១ឆ្នាំក្រោយរដ្ឋប្រហារយោធាភូមា៖ ជម្លោះប្រដាប់អាវុធ ការដាក់ទណ្ឌកម្ម ការរត់ភៀសខ្លួន
ចុះផ្សាយនៅថ្ងៃ៖
ស្តាប់ - ០៦:៤៩
ថ្ងៃ១កុម្ភៈ ជាថ្ងៃខួបគម្រប់មួយឆ្នាំគត់នៃរដ្ឋប្រហារនៅភូមា។ នៅមួយឆ្នាំមកនេះ រដ្ឋប្រហាររបស់មេដឹកនាំយោធា ទម្លាក់រដ្ឋាភិបាលស៊ីវិលរបស់លោកស្រី ស៊ូជីបានបង្កឲ្យមានភាពវឹកវរពេញប្រទេស។ នៅថ្ងៃនេះ ដើម្បីគម្រប់ខួប១ឆ្នាំ ដែលពួកយោធាចូលប្លន់អំណាចពីរដ្ឋាភិបាលស៊ីវិល ប្រជាជនភូមាបានចូលរួមធ្វើកូដកម្ម ប្រឆាំងរបបសឹកតាមរយៈ ការស្ថិតនៅស្ងៀមស្ងាត់ មិនធ្វើអ្វីទាំងអស់ មិនធ្វើការហើយក៏មិនបើកហាងអាជីវកម្មលក់ដូរទំនិញ។
នៅថ្ងៃខួប១ឆ្នាំនៃការធ្វើរដ្ឋប្រហារយោធានៅភូមា ប្រជាជនភូមាបានសំដែងការប្រឆាំងរបបសឹកភូមា តាមរយៈ ការប្រកាន់ជំហរ នៅស្ងាត់ស្ងៀម។ ការនៅស្ងាត់ស្ងៀមដែលរបបសឹកចាត់ទុកជាបទឧក្រិដ្ឋក្បត់ជាតិ នឹងអាចធ្វើឲ្យអ្នកប្រព្រឹត្តប្រឈមនឹងការកាត់ទោសប្រហារជីវិត។
ចាប់តាំងពីថ្ងៃធ្វើរដ្ឋប្រហារ ទម្លាក់រដ្ឋាភិបាលស៊ីវិលរបស់លោកស្រីអ៊ុងសាន ស៊ូជី ការបង្រ្កាប និងតាមប្រមាញ់សម្លាប់ដ៏ហិង្សា របស់កងទ័ព ទៅលើបាតុករ បានធ្វើឲ្យមានមនុស្សស្លាប់ជាង ១៥០០នាក់ក្នុងរយៈពេល១ឆ្នាំមកនេះ។ នេះបើតាមការវាយតម្លៃរបស់ក្រុមអ្នកសង្កេតការណ៍ក្នុងស្រុកភូមា។
ថ្ងៃធ្វើរដ្ឋប្រហារ
នៅចុងខែមករា ដើមឆ្នាំ ២០២១ អ្នកនាំពាក្យរបស់កងទ័ព ចេញមុខព្រមានប្តឹងរដ្ឋាភិបាលរបស់លោកស្រី អ៊ុងសាន ស៊ូជី ដោយលើកឡើងពីភាពមិនប្រក្រតីនៅក្នុងការបោះឆ្នោតកាលពីចុងឆ្នាំ ២០២០។ ពីរ បីថ្ងៃក្រោយ គឺនៅថ្ងៃទី ១ កុម្ភៈ កងទ័ពបានធ្វើរដ្ឋប្រហារទម្លាក់រដ្ឋាភិបាលស៊ីវិល និងចាប់លោកស្រី អ៊ុងសាន ស៊ូជីដាក់ឃុំ នៅកន្លែងសម្ងាត់មួយ។ ជាបន្តបន្ទាប់ មន្រ្តីរដ្ឋាភិបាលជាច្រើនរូបត្រូវចាប់ខ្លួន។ ក្រោយមក កងទ័ពបានចេញមុខអះអាងថា លោកស្រី អ៊ុងសាន ស៊ូជី ត្រូវចាប់ឃុំខ្លួន ក្នុងបទចោទប្រកាន់ នាំចូល អាមកូមខុសច្បាប់។
នៅ៩ថ្ងៃក្រោយមេដឹកនាំយោធាភូមាធ្វើរដ្ឋប្រហារ ប្រជាជនភូមា ពេញប្រទេសបានចុះថ្នល់ធ្វើបាតុកម្ម។ នៅថ្ងៃនោះហើយ ដែលកើតមាន កូដកម្ម ការធ្វើពហិកា មិនស្តាប់បង្គាប់ ក្នុងចំណោមមន្រ្តីរដ្ឋការ និស្សិត និងប្រជាជនភូមាជាទូទៅ ដើម្បីតវ៉ាប្រឆាំង នឹងការបង្រ្កាបដ៏ហិង្សា របស់កងទ័ព។ នៅថ្ងៃទី១០កុម្ភៈ អាមេរិកបានចេញមុខមុនគេដាក់ទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ចទៅលើមេដឹកនាំយោធា ភូមា គឺលោកមីន អ៊ុងឡាំង ដែលជាអ្នកនាំមុខធ្វើរដ្ឋប្រហារ។ នៅពេលនោះ ពាក្យប្តឹងចោទប្រកាន់លោកស្រី អ៊ុងសាន ស៊ូជី បានចេញមកបណ្តើរៗ ដែលមានតាំងពីការញុះញង់ឲ្យមានការបះបោរ ប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយ លួចបន្លំសន្លឹកឆ្នោតជាដើម។
ពាក្យចោទប្រកាន់ដែលអាចធ្វើឲ្យលោកស្រីអ៊ុងសាន ស៊ូជីប្រឈមនឹងការជាប់ទោសពន្ធនាគារជាច្រើនឆ្នាំ បានធ្វើឲ្យប្រជាជនភូមា ផ្ទុះកំហឹងនឹងចុះថ្នល់ធ្វើបាតុកម្មសឹងរាល់ថ្ងៃ។ ប៉ុន្តែ នៅក្រោយការបង្រ្កាបដោយប្រើគ្រាប់កាំភ្លើងពិត និងការតាមចាប់ខ្លួន អ្នកដែលចូលរួមក្នុងបាតុកម្មបានជំរុញ ឲ្យពលរដ្ឋភូមាកាន់តែច្រើនដែលស្អប់ប្រឆាំងរដ្ឋប្រហារ ទៅចូលរួមក្នុងកងកម្លាំងការពារប្រជាជន ដែលបង្កើតឡើងដោយរដ្ឋាភិបាលស្រមោល ដែលប្រមូលផ្តុំដោយអតីតមន្រ្តីរដ្ឋាភិបាលស៊ីវិលរបស់លោកស្រីអ៊ុងសាន ស៊ូជី។
នៅមួយថ្ងៃខួប១ឆ្នាំនៃរដ្ឋប្រហារ កងទ័ពភូមាបានចោទប្រកាន់លោកស្រី អ៊ុងសាន ស៊ូជីមួយបទល្មើសទៀត គឺដាក់សម្ពាធលើគណៈកម្មការរៀបចំការបោះឆ្នោតភូមា។ រងការចោទប្រកាន់ថា បាននាំចូលអាយកូមខុសច្បាប់ និងញុះញង់ឲ្យមានការបះបោរ អតីតមេដឹកនាំរដ្ឋាភិបាលស៊ីវិលភូមា លោកស្រី អ៊ុងសាន ស៊ូជីត្រូវបានតុលាការរបបសឹកកាត់ទោសឲ្យជាប់ពន្ធនាគារ សរុប ៦ឆ្នាំ។
មួយឆ្នាំមកនេះ ស្ថានការណ៍នៅភូមានៅតែអាក្រក់ គ្មានវិវឌ្ឍទៅមុខ
សហគមន៍អន្តរជាតិមិនអាចជួយដោះស្រាយវិបត្តិភូមា ក៏ដោយសារតែមានការបែកបាក់គ្នា មិនថា នៅក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិ និងនៅសមាគមអាស៊ាន។ ជាក់ស្តែង ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិ ធ្លាប់បានថ្កោលទោសរដ្ឋប្រហារយោធានៅភូមា ប៉ុន្តែ ដោយសារតែគ្មានសំឡេងស្រុះគ្នា រវាងសមាជិកទាំង១៥ ក្រុមប្រឹក្សា ក៏មិនបានចាត់វិធានការខ្លាំងប្រឆាំងរបបសឹកភូមា។ មានឧទាហរណ៍មួយ អង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្ស និងរដ្ឋាភិបាលស្រមោលភូមាបានទាមទារឲ្យអង្គការសហប្រជាជាតិ ចេញច្បាប់ហាមឃាត់កុំឲ្យមានការលក់ និងនាំចូលអាវុធទៅភូមា ក្នុងហេតុផលថា កងទ័ពភូមាយកសព្វាវុធទៅសម្លាប់ក្រុមអ្នកប្រឆាំង។ ប៉ុន្តែ ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខបានត្រឹមតែចេញសេចក្តីសម្រេច អំពាវនាវ ដោយគ្មានការចាប់បង្ខំនោះទេ។ ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខមិនអាចធ្វើអ្វីខ្លាំង ប្រឆាំងមេដឹកនាំយោធាភូមា ក៏ដោយសារតែ មានរុស្ស៊ី និងចិន មានសិទ្ធិវេតូប្រឆាំង។ រុស្ស៊ី ប្រឆាំង មិនឲ្យមានសេចក្តីសម្រេចស្តីពីការហាមនាំចូលអាវុធទៅភូមា ព្រោះរុស្ស៊ីផ្ទាល់ជាអ្នកលក់អាវុធសំខាន់ឲ្យកងទ័ព។
អាស៊ានវិញធ្លាប់បានខ្នះខ្នែង ដើម្បីរកដំណោះស្រាយ ដែរដូចជាជំរុញឲ្យមេដឹកនាំយោធាភូមាយល់ព្រមព្រៀងអនុវត្តផែនការចង្អុលទិស ៥ចំណុច ប៉ុន្តែ មេដឹកនាំភូមា រហូតមកដល់ពេលនេះ នៅតែមិនព្រមអនុវត្ត ដោយនៅប្រឆាំងដាច់ខាត មិនឲ្យគេចូលជួប លោកស្រីអ៊ុងសាន ស៊ូជី។ សមាជិករបស់អាស៊ានមានជំហរមិនដូចគ្នា។ សិង្ហបុរី ម៉ាឡេស៊ី ឥណ្ឌូណេស៊ី ចង់ឲ្យគេផាត់មេដឹកនាំយោធាភូមាក្នុងកិច្ចប្រជុំអាស៊ាន បន្តទៀត ប៉ុន្តែ ប្រទេសផ្សេងទៀតមិនយល់ឃើញដូច្នេះទេ។ នៅក្នុងជំនួបតាមវីដេអូជាមួយនាយករដ្ឋមន្រ្តីកម្ពុជា លោកហ៊ុន សែន ប្រមុខរដ្ឋាភិបាលសិង្ហបុរីបានអំពាវនាវថា ដើម្បីដោះស្រាយវិបត្តិភូមា មេដឹកនាំកម្ពុជាគួរជួបពិភាក្សាជាមួយគ្រប់ភាគីនយោបាយរបស់ភូមា ដែលនៅក្នុងនោះ មានផងដែរមានលោកស្រីអ៊ុងសាន ស៊ូជី។
នៅពេលទទួលជួបនាយករដ្ឋមន្រ្តីកម្ពុជា នៅភូមា កាលពីថ្ងៃទី ៧មករា ឆ្នាំ ២០២២ មេដឹកនាំរបបសឹក លោកមីន អ៊ុងឡាំង បានសន្យាអនុវត្តបទឈប់បាញ់រហូតដល់ចុងឆ្នាំ ២០២២។ ប៉ុន្តែ ការសន្យាមានតែនៅលើមាត់ ព្រោះនៅទីតាំងជាក់ស្តែង កងទ័ពនៅបន្តបើកការវាយប្រហារតាមផ្លុវអាកាសទៅលើភូមិទីក្រុង ដែលកងទ័ពវាយតម្លៃថា ជាកន្លែងលាក់ខ្លួនរបស់ក្រុមប្រឆាំងប្រដាប់អាវុធ។
អាមេរិកដាក់ទណ្ឌកម្ម ចំណែកអង្គការសហប្រជាជាតិប្រកាសបើកការស៊ើបអង្កេតលើករណីប្រព្រឹត្តឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ
នៅថ្ងៃខួប១ឆ្នាំនៃរដ្ឋប្រហារយោធានៅភូមា ប្រទេសលោកខាងលិច នាំមុខដោយអាមេរិកអង់គ្លេស កាណាដា បានដាក់ទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ចធ្ងន់ៗលើរបបសឹកភូមា។
ជាក់ស្តែង នៅថ្ងៃខួប១ឆ្នាំនៃរដ្ឋប្រហារយោធានៅភូមា អាមេរិក បានសម្រេចដាក់ទណ្ឌកម្មលើមន្រ្តីភូមា ៩នាក់ ដែលក្នុងនោះ មានប្រធានតុលាការកំពូល រដ្ឋអាជ្ញា និងរដ្ឋមន្រ្តីប្រឆាំងអំពើពុករលួយរបស់របបសឹក។ ក្រុមហ៊ុន២ផ្សេងទៀត ដែលជាអ្នកចរចា ទិញ នាំចូលអាវុធ ឲ្យកងទ័ពភូមា ក៏ស្ថិតក្នុងបញ្ជីទណ្ឌកម្មរបស់ក្រសួងថវិកាអាមេរិកដែរ។
ដើម្បីបញ្ជាក់ប្រាប់ទៅ មេដឹកនាំយោធាភូមា អ្វីដែលកើតឡើងនៅភូមា គឺជារឿងរំលោភសិទ្ធិមនុស្សធ្ងន់ធ្ងរ មន្រ្តីរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ទទួលបន្ទុកការស៊ើបអង្កេតនៅភូមាបានប្រកាសនៅថ្ងៃអង្គារទី ១កុម្ភៈនេះថា គេបានបើកការស៊ើបអង្កេតទៅលើករណីប្រព្រឹត្តិឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ នៅភូមា។ មានន័យថា កងទ័ពដែលមានជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងការបង្រ្កាបដ៏ហិង្សា ការសម្លាប់រង្គាល ទៅលើប្រជាជនស៊ីវិល នៅភូមា តាំងពីថ្ងៃធ្វើរដ្ឋប្រហារ នឹងអាចប្រឈមនឹងការកាត់ទោស ពីបទប្រព្រឹត្តឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិនៅតុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិនៅទីក្រុងឡាអេ។
នៅធ្នូ កងទ័ពភូមាបានរងការចោទប្រកាន់ថាបានសម្លាប់ និងដុតសាកសពប្រជាជនស៊ីវិលជាង ៣០នាក់ ដែលនៅក្នុងនោះ មាន ២នាក់ ជាបុគ្គលិកអង្គការដើម្បីកុមារ Save The Childrens។ សោកនាដកម្មសម្លាប់ប្រជាជនស៊ីវិល បានកើតឡើង នៅរដ្ឋកាយ៉ា ជាទី ដែលកងទ័ពកំពុងបើកប្រតិបត្តិការវាយប្រហារទៅលើកងជីវពលពលរដ្ឋ ដែលជាសមាជិកប្រដាប់អាវុធរបស់កងកម្លាំងការពារប្រជាជនរបស់រដ្ឋាភិបាលស្រមោល។
មន្រ្តីរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិធ្លាប់បានចោទប្រកាន់កងទ័ពភូមាពីបទប្រល័យពូជសាសន៍ ក្នុងរឿងបង្រ្កាប ធ្វើទុក្ខបុកម្នេញលើជនជាតិរ៉ូហ៊ីងយ៉ា ក្នុងរដ្ឋរ៉ាឃីន កាលពីឆ្នាំ ២០១៧។
ការបង្រ្កាប របស់កងទ័ពរឹតតែបណ្តុះគំនិតប្រឆាំងក្នុងចិត្តប្រជាជនភូមា
នៅពេលបើកការបង្រ្កាបទៅលើបាតុករដែលស្រុះគ្នាធ្វើបាតុកម្មប្រឆាំងរដ្ឋប្រហារ យោធាភូមាមិនបានរំពឹងថា ចលនាប្រឆាំងរបបសឹក មានភាពអត់ធ្ងន់ តស៊ូនឹងការដាក់គំនាប ការបង្រ្កាបដ៏ហិង្សានោះទេ។
ខុសពីបដិវត្តន៍និស្សិត កាលពីថ្ងៃទី ៨ ខែ ៨ឆ្នាំ ១៩៨៨ ចលនាប្រឆាំងនឹងកងទ័ពភូមាលើកនេះ មានទំហំធំធេង ផ្ទុះឡើងនៅពេញប្រទេស។ លើកនេះ គឺគ្រប់ប្រជាជនភូមា គ្រប់ស្រទាប់ជាន់ថ្នាក់ ស្រុះគ្នា ងើបតវ៉ាប្រឆាំង រដ្ឋប្រហាររបស់មេដឹកនាំយោធាភូមា។ ទោះ កងទ័ពមានកម្លាំង មានមធ្យោបាយ សព្វាវុធច្រើនប៉ុណ្ណា ក៏មិនអាចបំផ្លាញ បណ្តាញរបស់ក្រុមប្រឆាំងដែលកាន់តែចាក់ឬស បានដែរ ព្រោះពួកគេទាំងនោះចេញទៅកាន់អាវុធ ប្រឆាំងនឹងកងទ័ព ដោយមិនខ្លាចស្លាប់ ដោយមកពីទឹកចិត្តផុស ពីក្នុងខ្លួន នៅក្រោយ ពួកគេឆ្អែតឆ្អន់នឹងរដ្ឋប្រហាររបស់ពួកយោធា ដើម្បីកាន់អំណាច ជាច្រើនទសវត្សរ៍មកនេះ។ ពីមួយថ្ងៃទៅមួយថ្ងៃ ក្រុមជីវពលពលរដ្ឋ បានទទួលការគាំទ្រ ផ្នែកអាវុធ និងការបណ្តុះបណ្តាល ពីខាងក្រុមឧទ្ទាមជនជាតិភាគតិច កាន់តែច្រើន ដូចជាពួកកាឈីន ការ៉ែន ដែលធ្លាប់ជាគូសត្រូវរបស់កងទ័ពកន្លងមក។ ការប្រឈមផ្នែកអាវុធ ការប្រយុទ្ធជាមួយកងទ័ពលើកនេះគឺជាឱកាសតែមួយគត់ ដើម្បី ប្រាប់ទៅកងទ័ពថា ប្រជាជនប្រឆាំង មិនឲ្យកងទ័ពមានសិទ្ធិធ្វើព្យុះ ធ្វើភ្លៀង ដើម្បីក្រាញកាន់អំណាចដឹកនាំភូមា ដូចមុនៗទៀតនោះទេ។
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ