សិទ្ធិសេរីភាពសារព័ត៌មានក្នុងបរិបទសង្រ្គាមអ៊ុយក្រែន
ចុះផ្សាយនៅថ្ងៃ៖
ស្តាប់ - ០៧:១៨
តើសិទ្ធិសេរីភាពសារព័ត៌មាននៅក្នុងពិភពលោកបានល្អប្រសើរ ឬធ្លាក់ចុះអាក្រក់ជាងឆ្នាំមុន? នៅក្នុងឱកាសទិវាសេរីភាពសារព័ត៌មានពិភពលោក ថ្ងៃទី ៣ឧសភា ដែលកំណត់ឡើងដោយអង្គការសហប្រជាជាតិ អង្គការអ្នកកាសែតគ្មានព្រំដែន ដែលមានមូលដ្ឋាននៅទីក្រុងប៉ារីសបានចេញរបាយការណ៍ប្រចាំឆ្នាំមួយដែលទាញសញ្ញាអាសន្ន ពីភាពវឹកវរក្នុងការផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មាន នៅក្នុងពិភពលោក។ នៅឆ្នាំ ២០២២ សិទ្ធិសេរីភាពសារព័ត៌មានកំពុងរងគ្រោះផងដែរ ដោយសារសង្រ្គាម នៅអ៊ុយក្រែន។
នៅក្នុងរបាយការណ៍ប្រចាំឆ្នាំ ដែលចេញផ្សាយនៅថ្ងៃនេះ នៅក្នុងឱកាសទិវាសិទ្ធិសេរីភាពសារព័ត៌មានពិភពលោក អង្គការអ្នកកាសែតគ្មានព្រំដែនបានទាញសញ្ញាភាពវឹកវរក្នុងការផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មាន។
នៅក្នុងរបាយការណ៍ប្រចាំឆ្នាំ២០២២ អង្គការអ្នកកាសែតគ្មានព្រំដែន Reporter sans frontière បានប្រើពាក្យ Chaos informationnel ដែលយើងអាចប្រែក្រៅផ្លូវការថា ភាពវឹកវរ ឬចលាចលក្នុងការផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មាន។ គេចាប់លឺពាក្យនេះ ចាប់តាំងពីមានការផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានស្អេកស្កះ នៅលើបណ្តាញសង្គម។ គួរបញ្ជាក់ថា នៅពេលមិនទាន់កើតមានបណ្តាញសង្គមដូចជាហ្វេសប៊ុក ទ្វីតទ័រជាដើម ការផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានដែលមាននៅតែតាមវិទ្យុ ទូរទស្សន៍និងកាសែត ធ្វើឡើងដោយសារអ្នកសារព័ត៌មានអាជីព ដែលមានការបណ្តុះបណ្តាលវិជ្ជាជីវៈត្រឹមត្រូវ។ ប៉ុន្តែ នៅប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ដោយសារតែបណ្តាញសង្គម អ្នកណាក៏អាចផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានបានដែរ ដែលមានទាំងព័ត៌មានពិត និងព័ត៌មានមិនពិត។ នៅពេលព័ត៌មានពិត និងព័ត៌មានមិនពិតលាយច្របូកច្របល់គ្នា យ៉ាងដូច្នេះ គេពិបាកនឹងធ្វើការបែងចែកខ្លាំងណាស់។
សម្រាប់ អង្គការអ្នកកាសែតគ្មានព្រំដែនវិញ ភាពវឹកវរក្នុងការផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មាន គឺចង់សំដៅ ដល់ ចំណុចសំខាន់២។ ទីមួយ គឺការកើនឡើងនៃការផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានមិនពិត នៅក្នុងបណ្តាប្រទេសប្រកាន់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងទី២ គឺការក្រសោបគ្រប់គ្រងគ្រប់បណ្តាញផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មាន នៅក្នុងចំណោមប្រទេសដឹកនាំដោយរបបផ្តាច់ការ។
តាមអង្គការអ្នកកាសែតគ្មានព្រំដែន នៅតាមបណ្តាប្រទេសគ្រប់គ្រងដោយមេដឹកនាំផ្តាច់ការ គ្មានទេ ការគោរពសិទ្ធិសេរីភាពសារព័ត៌មាន។ ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយទាំងអស់ ស្ថិតនៅក្នុងកណ្តាប់ដៃគ្រប់គ្រងយ៉ាងតឹងរ៉ឹងរបស់រដ្ឋអំណាច ដែលជាហេតុធ្វើឲ្យប្រជាជនមិនបានដឹងពីព័ត៌មានពិតជាក់ស្តែង ដូចក្នុងករណីរបស់អាជ្ញាធររុស្ស៊ី ដែលបានបិទខ្ទប់ មិនឲ្យប្រជាជនរបស់ខ្លួនបានដឹងពីសង្រ្គាមនៅអ៊ុយក្រែន។ ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយនៅរុស្ស៊ី និយាយតែបេសសកម្មពិសេសរបស់កងទ័ពរុស្ស៊ីនៅអ៊ុយក្រែន ប៉ុន្តែ មិនមែន សង្រ្គាមឈ្លានពានអ៊ុយក្រែននោះទេ។ នៅខែមីនា សភារុស្ស៊ីបានបង្កើតច្បាប់រឹតបន្តឹងការផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានទាក់ទងនឹងសង្រ្គាមអ៊ុយក្រែន។ នៅពេលកាសែតឯករាជ្យរុស្ស៊ី ត្រូវបិទទ្វារ ដើម្បីជៀសផុតពីការចោទប្រកាន់ថា ជាភ្នាក់ងារស៊ើបការណ៍ឲ្យបរទេស អ្នកកាសែត ឬអ្នកដែលសរសេរចុះផ្សាយពីកងទ័ពរុស្ស៊ីធ្វើសង្រ្គាមអ៊ុយក្រែន ត្រូវបានអាជ្ញាធររុស្ស៊ីចាប់ខ្លួន ក្នុងបទចោទប្រកាន់ចុះផ្សាយព័ត៌មានក្លែងក្លាយ។
ព័ត៌មានក្លែងក្លាយនៅប្រទេសប្រកាន់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ
ការបោកបញ្ឆោត បន្លំមតិសាធារណៈ ព័ត៌មានក្លែងក្លាយ មិនមែនកើតមានតែនៅដែលមានរបបផ្តាច់ការនោះទេ។ វាមានផងដែរ នៅក្នុងបណ្តាប្រទេសដែលប្រកាន់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។ នៅត្រង់ចំណុចនេះ អង្គការអ្នកកាសែតគ្មានព្រំដែនបានលើកយកករណីរបស់ប្រទេសនៅអឺរ៉ុប ដែលមានដូចជា បារាំង ក្រិក ហូឡង់ជាដើម ដែលមានចំណាត់ថ្នាក់មិនសូវល្អខាងផ្នែកគោរពសិទ្ធិសេរីភាពសារព័ត៌មាន។ ឧទាហរណ៍នៅបារាំង គេកត់សំគាល់ឃើញកើតមានប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ ដែលសំបូរដោយអ្នកបញ្ចេញយោបល់ជ្រុលនិយម ដែលមានទម្រង់ដូចទូរទស្សន៍ អាមេរិកាំង Fox News របស់ក្រុមអភិរក្សនិយម។ ចំណែកនៅក្រិក អ្នកកាសែតដែលស៊ើបអង្កេតទៅលើរឿងពុករលួយ ឬជនអន្តោប្រវេសន៍ ត្រូវអាជ្ញាធរឃ្លាំតាមដានលួចស្តាប់ និងចោទប្រកាន់ពីបទរំលោភច្បាប់សន្តិសុខជាតិ។ ការណ៍នេះធ្វើឲ្យក្រិកជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ទី ១០៨ ក្នុងចំណោមប្រទេស១៨០ នៅក្នុងពិភពលោក។
ហុងកុងធ្លាក់ចំណាត់ថ្នាក់ពី ៨០ ទៅលេខរៀងទី ១៤៨
ជាទូទៅ មាន៧៣%នៃប្រទេសសរុប ១៨០ ត្រូវបានអង្គការអ្នកកាសែតគ្មានព្រំដែនចាត់ចូលទៅក្នុងស្ថានភាពដែលសិទ្ធិសេរីភាពសារព័ត៌មានស្ថិតក្នុងភាពធ្ងន់ធ្ងរខ្លាំង លំបាក និងមានបញ្ហា។
បើតាមចំណាត់ថ្នាក់របស់អង្គការអ្នកកាសែតគ្មានព្រំដែន មានប្រទេសចំនួន ២៨ ដែលស្ថិតនៅក្នុងស្ថានភាពធ្ងន់ធ្ងរ ចំណែកប្រទេសដែលមានការគោរពសិទ្ធិសេរីភាពសារព័ត៌មានល្អជាងគេបានថយចុះពីចំនួន ១២នៅឆ្នាំមុន មកនៅត្រឹម៨ប្រទេស។
ដូចឆ្នាំមុនៗ ប្រទេសដែលគោរពសិទ្ធិសេរីភាពសារព័ត៌មាន មានសំបូរនៅប្រទេសអឺរ៉ុបខាងជើង ដូចជាដាណឺម៉ាក ស៊ុយអែត និងន័រវែសជាដើមដែលនៅតែជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ១ ពីរឆ្នាំជាប់គ្នា។
ចំណែកប្រទេសដែលជាប់ចំណាត់ថ្នាក់អាក្រក់ចុងក្រោយគេទាំង៦ មានដូចជាចិន ដែលជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខរៀងទី ១៧៥ គ្រាន់បើជាងភូមាបន្តិចដែលជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ទី ១៧៦។ បន្ទាប់មក គឺ អ៊ីរ៉ង់ អេរីត្រេ។ ប្រទេសដែលជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ចុងក្រោយគេ ទី ១៨០គឺកូរ៉េខាងជើង ដែលបិទខ្ទប់មិនស្វាគមអ្នកកាសែតបរទេស។
ជាការកត់សំគាល់ផងដែរ នៅក្នុងការបែងចែកចំណាត់ថ្នាក់លើកនេះ អង្គការអ្នកកាសែតគ្មានព្រំដែនបានទម្លាក់ចំណាត់ថ្នាក់របស់ហុងកុង ខ្លាំងមែនទែន ពី លេខរៀងទី ៨០ មកនៅចំណាត់ថ្នាក់ ទី ១៤៨។ មូលហេតុគឺមកពីសិទ្ធិសេរីភាពសេរីភាពសារព័ត៌មាននៅហុងកុងត្រូវសម្លាប់សឹងទាំងស្រុង។ ដោយសារការអនុវត្តច្បាប់សន្តិសុខជាតិ របស់រដ្ឋអំណាចប៉េកាំង អ្នកកាសែតហុងកុង ត្រូវចាប់ខ្លួន ចំណែកកាសែតឯករាជ្យត្រូវអាជ្ញាធរចិនចុះបិទទ្វារជាបន្តបន្ទាប់។
នៅក្នុងរបាយការណ៍របស់ខ្លួននៅឆ្នាំនេះ អង្គការអ្នកកាសែតគ្មានព្រំដែនបានវាយតម្លៃដែរថា ក្នុងរយៈពេល១០ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ការគំរាមតាមអ៊ីនធ័រនែតទៅលើអ្នកកាសែត បានកើនឡើង មិនថា ពីសំណាក់អ្នកនយោបាយ ឬសាធារណជនទូទៅ។
នៅកន្លែងយកព័ត៌មានផ្ទាល់ អ្នកកាសែត ក៏បានក្លាយជាផ្ទាំងស៊ីបវាយប្រហារ មិនថា នៅក្នុងពេលចុះទៅយកព័ត៌មាននៅក្នុងបាតុកម្មប្រឆាំងការចាក់វ៉ាក់សាំង ឬនៅក្នុងសង្រ្គាម ដូចនៅសង្រ្គាមអ៊ុយក្រែន ជាទីដែលអង្គការអ្នកកាសែតគ្មានព្រំដែនបានរកឃើញថា ចាប់តាំងពីរុស្ស៊ីចូលធ្វើសង្រ្គាមឈ្លានពានអ៊ុយក្រែន មានអ្នកយកព័ត៌មាននិងអ្នកធ្វើការក្នុងផ្នែកផ្សព្វផ្សាយយ៉ាងហោច ៥០នាក់ ត្រូវស្លាប់នឹងគ្រាប់កាំភ្លើង នោះបើទោះបីជាពួកគេពាក់អាវសំគាល់អ្នកកាសែតក៏ដោយ។
ហេតុអ្វីគេត្រូវគោរពសិទ្ធិសេរីភាពសារព័ត៌មាន?
សិទ្ធិសេរីភាពសារព័ត៌មានសំខាន់ណាស់ ព្រោះថា បើកាលណាគេគោរពសិទ្ធិអ្នកកាសែត បើកឱកាសឲ្យមានការផ្សព្វផ្សាយពិត ទៀងត្រង់ ដែលមានខ្លឹមសារគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ នោះ ប្រជាជននឹងបានទទួលព័ត៌មានច្បាស់លាស់ ដែលនឹងជួយឲ្យពួកគេអាចសម្រេចចិត្តត្រឹមត្រូវ ដូចជាក្នុងករណីមានការបោះឆ្នោតជាដើម។
មួយវិញទៀត វាសំខាន់ណាស់ ដែល ប្រជាជនត្រូវមានសិទ្ធិក្នុងការទទួលស្តាប់ មើល គ្រប់ព័ត៌មាន ឯករាជ្យ ដូចជា សង្រ្គាមនៅ អ៊ុយក្រែន ឬស្ថានភាពកូវីដនៅក្នុងពិភពលោក។ ការបើកភ្នែកមើលឃើញ ស្តាប់ព័ត៌មានឯករាជ្យគឺជាការជួយបំពេញបន្ថែមចំណេះដឹងដ៏សំខាន់របស់មនុស្សគ្រប់រូប។
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ