ទឹកមិនស្អាតប្រភពចម្លងជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ A និង E
ចុះផ្សាយនៅថ្ងៃ៖
ស្តាប់ - ០៩:៤៥
នៅក្នុងនាទីសុខភាពថ្ងៃនេះ អៀង សុខម៉ិញ សូមជម្រាបជូនអំពី ជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ A និង E។ រលាកថ្លើមប្រភេទពីរនេះ ភាគច្រើនជាជំងឺស្រាលអាចជាសះស្បើយដោយគ្មានបន្សល់ទុកនូវផលវិបាកទៅថ្ងៃក្រោយ ប៉ុន្តែងាយ កើត ងាយឆ្លង តាមរយៈទឹកមិនស្អាត ឬតាមរយៈចំណីអាហារ។
អង្គការសហប្រជាជាតិបានអនុម័ត កំណត់យកថ្ងៃទី ២២មីនា ជារៀងរាល់ឆ្នាំ ជាទិវាទឹកអន្តរជាតិ តាំងពីឆ្នាំ១៩៩៣មក។ សេចក្តីសម្រេចចិត្តនេះធ្វើឡើងក្នុងបំណងជំរុញឱ្យរដ្ឋជាសមាជិក បញ្ចេញសកម្មភាពគ្រប់បែបយ៉ាងតាមដែលអាចធ្វើដើម្បីផ្សព្វផ្សាយ ពន្យល់បំភ្លឺអំពីភាពចាំបាច់ក្នុងការរក្សា និងអភិវឌ្ឍ ធនធានទឹក។
ការគិតគូរអំពីបញ្ហាទឹកមិនមែនសំដៅទៅលើកការរក្សាធនធាន បរិមាណទឹកទេ តែម្យ៉ាងប៉ុណ្ណោះទេ។ គុណភាពទឹក និងការផ្គត់ផ្គង់ក៏ជាចំណោទចម្បងមួយរបស់ពិភពលោកទាំងមូលដែរ។ បើតាមការសិក្សាស្រាវជ្រាវចុងក្រោយរបស់ធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ី ចេញផ្សាយកាលពីថ្ងៃពុធសប្ហាហ៍មុន បណ្តាជនអាស៊ីប្រមាណជិត ពីរភាគបី គ្មានទឹកស្អាត ទឹករ៉ូប៊ីណេ ប្រើប្រាស់ក្នុងផ្ទះរបស់ខ្លួនទេ។ ស្ថានភាពនេះកាន់តែដុនដាប់ទៀតសម្រាប់បណ្តាជននៅតំបន់អាស៊ីខាងត្បូង។ សម្រាប់ធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ី គុណភាពទឹកមានចំណងទាក់ទងមិនអាចកាត់បានពីគុណភាពនៃការគ្រប់គ្រងប្រទេស។
នៅឆ្នាំ២០១៣នេះ ទិវាទឹកអន្តរជាតិប្រារព្ធធ្វើឡើងក្រោមការដឹកនាំរបស់អង្គការយូនេស្កូ ស្តីពីសហប្រតិបត្តិការក្នុងវិស័យធនធានទឹក។
ទឹកជាប្រភពនៃជាជីវិតរបស់សត្វរុក្ខជាតិ និងមនុស្ស ប៉ុន្តែទឹកក៏អាចសម្លាប់ និងបំផ្លាញជីវិតទាំងនោះបានដែរ និងមានទំនាក់ទំនងយ៉ាងជិតស្និទ្ធជាមួយនឹងជំងឺរលាកថ្លើម។ ឆ្លៀតក្នុងឱកាសនេះ នាងខ្ញុំសូមជម្រាបជូនលោកអ្នកនាងអំពីជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ A និង E ដែលបណ្តាជនទូទៅមិនសូវចាប់អារម្មណ៍ និងដែលបង្កឡើងដោយទឹកមិនស្អាត។
ការរលាកថ្លើម អាចកើតឡើងដោយមូលហេតុច្រើនយ៉ាង ដោយការបង្ករោគ ឬដោយមិនបង្ករោគ។ មានវីរ៉ុសពីរប្រភេទដែលជាភ្នាក់ងារបង្កជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ A និងE ហើយអាចចម្លងតាមទឹក និងតាមចំណីអាហារ។ ដូច្នេះអនាម័យក្នុងរស់នៅប្រចាំថ្ងៃជាកត្តាសំខាន់បំផុតក្នុងការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទនេះ។
នៅក្នុងចំណោមនៃមូលហេតុបង្ករោគជាច្រើន ថ្លើមអាចរលាក ឬថ្លើមមានការបង្ករោគ ក៏អាចបណ្តាលមកពីការបរិភោគទឹកមិនគ្រប់គ្រាន់ដែរ។
ជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ A និង Eនេះ ស្តែងឡើង ដោយលេចចេញជាអាការៈក្តៅខ្លួន ភ្លាមមួយរំពេច សរីរាង្គកាយធ្លាក់ខ្សោយ បាយមិនឆ្ងាញ់ ចង់ក្អួត ឈឺពោះ ពីរបីថ្ងៃក្រោយមុខមាត់ស្បែកស្លេកស្លាំងឡើងលឿងល្អូក ក្លាយជាអ្នកកើតជំងឺខាន់លឿង។ បើជាជំងឺស្រាល មួយអាទិត្យ ឬពីរអាទិត្យយ៉ាងយូរ អ្នកជំងឺនឹងបានធូរស្បើយ។ ប៉ុន្តែបើជាករណីធ្ងន់ធ្ងរ អាចអូសបន្លាយពេលវេលាដល់ទៅរាប់ខែ។ ចំពោះបណ្តាជនរស់នៅក្នុងតំបន់ងាយកើតជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ អា និង អឺ អ្នកជំងឺភាគច្រើនបានទទួលឆ្លងមេរោគនេះ តាំងពីក្នុងវ័យកុមារ។ ជាទូទៅ គ្មានរោគសញ្ញា ឯករណីស្លាប់ព្រោះជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទA និងEនេះ កម្របំផុត អ្នកជំងឺតែងបានជាសះស្បើយ ស្ទើរតែគ្រប់គ្នា និងគ្មានបន្សល់ទុកជាផលវិបាកអ្វីទៅថ្ងៃក្រោយឡើយ។
រីរ៉ុសបង្កជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ A និង E ជាវីរ៉ុសពីផ្សេងគ្នា គ្មានចំណងទាក់ទងរវាងគ្នា ប៉ុន្តែទាំងពីរសុទ្ធធ្វើការចម្លងផ្លូវអាហារ មាត់ បំពង់ក។ ជាញឹកញាប់ តាមរយៈទឹកមិនស្អាត និងពីមនុស្សម្នាក់ទៅមនុស្សម្នាក់ទៀត។ រលាកថ្លើមប្រភេទA អាច ចម្លងតាមរយៈចំណីអាហារមិនស្អាត ចំណីអាហារមានមេរោគ ចំណីអាហារឆៅ ឬម្ហូបអាហារចម្អិនហើយតែប៉ះពាល់ ឬទុកដាក់មិនស្រួល។ ការរីករាលដាលនៃជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទA ក៏អាចបណ្តាលមកពីប្រើប្រាស់គ្រឿងញៀន តាមមាត់ តាមការចាក់បញ្ចូលតាមសរសែឈាមផងដែរ។
ជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ A និង E មានកើតនៅគ្រប់ទិសទី លើពិភពលោក ! ប៉ុន្តែគេសង្កេតឃើញមានករណីរលាកថ្លើមប្រភេទAញឹកញាប់និងច្រើនខ្លាំងនៅក្នុងប្រទេស ដែលមានលក្ខខណ្ឌអនាម័យទាប (នៅអាហ្វ្រិក អាមេរិកកណ្តាល អាមេរិកខាងត្បូង និងអាស៊ី)។ ប្រទេសមានអន្តរកាលសេដ្ឋកិច្ច ឬតំបន់ឧស្សាហកម្ម ដែលគ្មានគិតគូរដល់បញ្ហាសុខភាពសុវត្ថិភាព សុទ្ធសឹងជាតំបន់ដែលមានកើតជំងឺរលាកថ្លើមច្រើន។ ចំណែកជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ E វិញ មានកើតច្រើននៅតាមបណ្តាប្រទេស អាល់ហ្សេរី បង់ក្លាដេស ចិន អេត្យូពី ឥណ្ឌូនេស៊ី អ៊ីរ៉ង់ អារ៉ាប ម៉ិចស៊ិក ភូមា នេប៉ាល់ ប៉ាគីស្ថាន សូមាលី និងបណ្តាប្រទេសនៅអាស៊ីកណ្តាល។
ជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ A និង Eថ្វីដ្បិតតែមានអត្រា មរណៈទាបបំផុត ពោលគឺប្រមាណតែ០,២%ក៏ពិតមែន ប៉ុន្តែមានករណីកម្រខ្លះ ដែលនាំដល់ការកើតជំងឺរលាកថ្លើមធ្ងន់ធ្ងរខ្លាំង Hépatite Fulminante។ ធ្ងន់ធ្ងររហូតទាល់តែសាច់ថ្លើមរលួយ ក្នុងអំឡុងពេលឈឺ ពី៦ទៅ៨សប្តាហ៍ដំបូង។ ក្រៅអំពីរោគសញ្ញា ក្តៅខ្លួនខ្លាំង ឈឺចុកពោះ ក្អួត ឡើងលឿង និងឡើងរោគឆ្លងដល់ខួរក្បាល រហូតអ្នកជំងឺធ្លាក់ខ្លួនសន្លប់បាត់ស្មារតី។ គ្រោះថ្នាក់បាត់បង់ជីវិតឡើងដល់ពី៧០ទៅ៩០%។ ករណីនេះមានទំនាក់ទំនងទៅមកខ្លាំងរវាងពាក្យថាចាស់និងស្លាប់។ បានន័យថា ការជួយសង្គ្រោះអ្នកជំងឺក្នុងដំណាក់កាលនេះ បើអ្នកជំងឺមានអាយុជ្រេរបន្តិច លើសពី៥០ឆ្នាំឡើងទៅ គឺមានសំណាងរួចជីវិតតិចតួចណាស់។ ចំពោះអ្នកធ្លាប់មានប្រវត្តិកើត ឬកំពុងមានជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ B ឬ C ទៀត បើហ៊ានបណ្តោយឱ្យឆ្លងវីរ៉ុសជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ A ឬ E អត្រានៃគ្រោះថ្នាក់ដល់ស្លាប់មានកាន់តែខ្ពស់ ទៅតាមនោះដែរ។
អ្នកដំណើរពីប្រទេសមួយដែលមានកំរិតកើតជំងឺរលាកថ្លើមតិចតួច ងាយនឹងទទួលយកជំងឺនេះណាស់ពេលធ្វើដំណើរ។
ស្ត្រីមានផ្ទៃពោះដល់ត្រីមាសទីបី ងាយនឹងជួបគ្រោះកើតជំងឺរលាកថ្លើមធ្ងន់ធ្ងរ ដែលបណ្តាលមកពីការបង្ករោគរបស់វីរ៉ុសនៃជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ E។
ជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ អា និង អឺ គ្មានថ្នាំប្រឆាំងវីរ៉ុសជាពិសេសណាមួយអាចទៅសម្លាប់វីរ៉ុសរលាកថ្លើមប្រភេទ A និង Eបានឡើយ ! ដូច្នេះ ការការពារ ជាមធ្យោបាយដ៏ប្រសើរបំផុត។
- វិធីការពារ ដ៏ចាំបាច់ និងងាយស្រួលបំផុត គឺការរក្សាអនាម័យឱ្យស្អាតជានិច្ច លាងដៃឱ្យបានញឹកញាប់
- បរិភោគ តែទឹកស្អាត និងគ្រប់គ្រាន់
- ចាក់ថ្នាំការពារជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ A ប្រសិនបើដឹងថាត្រូវធ្វើដំណើរទៅកាន់តំបន់ដែលមានគ្រោះកើតជំងឺនេះខ្ពស់។
ព័ត៌មាននេះដកស្រង់ចេញពីឯកសាររបស់អង្គការសុខភាពពិភពលោក “ទឹកនិងសុវត្ថិភាពចំណីអាហារ” ដែលអ្នកឯកទេសរៀបចំឡើងសំរាប់ចូលរួមក្នុងទិវាទឹកអន្តរជាតិឆ្នាំ២០១២។
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ