រំឭកប្រវត្តិសាស្រ្ត៖ មើលបណ្ណសារដើម្បីយល់បច្ចុប្បន្នភាព
ពេលខ្លះ ដើម្បីអាចយល់អំពីហេតុការណ៍ដែលកំពុងកើតឡើង យើងចាំបាច់ត្រូវក្រឡេកមើលទៅអតីតកាល រំឭកអំពីប្រវត្តិសាស្រ្ត ដើម្បីដឹងអំពីបរិបទ ក៏ដូចជាដំណើរដើមទងនៃសាច់រឿង។ នៅបារាំងកំណត់ត្រាប្រវត្តិសាស្រ្តទាំងនេះត្រូវបានគេរក្សាទុកជាបណ្ណសារ នៅក្នុង “បណ្ណសារការទូតនៃក្រសួងការបរទេសបារាំង” (Les Archives diplomatiques) ដែលមានទីតាំង នៅប៉ែកខាងជើងក្រុងប៉ារីស (La Courneuve) និងនៅទីក្រុងណង់ (Nantes)។ តាមរយៈបណ្ណសារការទូតនេះ វិទ្យុបារាំងអន្តរជាតិ (RFI) ផ្នែកការផ្សាយជាភាសាបរទេសទាំង ១០ភាសា នឹងរំឭកសាច់រឿងប្រវត្តិសាស្រ្តមួយចំនួន ដើម្បីយល់អំពីហេតុការណ៍សំខាន់ៗ ដែលកើតឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ២០២២នេះ។
ចុះផ្សាយនៅថ្ងៃ៖ កែប្រែថ្ងៃទី៖
បណ្ណសារការទូតនៃក្រសួងការបរទេស នៅក្នុងទីតាំងទាំងពីរ (ឡាគួរណឺវ និងណង់) ប្រមូលផ្តុំទៅដោយឯកសារនៃក្រសួងការបរទេសបារាំង ក្នុងនោះរួមមាន សៀវភៅ ៥០ម៉ឺនក្បាល រូបថត ៣០ម៉ឺនសន្លឹក និងសំណុំឯកសារជាង ១លាន ដែលជាកំណត់ត្រាប្រវត្តិសាស្រ្ត ក្នុងរយៈពេលជាង ៥សតវត្សរ៍កន្លងទៅនេះ។
បណ្ណសារនៅ La Courneuve គឺជាឯកសារការទូតនៃរដ្ឋបាលថ្នាក់កណ្តាល (ឯកសាររបស់ក្រសួង) រួមមាន លិខិតការទូត តេឡេក្រាម សារព័ត៌មាន ឯកសារច្បាប់ និងសន្ធិសញ្ញា (ប្រមាណ ២៥ ០០០ ទាំងទ្វេភាគី និងពហុភាគី)។
បណ្ណសារនៅទីក្រុងណង់វិញ គឺជាឯកសារនៃស្ថានទូតបារាំងនៅក្រៅប្រទេស ឬស្ថានតំណាងនៅតាមដែនដីដែលស្ថិតក្រោមអាណាព្យាបាលបារាំង។
គម្រោងសាងសង់បណ្ណសារការទូតនៅឡាគួរណឺវ បានចាប់ផ្តើមធ្វើ កាលពីឆ្នាំ២០០១។ សាងសង់ចប់សព្វគ្រប់ និងដាក់ឲ្យដំណើរការ កាលពីឆ្នាំ២០០៩។ អគារ ដែលមានផ្ទៃក្រឡាសរុប ២០ម៉ឺនម៉ែត្រក្រឡា ជាជង្រុកឯកសារដ៏ចម្បងមួយ សម្រាប់អ្នកប្រវត្តិសាស្រ្ត ដោយក្នុងមួយឆ្នាំៗ មានអ្នកស្រាវជ្រាវខាងប្រវត្តិសាស្រ្តប្រមាណ ២០០០នាក់ ចូលមកមើលឯកសារនៅទីនេះ។ ក្រៅពីអ្នកស្រាវជ្រាវ បណ្ណសារការទូតនេះក៏បើកចំហផងដែរ សម្រាប់សាធារណជនទូទៅ។
តើបណ្ណសារការទូតផ្តល់សារៈសំខាន់អ្វីខ្លះ?
សម្រាប់អ្នកដែលមិនមែនជាប្រវត្តិវិទូវិញ ដូចជាអ្នកសារព័ត៌មាន ជាដើម ដែលការងារភាគច្រើនផ្តោតលើហេតុការណ៍បច្ចុប្បន្នភាព តើបណ្ណសារការទូតនេះអាចផ្តល់សារៈសំខាន់អ្វីខ្លះ? វាជាឯកសារប្រវត្តិសាស្រ្ត? ជាបច្ចុប្បន្នភាព?
សម្រាប់លោក នីកូឡា ស្ហ៊ីបាយែវ (Nicolas Chibaeff) នាយកបណ្ណសារការទូតបារាំង បណ្ណសារមិនមែនជាប្រវត្តិសាស្រ្តនោះទេ វា គ្រាន់តែជាតម្រុយ ជាភស្តុតាង ជាសក្ខីកម្ម ដើម្បីអាចឲ្យយើងឈ្វេងយល់ ពន្យល់ និងសរសេរប្រវត្តិសាស្រ្ត។ ប្រវត្តិវិទូជាអ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវ ដោយយកបណ្ណសារជាប្រភពមួយ ដើម្បីសរសរប្រវត្តិសាស្រ្ត។
ដោយសារតែបណ្ណនសារ គឺជាឯកសារសំខាន់មួយ សម្រាប់រំឭកប្រវត្តិសាស្រ្ត ហើយទាញភ្ជាប់ជាមួយនឹងហេតុការណ៍បច្ចុប្បន្ន។ ហេតុដូច្នេះហើយបានជាវិទ្យុបារាំងអន្តរជាតិនឹងប្រើឯកសារពីបណ្ណសារការទូតបារាំង បូករួមជាមួយនឹងបទសម្ភាសន៍ជាមួយអ្នកជំនាញ ដើម្បីទាញភ្ជាប់ហេតុការណ៍ប្រវត្តិសាស្រ្ត ជាមួយនឹងហេតុការណ៍សំខាន់ៗមួយចំនួន ដែលកើតឡើង នៅក្នុងឆ្នាំ២០២២នេះ។
ផ្នែការផ្សាយជាភាសាចិន នឹងផ្តោតលើខួប១០ឆ្នាំ នៃការឡើងកាន់អំណាចរបស់លោកស៊ី ជីនពីង កាលពីឆ្នាំ២០១២។
ផ្នែកការផ្សាយជាភាសាប្រេស៊ីល នឹងផ្តោតលើការឡើងកាន់អំណាចរបស់លោកលូឡា កាលពីឆ្នាំ២០០២ ដោយឆ្លៀតមើលទៅលើដំណើរវិវឌ្ឍនៃចលនានយោបាយបែបប្រជានិយមនៅប្រេស៊ីលបច្ចុប្បន្ន។
ផ្នែកការផ្សាយជាភាសាអង់គ្លេស នឹងផ្តោតលើខួប ៣០ឆ្នាំ នៃសន្ធិសញ្ញាក្រុងម៉ាស្ទ្រិច (Maastricht) ដែលជាសន្ធិសញ្ញាជាមូលដ្ឋាន នៃការបង្កើតសហភាពអឺរ៉ុប។
ផ្នែការផ្សាយជាភាសារូម៉ានី នឹងផ្តោតលើហេតុការណ៍ កាលពីឆ្នាំ១៩៨២ ដែលទីភ្នាក់ងារចារកិច្ចបារាំង បានរៀបចំប្រតិបត្តិការសម្ងាត់ ដើម្បីជួយសកម្មជនប្រឆាំងរូម៉ានី ពីការតាមធ្វើឃាត ពីសំណាក់របបកុម្មុយនិស្ត។
ផ្នែកការផ្សាយជាភាសាវៀតណាម នឹងផ្តោតលើខួប ៥០ឆ្នាំ នៃប្រតិបត្តិការទម្លាក់គ្រាប់បែក "Linebacker" ដោយកងទ័ពអាមេរិក នៅឆ្នាំ១៩៧២ ក្នុងអំឡុងសង្រ្គាមវៀតណាម។
ផ្នែកការផ្សាយជាភាសាអេស្ប៉ាញ នឹងផ្តោតលើវិបត្តិមីស៊ីលគុយបា កាលពីឆ្នាំ១៩៦២ ដោយឆ្លៀតសំឡឹងមើលអំពីបច្ចុប្បន្នភាព នៅក្នុងបរិបទនៃការប្រឈមមុខដាក់គ្នា រវាងមហាអំណាច។
ផ្នែកការផ្សាយជាភាសាពែរ្ស នឹងផ្តោតលើខួប ៧០ឆ្នាំ នៃការឡើងកាន់អំណាចរបស់ មហាម៉ាត់ ម៉ូសាដែក នៅឆ្នាំ១៩៥២ មុននឹងត្រូវទម្លាក់ពីតំណែងមួយឆ្នាំក្រោយមក ដោយរដ្ឋប្រហារ ដែលរៀបចំដោយសេអ៊ីអា។
ផ្នែកការផ្សាយជាភាសារុស្ស៊ី នឹងរំឭកអំពីសមរភូមិស្តាលីនក្រាត ឆ្នាំ១៩៤២ រវាងកងទ័ពអាល្លឺម៉ង់ណាហ្ស៊ី និងកងទ័ពសូវៀត ក្នុងអំឡុងសង្រ្គាមលោកលើកទី២។
ផ្នែកការផ្សាយជាភាសាព័រទុយហ្កាល់ នឹងផ្តោតលើខួប ៩០ឆ្នាំ នៃការឡើងកាន់អំណាចរបស់លោក Antonio de Oliveira Salazar នៅឆ្នាំ១៩៣២។
ផ្នែកការផ្សាយខេមរភាសាវិញ ជាមួយអ្នកជំនាញប្រវត្តិសាស្រ្តខ្មែរ នៅសកលវិទ្យាល័យបារាំង គឺលោកស្រី ម៉ារី អាប៊ែរដាំ (Marie Aberdam) នឹងឆ្លៀតក្នុងខួប ១០០ឆ្នាំ នៃការប្រសូត្ររបស់សម្តេចព្រះបាទ នរោត្តម សីហនុ (៣១ តុលា ១៩២២) ដើម្បីក្រឡេកទៅមើលឡើងវិញ អំពីដំណើរឆ្លងកាត់ព្យុះភ្លៀងប្រវត្តិសាស្រ្ត នៃរបបរាជានិយម ក៏ដូចជា ប្រជាជន និងវប្បធម៌ខ្មែរ ជាពិសេស ប្រាសាទបុរាណខ្មែរ ចាប់តាំងពីសម័យអាណានិគមបារាំង៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ