លោកចន ឃែរី ទៅវៀតណាម រំលឹកខួប២០ឆ្នាំ នៃទំនាក់ទំនងការទូត
នៅថ្ងៃសុក្រទី ៧សីហា លោកចន ឃែរី ប្រមុខការទូតសហរដ្ឋអាមេរិក បានអញ្ជើញទៅដល់ទីក្រុងហាណូយ រដ្ឋធានីប្រទេសវៀតណាម ក្នុងដំណើរទស្សនកិច្ចផ្លូវការ ដើម្បីរំលឹកខួប ២០ឆ្នាំ នៃការភ្ជាប់ទំនាក់ទំនងការទូត រវាងសហរដ្ឋអាមេរិក និងវៀតណាម ដែលធ្លាប់ជាសត្រូវ ធ្វើសង្រ្គាមនឹងគ្នា កាលពីទសវត្សឆ្នាំ៧០។ ក្រៅពីអបអរទំនាក់ទំនងល្អ តាមរយៈការផ្លាស់ប្តូរពាណិជ្ជកម្ម រវាងប្រទេសទាំងពីរ លោកចន ឃែរី ក៏បានលើកឡើងផងដែរ ពីបញ្ហាគោរពសិទ្ធិមនុស្ស ដែលរដ្ឋាភិបាលវៀតណាម ត្រូវខិតខំប្រឹងប្រែង ឲ្យបានល្អជាងនេះ។
ចុះផ្សាយនៅថ្ងៃ៖ កែប្រែថ្ងៃទី៖
ស្តាប់ - ០៧:១៤
៤០ ឆ្នាំក្រោយ សត្រូវក្លាយជាមិត្ត តើអាចទៅរួចទេ?
បើយើងក្រឡេកមើលទៅអតីតកាលប្រវត្តិសាស្រ្ត ប្រទេសទាំងពីរ ធ្លាប់ជាសត្រូវ ស៊ីសាច់ហត់ឈាមនឹងគ្នា កាលពីជំនាន់ទសវត្សឆ្នាំ៧០ ដែលកាលណោះ អាមេរិក បានចាញ់សង្រ្គាម យ៉ាងអាម៉ាស ជាទីបំផុត។ ក្នុងសង្រ្គាមវៀតណាម ទាហានអាមេរិក ជាច្រើនម៉ឺននាក់បានស្លាប់ ហើយប្រជាជនវៀតណាម ជាច្រើនលាននាក់ ក៏បានបាត់បង់ជីវិតផងដែរ។ អតីតកាលជាសត្រូវ មនោគមន៍វិជ្ជា ម្ខាងលោកសេរី ម្ខាងរបបកុម្មុយនីស្ត ប៉ុន្តែឥឡូវគេបានបំភ្លេចវាចោល ហើយងៀកមកចាប់ដៃគ្នា នេះមានន័យថា វាជាការរីកចំរើន ទៅមុខធំណាស់ សម្រាប់ប្រជាជនប្រទេសទាំងពីរ។
លោក ចន ឃែរី ខ្លួនលោក ធ្លាប់ធ្វើជាទាហាន មកធ្វើសង្រ្គាមនៅវៀតណាម ប៉ុន្តែថ្ងៃនេះ លោកមកក្នុងនាមជាប្រមុខការទូត ដើម្បីអបអរសន្តិភាព រវាងប្រទេសទាំងពីរ។ នៅថ្ងៃសុក្រនេះ បន្ទាប់ពីបានចាប់រលាក់ដៃ ជាមួយលោកប្រធានាធិបតីវៀតណាម ជឿង តាន់សាង លោក ចន ឃែរី បានថ្លែង នៅវិមានរដ្ឋក្រុងហាណូយ ថា “ដំណើរឆ្ពោះទៅរកការផ្សះផ្សារគ្នា រវាងវៀតណាម និងសហរដ្ឋអាមេរិក គឺជាទំព័រប្រវត្តិសាស្ត្រដ៏ធំ នឹងសំខាន់បំផុតសម្រាប់ប្រជាជាតិ នៃប្រទេសទាំងពីរ”។ លោកបន្តថា “នេះគឺជាសក្ខីភាព ដែលបញ្ជាក់ថា អតីតសត្រូវ គូបដិបក្ស អាចនឹងក្លាយជាមិត្ត ជាដៃគូនឹងគ្នា ថ្វីត្បិតតែស្ថិតនៅក្នុងបរិបទនយោបាយសកលលោក ដែលមានភាពស្មុគស្មាញ ដូចបច្ចុប្បន្ននេះក៏ដោយ”។
ទំនាក់ទំនងរវាងសហរដ្ឋអាមេរិក និងវៀតណាម គឺផ្តោតសំខាន់ទៅលើកត្តាពីរ គឺកត្តាសេដ្ឋកិច្ច និងកត្តាស្ថិរភាពនយោបាយ ក្នុងតំបន់អាស៊ីទាំងមូល។ ក្នុងវិស័យសេដ្ឋកិច្ច សហរដ្ឋអាមេរិក បានចាប់ផ្តើមដកទណ្ឌកម្មចេញពីវៀតណាម កាលពីឆ្នាំ១៩៩៤ ម្លេះ ហើយការផ្លាស់ប្តូរពាណិជ្ជកម្មរវាងប្រទេសទាំងពីរ បានកើនឡើងរហូត។ នៅឆ្នាំ២០១៤ ការនាំចេញ នាំចូល រវាងប្រទេសទាំងពីរ បើគិតជាទឹកប្រាក់ ស្មើនឹង ៣៦ពាន់លានដុល្លារ។
ទាក់ទិននឹងវិស័យនយោបាយការបរទេសក្នុងតំបន់វិញ សហរដ្ឋអាមេរិក នឹងវៀតណាម ចាប់ដៃគ្នា ច្រើនណាស់ ជាពិសេសនៅក្នុងការប្រជុំចរចាផ្សេងៗ ក្នុងតំបន់អាស៊ាន និងតំបន់អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក។ ជាពិសេស គឺគោលជំហរជាមួយនឹងចិនតែម្តង ដែលកន្លងមក យើងឃើញយ៉ាងច្បាស់ថា វៀតណាម ប្រឆាំងនឹងចិនយ៉ាងដាច់អហង្ការជុំវិញ ការឈ្លានពាន ដែនសមុទ្រ ដែលចិនបានធ្វើទៅលើប្រទេសក្នុងតំបន់។ សហរដ្ឋអាមេរិក ក៏ត្រូវការការគាំទ្ររបស់វៀតណាមផងដែរ ជុំវិញការចរចារលើសន្ធិសញ្ញា ពាណិជ្ជកម្មអន្តរប៉ាស៊ីហ្វិក។
វៀតណាម នៅតែប្រយ័ត្នប្រយែងជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក៖
ទំនាក់ទំនងរវាង សហរដ្ឋអាមេរិក និងវៀតណាម បោះជំហានទៅមុខ ដោយប្រុងប្រយ័ត្ន ដោយឈរលើហេតុផលច្រើន ដែលភាគីទាំងសងខាងសម្លឹងឃើញទៅវិញទៅមក។ បើយើងនិយាយដោយខ្លីទៅ ភាគីទាំងពីរមានប្រយោជន៍ទាំងសងខាង ក្នុងការចាប់ដៃសាងមិត្តភាពនឹងគ្នា។ ក៏ប៉ុន្តែម្នាក់ៗ នៅមិនទាន់ដើរស្របគ្នា ទាំងស្រុងនោះទេ។
បើនិយាយពីជម្លោះជាមួយចិន វាច្បាស់ណាស់ថា វៀតណាម ប្រឆាំងនឹងនយោបាយឈ្លានពាន របស់ចិន ប៉ុន្តែមិនមែនមានន័យថា វៀតណាមសង្ឃឹមទាំងស្រុង លើអាមេរិកដែរ។ អាមេរិក អាចជាបង្អែកមួយរបស់វៀតណាម ប៉ុន្តែវៀតណាមនៅមិនទាន់ទុកចិត្តអាមេរិកទាំងស្រុងទេ ព្រោះក្នុងចំណោមថ្នាក់ដឹកនាំធំៗ ក្នុងជួរបក្សកុម្មុយនីស្តវៀតណាម តួយ៉ាងដូចជាលោក ង្វៀន ភូជុង អគ្គលេខាបក្ស គឺលោកមានគោលជំហរ ប្រយ័ត្នប្រយែងណាស់ ជាមួយអាមេរិក។ គេប្រយ័ត្នយ៉ាងម៉េច គឺប្រយ័ត្នខ្លាច អាមេរិកយកលេស ថាជាសម្ព័ន្ធមិត្ត ដើម្បីដាក់បញ្ឈរមូលដ្ឋានទ័ពរបស់ខ្លួន នៅវៀតណាម ដូចដែលអាមេរិកធ្វើជាមួយប្រទេសសម្ព័ន្ធមិត្តផ្សេងទៀត។ ហើយមួយវិញទៀត បើក្នុងករណីជម្លោះជាមួយចិន ផ្ទុះចេញជារូបរាងមែន វៀតណាមគេមិនច្បាស់ទេ ថាអាមេរិក មានឆន្ទៈជួយខ្លួន ឲ្យពិតប្រាកដ ព្រោះរវាងចិន និងវៀតណាម អាមេរិកអាចមានផលប្រយោជន៍ ជាមួយចិនច្រើនជាង។
ប៉ុន្តែ បញ្ហានេះ យើងឃើញថា វៀតណាម បានបន្ទន់ឥរិយាបថច្រើន តាមរយៈទស្សនកិច្ចដ៏កម្ររបស់លោក ង្វៀន ភូជុង អគ្គលេខាបក្សកុម្មុយនីស្តវៀតណាម នៅអាមេរិក កាលពីខែមុន ព្រោះថាចង់មិនចង់ វៀតណាម ត្រូវតែរកបង្អែក ដើម្បីទប់ទល់ជាមួយនឹងចិន។ ហើយយោងតាមទស្សនកិច្ចរបស់លោក ចន ឃែរី ក្នុងពេលនេះទៀតសោត ក៏វាអាចបង្ហាញពីឆន្ទៈ និងភាពស្មោះត្រង់ របស់សហរដ្ឋអាមេរិក ផងដែរ។
ការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស ជាចំណុចរសើប ដែលអាមេរិកទាមទារឲ្យវៀតណាមប្រឹងប្រែង៖
ភាពប្រុងប្រយ័ត្នរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក គឺទាក់ទិនទៅនឹង លក្ខខណ្ឌនយោបាយ ក្នុងស្រុករបស់វៀតណាមតែម្តង។ សហរដ្ឋអាមេរិក តែងតែធ្វើការក្រើនរំលឹក ដាល់តឿនវៀតណាម ឲ្យធ្វើការផ្លាស់ប្តូរ នឹងពង្រឹងការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស នៅវៀតណាម។ ត្រង់ចំណុចនេះឯងហើយ បានជាមនុស្សចាស់គំរិល ក្នុងជួរបក្សកុម្មុយនីស្តវៀតណាម ជាច្រើននាក់ នៅតែមិនចង់ចាប់ដៃ ជាមួយអាមេរិក ព្រោះគេខ្លាចអាមេរិក មកបញ្ជាឲ្យគេគោរពសិទ្ធិមនុស្ស។ ពង្រឹងការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស សិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិ មានន័យថាម៉េច គឺមានន័យថា បើកផ្លូវឲ្យមានសម្លេងរិះគន់ សម្លេងប្រឆាំងតវ៉ា។ អញ្ចឹងមានន័យថា វាគឺជាគ្រោះថ្នាក់ធំណាស់សម្រាប់ បក្សកុម្មុយនីស្តវៀតណាម ដែលកាន់អំណាច ឡើងដុះស្នឹម ជាង៤០ឆ្នាំមកហើយ។
លោក ចន ឃែរី បានថ្លែងដែរ ក្នុងសន្ទរកថា របស់លោកនៅថ្ងៃនេះថា “កម្លាំងល្បឿននៃមិត្តភាព រវាងវៀតណាម និងអាមេរិក គឺស្ថិតក្នុងកណ្តាប់ដៃរបស់វៀតណាមទាំងស្រុង”។ លោកបន្តថា “ចង់ធ្វើជាមិត្ត ជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក ត្រូវតែជឿ នឹងផ្តល់សារៈសំខាន់ ទៅលើតំលៃសកលមួយចំនួន ដូចអាមេរិកដែរ”។ ក្នុងន័យនេះ លោក ចន ឃែរី ចង់សំដៅដោយចំៗ ទៅលើស្ថានភាព រំលោភបំពានសិទ្ធិមនុស្ស នៅវៀតណាម នេះតែម្តង។ តួយ៉ាង ទាក់ទិននឹងការបើកការលក់អាវុធ និងសម្ភារៈសិក ដែលអាមេរិកបានចាប់ផ្តើម បើកឲ្យវៀតណាមបន្តិចម្តងៗ កាលពីឆ្នាំ២០១៤ អាចព្យួរទុក រឺក៏បន្ថយល្បឿន បើសិនជាវៀតណាម មិនព្រមប្រឹងប្រែង គោរពសិទ្ធិមនុស្ស ឲ្យបានល្អប្រសើរទេ។
វៀតណាម ល្បីជាងគេ ក្នុងចំណោមប្រទេសបំបិទសិទ្ធិសេរីភាពបញ្ចេញមតិ៖
អង្គការអ្នកយកការណ៍គ្មានព្រំដែន RSF បានឆ្លៀតឱកាសនេះ ធ្វើញតិ មួយបរិហារអំពីស្ថានភាពគោរពសិទ្ធិមនុស្សនៅវៀតណាម ជូនលោក ចន ឃែរី ផងដែរ ដោយបានលើកឡើងថា ក្នុងនាមជាមហាអំណាចប្រជាធិបតេយ្យ ពិភពលោក មិនថាតែអាមេរិក រឺប្រទេសធំៗផ្សេងទៀតនោះទេ គឺមិនត្រូវបិទភ្នែក បំភ្លេចស្ថានភាពរំលោភសិទ្ធិមនុស្សយ៉ាងស្រស់ៗ នៅតាមប្រទេសដែលខ្លួនអះអាងថា ជាដៃគូយុទ្ធសាស្ត្រនោះឡើយ។
ដូចយើងដឹង កន្លងមកហើយ ថា វៀតណាមតែងតែត្រូវបានគេបរិហារមិនចេះតិចដងទេ ពីសកម្មភាពរំលោភបំពាន ទៅលើសហគមន៍ជនជាតិភាគតិច ក៏ដូចជាការបំបិទសិទ្ធិសេរីភាពសារព័ត៌មាន ដែលប្រឆាំងរិះគន់រដ្ឋាភិបាលកុម្មុយនីស្តវៀតណាម។ វៀតណាមស្ថិតក្នុងលេខរៀងទី ១៧៥ ក្នុងចំណោមប្រទេសទាំង១៨០ ស្តីពីវិស័យគោរពសិទ្ធិសេរីភាពសារព័ត៌មាន។
បើយោងតាមតួលេខ របស់អង្គការអ្នកយកការណ៍គ្មានព្រំដែន បានបង្ហាញថា ចិន និងវៀតណាម ជាប្រទេសដែលបានបង្ឃាំង អ្នកសារព័ត៌មាន អ្នកសរសេរអត្ថបទរិះគន់ផ្សេងៗ ច្រើនជាងគេបង្អស់។ អ្នកជាប់ឃុំ ដោយគ្រាន់តែបានសរសេរព័ត៌មានរិះគន់រដ្ឋាភិបាល មានចំនួនជាង១០០នាក់នៅវៀតណាម ក្នុងចំណោមនោះ មានទាំងអ្នកសរសេរទំព័រប្លុក លើអ៊ីនធើនែត ចំនួន១៧នាក់ផងដែរ។ យើងឃើញថា ក្នុងវិស័យគោរពសិទ្ធិមនុស្ស វៀតណាម នៅមានភាពខ្វះចន្លោះច្រើនណាស់ ដែលមិនទាន់អាច បំពេញចិត្តសហរដ្ឋអាមេរិក ទាំងស្រុងបានទេ៕
ព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានព្រឹត្តិបត្រព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃនឹងអាចឲ្យលោកអ្នកទទួលបាននូវព័ត៌មានសំខាន់ៗប្រចាំថ្ងៃក្នុងអ៊ីមែលរបស់លោកអ្នកផ្ទាល់៖
ចុះឈ្មោះ