់ថា ចាប់តាំងពីឆ្នាំ ១៩៨៨ដល់ឆ្នាំ ២០១១ ភូមាដឹកនាំដោយរបបសឹក ប៉ុន្តែ របបសឹកជំនាន់នោះ មិនដែលប្រហារជីវិតអ្នកទោសនយោបាយម្នាក់ទេ ខុសប្លែកអីតែរបបសឹកដែលដឹកនាំដោយលោកមីន អ៊ុងឡាំង។
អាមេរិក និងប្រទេសជប៉ុនដែលជាម្ចាស់ជំនួយសំខាន់មួយសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍភូមាបានសំដែងការខកចិត្ត ព្រោះថា របបសឹកមិនស្តាប់តាមការអំពាវនាវ ដែលបានសុំឲ្យគេលើកលែង កុំប្រហារជីវិតសកម្មប្រឆាំង។
នៅក្រោយការប្រហារជីវិតសកម្មជនប្រឆាំង លើកនេះ អង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្សវិញ រឹតតែព្រួយបារម្ភថា នឹងអាចមានការប្រហារជីវិតច្រើនទៀត ទៅថ្ងៃមុខ ព្រោះថា បើតាមរបាយការណ៍របស់អ្នកជំនាញអង្គការសហប្រជាជាតិ កាលពីខែ មិថុនា តុលាការរបបសឹកបានសម្រេចកាត់ទោសប្រហារជីវិតមនុស្ស១១៤នាក់ ចាប់តាំងពីរដ្ឋប្រហារទម្លាក់រដ្ឋាភិបាលស៊ីវិលរបស់លោកស្រី អ៊ុងសាន ស៊ូជី។
បើតាមអ្នកជំនាញ របស់អង្គការសហប្រជាជាតិដដែល ច្បាប់អាជ្ញាសឹកថ្មី បានបើកភ្លើងខៀវឲ្យកងទ័ពមានសិទ្ធិសម្រេចទោសប្រហារជីវិត សម្រាប់ការប្រព្រឹត្តបទល្មើស ចំនួន២៣ប្រភេទ។ កងទ័ពមិនបានលម្អិតពីនិយមន័យ នៃបទល្មើស បទឧក្រិដ្ឋដែលធ្វើឲ្យអ្នកប្រព្រឹត្តត្រូវកាត់ទោសប្រហារជីវិតនោះទេ។ ប៉ុន្តែ ក្នុងការអនុវត្តជាក់ស្តែង សូម្បីតែអ្នកនិយាយរិះគន់មេដឹកនាំអំណាចយោធាក៏អាចប្រឈមនឹងទោសប្រហារជីវិត។ អ្នកជំនាញរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិបានព្រមានដែរថា របបសឹកនឹងប្រហារជីវិតអ្នកទោសផ្សេងទៀត បើសិនសហគមន៍អន្តរជាតិមិនព្រមចាត់វិធានការខ្លាំងៗ ប្រឆាំងរបបសឹក នៅក្រោយការប្រហារជីវិតអ្នកទោសនយោបាយលើកនេះ។
ហេតុអ្វីបានជារបបសឹកភូមាសម្រេចប្រហារ ជីវិតមនុស្សនៅពេលនេះ?
របបសឹករបស់លោកមីន អ៊ុងឡាំង មានអ្នកទោស ជាង ១០០នាក់ ដែល ត្រូវបានតុលាការកាត់ទោសប្រហារជីវិត និងកំពុងរង់ចាំថ្ងៃប្រហារជីវិតប៉ុណ្ណោះ។ ដោយប្រហារជីវិតអ្នកទោស ៤នាក់ ដែលមាន២នាក់ ជាបុគ្គលសំខាន់ នៅក្នុងពិភពនយោបាយភូមា របបសឹកចង់បំបាក់ស្មារតី របស់ក្រុមប្រឆាំង។ សព្វថ្ងៃ របបសឹកភូមាកំពុងជាប់ដៃប្រយុទ្ធពីគ្រប់ទិស មិនថា ពីខាងកងទ័ពរបស់រដ្ឋាភិបាលស្រមោល ឬក្រុមឧទ្ទាមជនជាតិភាគតិច ដែលចេញមុខគាំទ្រជួយ ក្រុមប្រឆាំង ដែលរងការបង្រ្កាបរបស់កងទ័ព ក្រោយ រដ្ឋប្រហារយោធា។ របបសឹកកំពុងក្រពុលមុខខ្លាំង ដោយសារតែការប្រឆាំងរបបសឹកកើតមាននៅពាសពេញប្រទេស ព្រោះសូម្បីប្រជាជនធម្មតាក៏ត្រូវរបបសឹកចោទប្រកាន់ថា បានជួយលាក់ក្រុមប្រឆាំងដែរនោះ។ របបសឹករឹតតែក្រពុលមុខខ្លាំង ដោយសារការដាក់ទណ្ឌកម្ម ពីលោកខាងលិចផង ហើយនិងការដាក់សម្ពាធរបស់អាស៊ានផង ដែលបានបដិសេធ មិនអញ្ជើញភូមា ក្នុងកិច្ចប្រជុំរដ្ឋមន្រ្តីការបរទេសអាស៊ាននៅចុងខែកក្កដានេះ។
ម្យ៉ាងទៀត ការសម្រេចប្រហារជីវិតអ្នកទោស ជាលើកទី១ ក្នុងរយៈពេលជាង ៣០ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ក៏អាចជាសារព្រមាន ដល់មនុស្សក្នុងរដ្ឋាភិបាល កុំឲ្យហ៊ានរើបំរះ ប្រឆាំងរបបសឹកឲ្យសោះ។ អ្នកកាសែតភូមា ម្នាក់ដែលបានរត់ភៀសខ្លួនទៅប្រទេសថៃ បាននិយាយប្រាប់កាសែតបរទេសថា របបសឹកចាត់វិធានការដៃដែក ព្រោះនៅក្នុងជួរកងទ័ព និងប៉ូលិសភូមា កំពុងមានការរង្គោះរង្គើផ្ទៃក្នុង ការរត់បាក់ទ័ពទៅខាងក្រុមប្រឆាំង។
ប្រហារជីវិតអ្នកទោសដើម្បីគំរាម បំបាក់ស្មារតីសកម្មជនប្រឆាំងរដ្ឋប្រហារ?
ត្រឹមប្រហារជីវិតអ្នកទោសដើម្បីជាការគំរាមរបស់របបសឹក គឺ គ្មានប្រសិទ្ធិភាពទៅបំបាក់ស្មារតីរបស់ក្រុមប្រឆាំង។ កន្លងមក ក្រុមប្រឆាំងភូមា បានចោទប្រកាន់មេដឹកនាំយោធាភូមាថា ចាប់តាំង ពីធ្វើរដ្ឋប្រហារនៅដើមឆ្នាំមុនមក កងទ័ពបានសម្លាប់មនុស្សជាង ២០០០នាក់ និងបានចាប់ឃុំខ្លួន មនុស្សជាង ១៥០០០នាក់។ សព្វថ្ងៃនេះ កងទ័ពនៅបន្តសម្លាប់អ្នកភូមិ ចាប់រំលោភមនុស្សស្រី និងដុតផ្ទះសម្បែងរបស់ប្រជាជនស្លូតត្រង់ ក្នុងបទចោទប្រកាន់ថា ពួកគេស៊ុំគ្រលំជួយសកម្មជនប្រឆាំង ក្នុងព្រៃ។ ដូច្នេះ ទោះបីជារបបសឹកប្រហារជីវិតមនុស្សច្រើនជាងនេះ ប្រជាជនគ្មានភ្ញាក់ផ្អើល ឬខ្លាចរអានោះទេ។ ផ្ទុយទៅវិញ ពួកគេមានតែខឹងសម្បារ គុំ និងប្រែក្លាយកំហឹងរបស់ពួកគេឲ្យទៅកម្លាំងតស៊ូ ប្រឆាំង នឹងរបបសឹកភូមាបន្ថែមទៀតតែប៉ុណ្ណោះ៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ