កម្ពុជា
សាឡុត ស ក្លាយជា “បងទីមួយ” លេខាបក្សកុម្មុយនិស្តកម្ពុជា
កាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ សប្តាហ៍មុន លោក-អ្នកនាងបានជ្រាបរួចហើយថា សាឡុត ស បានចូលបក្សកុម្មុយនិស្តបារាំង នៅពេលកំពុងរៀននៅប៉ារីស។ ក្រោយពីរដ្ឋាភិបាលផ្តាច់អាហារូបករណ៍ សាឡុត ស បានវិលត្រឡប់ពីប្រទេសបារាំង មកកម្ពុជាវិញ ហើយបានចូលជាសមាជិកបក្សកុម្មុយនិស្តកម្ពុជា ដែលពេលនោះ មានឈ្មោះថា បក្សប្រជាជនបដិវត្តន៍ខ្មែរ។
ចុះផ្សាយនៅថ្ងៃ៖
ស្តាប់ - ០៩:៤៦
ផ្សាយពាណិជ្ជកម្ម
ក្រោយពីពួកកុម្មុយនិស្តបានទទួលបរាជ័យ ក្នុងការបោះឆ្នោតជាតិ នៅឆ្នាំ១៩៥៥ សាឡុត ស ត្រូវស្ថិតក្នុងសភាពតែលតោល គ្មានការងារធ្វើពិតប្រាកដ។ សាឡុត ស ក៏បានចូលធ្វើជាគ្រូបង្រៀននៅវិទ្យាល័យឯកជនមួយ ស្ថិតក្នុងក្រុងភ្នំពេញ ឈ្មោះ “វិទ្យាល័យចម្រើនវិជ្ជា”។ នៅទីនោះ សាឡុត ស បង្រៀនភាសាបារាំង ប្រវត្តិសាស្រ្ត ភូមិវិទ្យា និងសីលធម៌។
សិស្សមួយចំនួន ដែលធ្លាប់រៀនជាមួយ សាឡុត ស បានរៀបរាប់ឲ្យដឹងថា សាឡុត ស គឺជាគ្រូបង្រៀនម្នាក់ប្រកបដោយគរុកោសល្យ មានចរិតទន់ភ្លន់ មិនឆេវឆាវ និងពូកែនិយាយ។ ក៏ប៉ុន្តែ មិនមានអ្នកណាម្នាក់អាចដឹងបានទេថា តើនោះគឺជាអត្តចរិតពីធម្មជាតិ ឬមួយក៏គ្រាន់តែជារូបភាពខាងក្រៅ ដែល សាឡុត ស ខំបញ្ចេញឲ្យឃើញ ដើម្បីទាក់ទាញកូនសិស្សឲ្យស្រឡាញ់ចូលចិត្ត។
នៅថ្ងៃទី១៤ ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៥៦ សាឡុត ស បានរៀបការជាមួយ ខៀវ ប៉ុណ្ណារី។ នៅពេលនោះ ខៀវ ប៉ុណ្ណារី មានអាយុ៣៦ឆ្នាំ បង សាឡុត ស ដល់ទៅ៥ឆ្នាំ។ ខៀវ ប៉ុណ្ណារី គឺជាបងស្រីរបស់ ខៀវ ធីរិទ្ធិ ប្រពន្ធរបស់ អៀង សារី។ សាឡុត ស និង ខៀវ ប៉ុណ្ណារី បានស្គាល់គ្នាតាំងពីកាលរៀននៅប្រទេសបារាំងមកម្ល៉េះ។ ក្រោយពីបានវិលត្រឡប់ពីប្រទេសបារាំងវិញ កាលពីឆ្នាំ១៩៥១ ខៀវ ប៉ុណ្ណារី បានទៅធ្វើជាគ្រូបង្រៀនផ្នែកអក្សរសាស្រ្តនៅវិទ្យាល័យស៊ីសុវត្ថិ។
ក្រោយពីរៀបការហើយ សាឡុត ស បានទៅនៅផ្ទះខាងប្រពន្ធ ដែលស្ថិតនៅខាងក្រោយព្រះបរមរាជវាំង។ ក្រោយពី អៀង សារី និង អៀង ធីរិទ្ធិ ជាភរិយាវិលត្រឡប់ពីប្រទេសបារាំងវិញ នៅឆ្នាំ១៩៥៧ អ្នកទាំងពីរក៏បានទៅរស់នៅក្នុងផ្ទះជាមួយគ្នានឹងប្តីប្រពន្ធ សាឡុត ស ដែរ។ ប្តីប្រពន្ធទាំងពីរគូនេះសុទ្ធតែជាគ្រូបង្រៀនដូចគ្នា។ អៀង សារី ជាគ្រូបង្រៀននៅវិទ្យាល័យឯកជនមួយទៀត ដែលមានឈ្មោះថា “កម្ពុជបុត្រ”។ នៅពេលនោះ សាឡុត ស និង អៀង សារី បានបន្តធ្វើការដោយសម្ងាត់ជាមួយពួកកុម្មុយនិស្ត។ ក្រៅពីឃោសនាបំពាក់បំប៉នមនោគមន៍វិជ្ជាកុម្មុយនិស្តដល់សិស្ស ដែលរៀនជាមួយខ្លួន សាឡុត ស បន្តធ្វើការជាជំនួយការផ្ទាល់របស់ ទូ សាមុត អនុប្រធានបក្សប្រជាជនបដិវត្តន៍ខ្មែរ ទទួលបន្ទុកគ្រប់គ្រងបណ្តាញកុម្មុយនិស្តក្នុងក្រុងភ្នំពេញ។ មកទល់ពេលនោះ សាឡុត ស គ្រាន់តែជាសមាជិកសាមញ្ញម្នាក់ប៉ុណ្ណោះរបស់បក្ស។
នៅក្នុងការបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ១៩៥៨ បក្សកុម្មុយនិស្តក៏បានទទួលបរាជ័យជាថ្មីម្តងទៀត។ ក៏ប៉ុន្តែ ជនកុម្មុយនិស្តពីររូប គឺ ហ៊ូ នឹម និង ហ៊ូ យន់ ដែលធ្លាប់រៀនជាមួយសាឡុត ស នៅវិទ្យាល័យកំពង់ចាម បានជាប់ឆ្នោតជាតំណាងរាស្រ្តក្រោមឈ្មោះចលនាសង្គមរាស្រ្តនិយមរបស់សម្តេច នរោត្តម សីហនុ។
នៅថ្ងៃទី២៨ ដល់ថ្ងៃទី៣០ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៦០ ក្រោមការរៀបចំចាត់ចែងរបស់ ជួន ប្រាសិទ្ធិ ដែលធ្វើការនៅអយស្ម័យយានក្រុងភ្នំពេញ បក្សប្រជាជនបដិវត្តន៍ខ្មែរបានរៀបចំធ្វើមហាសន្និបាតបក្សដោយសម្ងាត់ នៅក្នុងបរិវេណស្ថានីយ៍រថភ្លើង។ នៅក្នុងមហាសន្និបាតនេះ ថ្នាក់ដឹកនាំបក្សបានសម្រេចប្តូរឈ្មោះបក្សមកជា “បក្សពលករកម្ពុជា” វិញ។ ទូ សាមុត ត្រូវបានបោះឆ្នោតឲ្យធ្វើជាលេខាបក្សជំនួស សៀវ ហេង ដែលបានផ្តាច់ខ្លួនទៅចុះចូលជាមួយសម្តេច នរោត្តម សីហនុ កាលពីឆ្នាំ១៩៥៩។ នួន ជា បានជាប់ឆ្នោតជាអនុលេខាបក្ស។ ចំណែក សាឡុត ស និង អៀង សារី ក៏បានក្លាយជាសមាជិកគណៈកម្មាធិការមជ្ឈិមបក្ស។
ចំណែក សឺន ង៉ុកមិញ ដែលគេតែងតែចាត់ទុកថាជាប្រមុខដឹកនាំបក្សប្រជាជនបដិវត្តន៍ខ្មែរនោះ មានតំណែងត្រឹមតែជានិមិត្តរូបប៉ុណ្ណោះក្នុងបក្សថ្មីនេះ តែគ្មានអំណាចសម្រេចអ្វីពិតប្រាកដនោះទេ ព្រោះពេលនោះ សឺន ង៉ុកមិញ មិនមានវត្តមាននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជានោះទេ គឺនៅប្រទេសវៀតណាមឯណោះ។
នៅពេលនោះ ក្នុងចំណោមថ្នាក់ដឹកនាំបក្ស មានតែ ទូ សាមុត ប៉ុណ្ណោះ ដែលជាអ្នកចាស់ទុំ។ ចំណែកឯ នួន ជា សាឡុត ស និង អៀង សារី វិញ សុទ្ធតែជាក្មេងជំនាន់ក្រោយ។ នៅពេលនោះ អ្នកទាំងបីនាក់នេះមានអាយុទើបតែជាង៣០ឆ្នាំប៉ុណ្ណោះ។ ប្រហែលជាមកពីការដែលពួកគេទទួលតំណែងសំខាន់ៗ នៅក្នុងបក្ស ទាំងនៅក្មេងបែបនេះហើយ បានជាធ្វើឲ្យពួកគេមានមោទនភាពលើខ្លួនឯងហួសហេតុ ហើយជឿថា ខ្លួនជាមនុស្សអស្ចារ្យ និងមានសមត្ថភាពខ្ពស់។
សាឡុត ស និងបក្សពួកតែងតែចាត់ទុកថា មហាសន្និបាត ឆ្នាំ១៩៦០នេះ ទើបជាការចាប់កំណើតពិតប្រាកដនៃបក្សកុម្មុយនិស្តកម្ពុជា មិនមែនសន្និបាតបង្កើតបក្សប្រជាជនបដិវត្តន៍ខ្មែរ កាលពីឆ្នាំ១៩៥១នោះទេ។ សូម្បីតែនៅក្នុងឯកសារប្រវត្តិបក្ស ក៏ពួកខ្មែរក្រហមសរសេរដូចនេះដែរ ដើម្បីបង្ហាញថា បក្សកុម្មុយនិស្តកម្ពុជាមិនមែនជាសាខារបស់បក្សកុម្មុយនិស្តឥណ្ឌូចិនទេ ហើយក៏មិនស្ថិតក្រោមឥទ្ធិពលរបស់បក្សកុម្មុយនិស្តវៀតណាមដែរ។
ក៏ប៉ុន្តែ នេះគ្រាន់តែជាការអះអាងរបស់ពួក សាឡុត ស ប៉ុណ្ណោះ។ ឯធាតុពិត បក្សពលករកម្ពុជានៅពេលនោះនៅមិនទាន់កាត់ផ្តាច់ឥទ្ធិពលរបស់វៀតណាមនៅឡើយទេ។ ជាក់ស្តែង មហាសន្និបាតបក្សប្រជាជនបដិវត្តន៍ខ្មែរត្រូវបានរៀបចំធ្វើឡើងតែប្រមាណពីរសប្តាហ៍ប៉ុណ្ណោះ ក្រោយមហាសន្និបាតរបស់បក្សកុម្មុយនិស្តវៀតណាម។ ម្យ៉ាងទៀត សូម្បីតែឈ្មោះបក្សពលករកម្ពុជា ដែលជាឈ្មោះថ្មីរបស់បក្សប្រជាជនបដិវត្តន៍ខ្មែរ ក៏យកតាមឈ្មោះរបស់បក្សកុម្មុយនិស្តវៀតណាមដែរ ដែលពេលនោះមានឈ្មោះថា “បក្សពលករវៀតណាម”។
នៅថ្ងៃទី២០ កក្កដា ឆ្នាំ១៩៦២ ទូ សាមុត លេខាបក្សពលករកម្ពុជាបានបាត់ខ្លួនដោយមិនដឹងមូលហេតុពិតប្រាកដ។ យោងតាមសមាជិកបក្សពលករកម្ពុជា ទូ សាមុត ត្រូវបានប៉ូលិសរបស់សម្តេច នរោត្តម សីហនុ ចាប់ខ្លួនពីកន្លែង ដែលគាត់លាក់ខ្លួនហើយចងផ្អោបនឹងដុំថ្ម ទម្លាក់ទៅក្នុងទន្លេមេគង្គ។ ក៏ប៉ុន្តែ យោងតាមលោក Ben Kiernan សាឡុត ស មានជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងការបាត់ខ្លួនរបស់ ទូ សាមុត។
ក្រោយពី ទូ សាមុត បាត់ខ្លួន សាឡុត ស ដែលជាមេដឹកនាំលំដាប់ទីបី នៃបក្សពលករកម្ពុជា បានឡើងមកធ្វើជាលេខាបក្សស្តីទី រំលង នួន ជា ដែលជាអនុលេខា។
នៅក្នុងបទសម្ភាសន៍ជាមួយលោក Nate Thayor ប៉ុល ពត ឬ សាឡុត ស បានអះអាងថា គាត់ឡើងធ្វើជាលេខាបក្ស គឺដោយបង្ខំចិត្ត ព្រោះមិនមានអ្នកណាចង់ធ្វើ។ តាមពិត គាត់មិនចង់ធ្វើនោះទេ។ ក៏ប៉ុន្តែ ទាំងលោក Ben Kiernan លោក David Chandler និងលោក Raoul Jennar សុទ្ធតែបានអះអាងថា សាឡុត ស បានប្រជែងជាមួយ នួន ជា និង សោ ភឹម ក្នុងការដណ្តើមតំណែងជាលេខាបក្ស។ ដូច្នេះ សាឡុត ស មិនមែនបង្ខំចិត្តធ្វើជាលេខាបក្ស ដោយសារតែមិនមានអ្នកណាផ្សេងចង់ធ្វើនោះទេ។
នៅក្នុងមហាសន្និបាត ពីថ្ងៃទី២០ ដល់ថ្ងៃទី២១ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ១៩៦៣ សាឡុត ស ត្រូវបានតែងតាំងជាលេខាបក្សជំនួស ទូ សាមុត។ នួន ជា នៅជាអនុលេខាបក្សដដែល។ ចំណែក អៀង សារី បានឡើងមកជាមេដឹកនាំលំដាប់ទីបី។ សមាជិកពីររូបទៀតនៃគណៈអចិន្ត្រៃយ៍បក្ស រួមមាន សោ ភឹម និង វ៉ន វ៉េត។ ចំណែក សុន សេន និង តាម៉ុក ត្រូវបានតែងតាំងជាសមាជិកគណៈកម្មាធិការមជ្ឈិមបក្ស។
បើយើងពិនិត្យមើលទៅលើរចនាសម្ព័ន្ធថ្មីរបស់បក្សពលករកម្ពុជានៅពេលនោះ យើងអាចសង្កេតឃើញថា មេដឹកនាំកំពូលៗចំនួនបីរូប គឺ សាឡុត ស អៀង សារី និង សុន សេន សុទ្ធសឹងតែជាអតីតនិស្សិត ដែលបានទៅរៀននៅប្រទេសបារាំង។ ចំណែកក្រុមខ្មែរកុម្មុយនិស្ត ដែលស្និទ្ធនឹងវៀតណាម ត្រូវបានគេផាត់ចេញពីគណៈអចិន្រ្តៃយ៍។
នេះគឺជារបត់ដ៏សំខាន់មួយរវាងបក្សប្រជាជនបដិវត្តន៍ខ្មែរ (ដែលបែកចេញពីបក្សកុម្មុយនិស្តឥណ្ឌូចិន) និងបក្សពលករកម្ពុជា ដែលក្រោយមកក្លាយជាបក្សកុម្មុយនិស្តកម្ពុជា ឬកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ។ គឺក្រុមមេដឹកនាំថ្មី ដែលកើតចេញពីមហាសន្និបាតខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ១៩៦៣ នេះហើយ ដែលបានដឹកនាំបក្សកុម្មុយនិស្តកម្ពុជា ឡើងកាន់អំណាច នៅថ្ងៃទី១៧ មេសា ឆ្នាំ១៩៧៥។
នៅថ្ងៃទី៨ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៦៣ ពីរសប្តាហ៍ក្រោយពីមហាសន្និបាតបក្សពលករកម្ពុជា លន់ នល់ បានដៅឈ្មោះមនុស្ស៣៤រូប ដែលជាប់សង្ស័យថា ជាអ្នកនៅពីក្រោយព្រឹត្តិការណ៍បះបោររបស់សិស្សវិទ្យាល័យ នៅខេត្តសៀមរាប កាលពីពាក់កណ្តាលខែកុម្ភៈ ដើម្បីប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភិបាលសង្គមរាស្រ្តនិយម។ នៅក្នុងចំណោមមនុស្សទាំង៣៤នាក់នោះ ក៏មាន សាឡុត ស អៀង សារី និង សុន សេន ដែលជាមេដឹកនាំបក្សពលករកម្ពុជាផងដែរ។
សាឡុត ស និង អៀង សារី ក៏បានបោះបង់ចោលអាជីពជាគ្រូបង្រៀន ហើយរត់ចេញពីទីក្រុងភ្នំពេញ ទៅលាក់ខ្លួនក្នុងព្រៃ ក្នុងស្រុកក្រូចឆ្មារ ខេត្តកំពង់ចាម។ កន្លែងនោះមានឈ្មោះសម្ងាត់ថា “មន្ទីរ១០០” ស្ថិតក្រោមការការពារពីសំណាក់ពួកកុម្មុយនិស្តវៀតណាម។
ចាប់ពីពេលនោះមក ឈ្មោះ សាឡុត ស ស្ទើរតែបានបាត់លែងឮគេប្រើ។ សាឡុត ស ប្រើតែឈ្មោះសម្ងាត់ ហើយឈប់ប្រើឈ្មោះពិត។ ចំណែកនៅក្នុងបក្សវិញ គេតែងតែហៅ សាឡុត ស ថា “បងលេខា” ឬ “បងទីមួយ” តៗគ្នារហូតមក។ ជីវិតរបស់ សាឡុត ស ដែលជាមនុស្សចូលចិត្តលាក់បាំងស្រាប់ផង ក៏កាន់តែស្ថិតក្នុងភាពអាថ៌កំបាំងថែមទៀត។
ការរស់នៅលាក់ខ្លួនបែបនេះធ្វើឲ្យ សាឡុត ស និងមេដឹកនាំផ្សេងទៀតរបស់បក្សពលករកម្ពុជា ត្រូវបានកាត់ផ្តាច់ពីសភាពការណ៍ ដែលកើតឡើងនៅក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ និងនៅកន្លែងផ្សេងៗទៀត។ ព័ត៌មាន ដែល សាឡុត ស ទទួលបានម្តងម្កាលនោះ គឺបានតែតាមរយៈអ្នកនាំសារ ដែលគេហៅថា និរសារ ឬតាមរយៈវិទ្យុវៀតណាម និងចិនប៉ុណ្ណោះ។ ការកាត់ផ្តាច់ពីពិភពដទៃបែបនេះ ជាកត្តាមួយជះឥទ្ធិពលយ៉ាងខ្លាំងដល់ការសម្រេចចិត្តនានារបស់ សាឡុត ស។ ម្យ៉ាងទៀត ការពឹងផ្អែកស្ទើរតែទាំងស្រុងលើប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយបរទេសធ្វើឲ្យ សាឡុត ស ទទួលឥទ្ធិពលយ៉ាងខ្លាំងពីបរទេស ជាពិសេស ពីបដិវត្តន៍វប្បធម៌របស់ ម៉ៅ សេទុង នៅប្រទេសចិន។
យោងតាមចម្លើយសារភាពរបស់អតីតសហការីមួយចំនួន ដែលធ្លាប់ធ្វើការជាមួយ សាឡុត ស នៅ មន្ទីរ១០០ ដូចជា ឈឹម សាមោក ជាដើម សាឡុត ស មិនមានសិទ្ធិសេរីភាពចេញចូលមន្ទីរ១០០ ស្រេចតែនឹងចិត្តនោះទេ ដរាបណាគ្មានការអនុញ្ញាតពីវៀតណាម។ សាឡុត ស នៅពេលនោះ មិនខុសពីចំណាប់ខ្មាំងរបស់វៀតណាមនោះទេ។
នៅក្នុងអំឡុងពេលនោះ សាឡុត ស មិនអាចធ្វើអ្វីបានជាដុំកំភួននោះទេ។ មហិច្ឆតាចង់ឡើងកាន់អំណាចនៅកម្ពុជាបានត្រឹមតែជាការស្រមៃប៉ុណ្ណោះ។ ក៏ប៉ុន្តែ ការស្រមៃរបស់ សាឡុត ស បានកាន់តែខិតជិតក្លាយជាការពិត ក្រោយពីព្រឹត្តិការណ៍រដ្ឋប្រហារទម្លាក់សម្តេច នរោត្តម សីហនុ នៅឆ្នាំ១៩៧០៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ